Hala Koszyki w Warszawie

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
(Przekierowano z Hala Targowa Koszyki)
Hala Koszyki w Warszawie
Symbol zabytku nr rej. 686 z 1 lipca 1965
Ilustracja
Wnętrze odbudowanej hali Koszyki (2016)
Państwo

 Polska

Województwo

 mazowieckie

Miejscowość

Warszawa

Adres

ul. Koszykowa 61/63

Typ budynku

hala targowa

Styl architektoniczny

secesja

Architekt

Juliusz Dzierżanowski (1906), JEMS Architekci (2016)

Powierzchnia użytkowa

22.3 tys. m²

Rozpoczęcie budowy

1906

Ukończenie budowy

1909

Ważniejsze przebudowy

2009–2016

Właściciel

Globalworth

Położenie na mapie Warszawy
Mapa konturowa Warszawy, w centrum znajduje się punkt z opisem „Hala Koszyki w Warszawie”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Hala Koszyki w Warszawie”
Położenie na mapie województwa mazowieckiego
Mapa konturowa województwa mazowieckiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Hala Koszyki w Warszawie”
Ziemia52°13′20″N 21°00′39″E/52,222222 21,010833
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa
Hala na krótko przed zakończeniem budowy (1908)
Odbudowa hali, widoczne dwa zachowane budynki bramne (2014)
Odbudowana hala od strony ul. Koszykowej (2017)

Hala Koszyki[1][2], hala targowa „Koszyki”[3], hale przy ul. Koszykowej[4], Hala Targowa na Koszykach[5] – hala targowa wzniesiona w latach 1906–1909 przy ul. Koszykowej 61/63 w Warszawie.

Opis[edytuj | edytuj kod]

Zespół na Koszykach był trzecim, po Halach Mirowskich i halach na placu Witkowskiego, kompleksem hal targowych wzniesionym w Warszawie na przełomie XIX i XX wieku[6]. Hale umożliwiały m.in. lepszą organizację handlu i podniesienie warunków higienicznych sprzedaży dzięki przeniesieniu jej z otwartej przestrzeni do zamkniętych pomieszczeń[7]. Hala na Koszykach powstała na terenie dawnego folwarku Koszyki z przeznaczeniem na miejsce handlu detalicznego dla mieszkańców rozbudowującej się południowej dzielnicy miasta[3][5]. Inwestorem było miasto[8]. Na potrzeby inwestycji magistrat nabył dwie parcele za kwotę 185 205 rubli[8].

Zespół budynków przy ul. Koszykowej został wzniesiony w latach 1906–1909 w stylu secesyjnym według projektu Juliusza Dzierżanowskiego[3], który w tamtym czasie pracował w Wydziale Budowlanym Zarządu Miejskiego[9]. Hala targowa została zaprojektowana na rzucie klamry otwartej w kierunku ul. Koszykowej[3]. Składała się z korpusu głównego (77 × 27 metrów) i dwóch prostopadłych skrzydeł bocznych (15 × 15 metrów)[10]. Prace budowlane wykonała firma Kuksz i Lüdtke[4], konstrukcję stalową firma Władysława Gostyńskiego[11][12], a elementy metalowe (okucia, kraty i bramy) Fabryka Wyrobów Żelaznych Konstrukcji i Ornamentów H. Zielezińskiego[10]. Budynek był jak na tamte czasy bardzo nowoczesny[13]. Koszt jego budowy wyniósł 396 422 ruble[12].

Autorem ozdób rzeźbiarskich na elewacjach był Zygmunt Otto[4]. Nad wejściami do oficyn bramnych umieszczono łeb wołu, jeden z nielicznych w architekturze Warszawy portretów zwierzęcych[14]. Na nim wsparty został kartusz herbowy wypełniony płaskorzeźbą przedstawiającą Syrenkę[15]. Innymi detalami rzeźbiarskimi były m.in. bukiety kwiatów i owoców[16].

Wejścia dla pieszych znajdowały się w skrzydłach bocznych, sięgających linii zabudowy ulicy, natomiast przez bramę znajdującą się na osi cofniętego w głąb posesji korpusu głównego mogły wjeżdżać wozy[12]. W hali znajdowały się 4 duże sklepy piętrowe w części frontowej, 24 mniejsze sklepy, 60 jatek mięsnych, 12 rybnych oraz 144 stragany[3]. Każdy rodzaj stoiska został starannie zaprojektowany (m.in. te przeznaczone do sprzedaży żywych ryb zostały wyposażone w baseny, a do handlu mięsem – w marmurowe lady)[12]. Hala była podpiwniczona, dzięki czemu każdy sprzedający dysponował przestrzenią magazynową[12]. W budynku znajdowały się także chłodnie[17].

Handel odbywał się również na placu od strony ul. Noakowskiego[5]. We wschodniej części posesji wzniesiono budynek administracyjno-mieszkalny[18].

Wadą nowej inwestycji był brak miejsca dla postoju wozów oraz trudny dojazd wąską ulicą Koszykową[19]. Hala rozpoczęła działalność 2 marca 1909, jednak wszystkie znajdujące się w niej stoiska zostały wynajęte dopiero po I wojnie światowej[20].

Hala została poważnie uszkodzona w czasie radzieckich nalotów na Warszawę w maju 1943[21]. Zniszczone stragany szybko jednak odbudowano[21]. W czasie powstania warszawskiego hala została spalona i w większości zniszczona[22][23]. Po wojnie obiekt został przejęty przez Warszawską Spółdzielnię Spożywców „Społem”[22]. Po 1950 hala została rozbudowana o parterowe pawilony wokół dziedzińca[11]. Powstał tam bazar, składający się z kilkudziesięciu sklepów[22]. Od 1963 hala Koszyki działała pod nazwą Spółdzielczy Dom Handlowy „Koszyki”[22].

W 1965 hala została wpisana do rejestru zabytków[24].

Rozbiórka i odbudowa (2009–2016)[edytuj | edytuj kod]

W 2009 firma Avestus Real Estate, która kupiła halę, dokonała jej rozbiórki, zachowując jedynie dwie oficyny bramne. Pozostawiono także część ściany z głównym wejściem[13]. Inwestor zapowiedział, że rozebrane elementy konstrukcji hali zostaną odnowione, a po renowacji powrócą do odbudowanego obiektu. Zgodnie z planem zaakceptowanym przez stołecznego konserwatora zabytków, po zbudowaniu podziemnych parkingów, miano niezwłocznie przystąpić do montażu odrestaurowanej konstrukcji. Ten plan nie został jednak zrealizowany, a budowa została zatrzymana[13].

W 2012 roku nieruchomość nabyła spółka Griffin Group, zapowiadając rewitalizację obiektu[25].

Odbudowana hala została otwarta w październiku 2016[26]. Przywrócono m.in. część elementów oryginalnej stalowej konstrukcji korpusu głównego oraz odrestaurowano secesyjne elementy budynków bramnych[26][27]. Odrestaurowano odkryte w nich szyldy sklepowe z pierwszego okresu działalności hali, w tym jeden pisany cyrylicą[28]. W korytarzach wejściowych położono oryginalne płytki ceramiczne[28]. Stalową konstrukcję hali pomalowano na jej pierwotny zielony kolor[28].

Zgodnie z koncepcją inwestora hala ma pełnić funkcję targowo-restauracyjną[27]. W budynku rozpoczęło działalność kilkanaście restauracji, sklepy oraz supermarket[26]. Część powierzchni przeznaczono na ekspozycję sztuki[28]. Na poziomie –2 powstał parking na kilkaset aut, a obok odbudowanego obiektu wzniesiono dwa sześciopiętrowe budynki biurowe[26].

Autorem projektu rekonstrukcji hali Koszyki była warszawska pracownia JEMS Architekci[26]. Wartość inwestycji wyniosła 115 mln zł[28].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Ryszard Mączewski: Warszawa między wojnami. Łódź: Księży Młyn, 2009, s. 88. ISBN 978-83-61253-51-8.
  2. ↑ Regina Madej: Hala Koszyki. [w:] Towarzystwo Opieki nad Zabytkami. Oddział w Warszawie [on-line]. 6 stycznia 2011. [dostęp 2016-10-23].
  3. ↑ a b c d e Jarosław Zieliński: Atlas dawnej architektury ulic i placów Warszawy. Tom 6. Kępna–Koźmińska. Warszawa: Biblioteka Towarzystwa Opieki nad Zabytkami, 2000, s. 180. ISBN 83-88372-04-4.
  4. ↑ a b c Robert Marcinkowski: Ilustrowany Atlas Dawnej Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Oliwka, 2013, s. 220. ISBN 978-83-931203-1-4.
  5. ↑ a b c Kwiryna Handke: Dzieje Warszawy nazwami pisane. Warszawa: Muzeum Historyczne m.st. Warszawy, 2011, s. 420. ISBN 978-83-62189-08-3.
  6. ↑ Witold Pruss: Tendencje rozwojowe dzielnic Warszawy [w:] Irena Pietrza-Pawłowska (red.) Wielkomiejski rozwój Warszawy do 1918 r.. Warszawa: Wydawnictwo Książka i Wiedza, 1973, s. 230.
  7. ↑ Witold Pruss: Tendencje rozwojowe dzielnic Warszawy [w:] Irena Pietrza-Pawłowska (red.) Wielkomiejski rozwój Warszawy do 1918 r.. Warszawa: Wydawnictwo Książka i Wiedza, 1973, s. 229–230.
  8. ↑ a b Małgorzata Omilanowska: Świątynie handlu. Warszawska architektura komercyjna doby wielkomiejskiej. Warszawa: Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk, 2004, s. 169. ISBN 83-89101-32-7.
  9. ↑ Encyklopedia Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 166. ISBN 83-01-08836-2.
  10. ↑ a b Mariusz Karpowicz (red.): Sztuka Warszawy. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1986, s. 398. ISBN 83-01-04060-2.
  11. ↑ a b Marta Leśniakowska: Architektura w Warszawie. Warszawa: Arkada Pracownia Historii Sztuki, 2005, s. 87. ISBN 83-908950-8-0.
  12. ↑ a b c d e Małgorzata Omilanowska: Świątynie handlu. Warszawska architektura komercyjna doby wielkomiejskiej. Warszawa: Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk, 2004, s. 170. ISBN 83-89101-32-7.
  13. ↑ a b c Robert Marcinkowski: Ilustrowany Atlas Dawnej Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Oliwka, 2013, s. 221. ISBN 978-83-931203-1-4.
  14. ↑ Jerzy Kasprzycki: Korzenie miasta. Tom I. Śródmieście Południowe. Warszawa: Wydawnictwo VEDA, 2004, s. 74–75. ISBN 83-85584-45-5.
  15. ↑ Jarosław Zieliński: Atlas dawnej architektury ulic i placów Warszawy. Tom 6. Kępna–Koźmińska. Warszawa: Biblioteka Towarzystwa Opieki nad Zabytkami, 2000, s. 181. ISBN 83-88372-04-4.
  16. ↑ Małgorzata Omilanowska: Świątynie handlu. Warszawska architektura komercyjna doby wielkomiejskiej. Warszawa: Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk, 2004, s. 172. ISBN 83-89101-32-7.
  17. ↑ Małgorzata Omilanowska: Świątynie handlu. Warszawska architektura komercyjna doby wielkomiejskiej. Warszawa: Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk, 2004, s. 171. ISBN 83-89101-32-7.
  18. ↑ Jarosław Zieliński: Atlas dawnej architektury ulic i placów Warszawy. Tom 6. Kępna–Koźmińska. Warszawa: Biblioteka Towarzystwa Opieki nad Zabytkami, 2000, s. 183. ISBN 83-88372-04-4.
  19. ↑ Małgorzata Omilanowska: Świątynie handlu. Warszawska architektura komercyjna doby wielkomiejskiej. Warszawa: Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk, 2004, s. 175. ISBN 83-89101-32-7.
  20. ↑ Małgorzata Omilanowska: Świątynie handlu. Warszawska architektura komercyjna doby wielkomiejskiej. Warszawa: Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk, 2004, s. 170, 175. ISBN 83-89101-32-7.
  21. ↑ a b Tomasz Szarota: Okupowanej Warszawy dzień powszedni. Studium historyczne. Warszawa: Czytelnik, 2010, s. 201. ISBN 978-83-07-03239-9.
  22. ↑ a b c d Encyklopedia Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 300. ISBN 83-01-08836-2.
  23. ↑ Warszawa. Ballada o odradzającej się stolicy (1945–1947). Ożarów Mazowiecki: Wydawnictwo Oleksiejuk, 2015, s. 214. ISBN 978-83-274-3278-0.
  24. ↑ Wykaz zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków – stan na 30 września 2016 r. woj. mazowieckie (Warszawa). [w:] Narodowy Instytut Dziedzictwa [on-line]. nid.pl, 30 września 2016. [dostęp 2016-10-23].
  25. ↑ Michał Wojtczuk: Hala Koszyki została sprzedana. Obok staną biurowce. 14 września 2012. [dostęp 2012-10-13].
  26. ↑ a b c d e Michał Wojtczuk. Hala Koszyki otwarta. „Gazeta Stołeczna”, s. 4, 21 października 2016. 
  27. ↑ a b Informacja prasowa. Hala Koszyki już otwarta!. [w:] Griffin Real Estate [on-line]. koszyki.com. [dostęp 2016-10-25].
  28. ↑ a b c d e Michał Wojtczuk. Koszyki już prawie gotowe. „Gazeta Stołeczna”, s. 1, 27 września 2016. 

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Centra handlowe w aglomeracji warszawskiej
Warszawa
Pozostałe miejscowości
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Hala_Koszyki_w_Warszawie&oldid=73583051”