Aglomeracja warszawska

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania
Warszawa, widok na Śródmieście z Pragi (2012)

Aglomeracja warszawska – aglomeracja monocentryczna w środkowo-wschodniej Polsce, w województwie mazowieckim, na Nizinie Środkowomazowieckiej; obejmuje Warszawę oraz kilkanaście mniejszych miast.

Granice i skład aglomeracji warszawskiej[edytuj | edytuj kod]

Nie istnieje jedna, ogólnie przyjęta współczesna delimitacja aglomeracji warszawskiej. Jedni[kto?] widzą aglomerację w odległości od 20 do 30 km od centrum Warszawy, a inni nawet do 40–50 km. Z teoretycznego punktu widzenia aglomeracją powinien być zespół powiązanych ze sobą więzami przestrzennymi i funkcjonalnymi gmin.

Obszar Metropolitalny Warszawy według Zarządu Województwa Mazowieckiego z 2006[edytuj | edytuj kod]

Obszar Metropolitalny Warszawy według Zarządu Województwa Mazowieckiego

Obszar Metropolitalny Warszawy (OMW) został wyznaczony przez Mazowieckie Biuro Planowania Regionalnego na podstawie badań przeprowadzonych w 7 grupach zagadnień (przestrzeń, środowisko, społeczeństwo, gospodarka, transport, infrastruktura techniczna i inwestycje). Granice obszaru ustalono, biorąc pod uwagę największe nasilenie powiązań funkcjonalno-przestrzennych i najwyższe wartości wskaźników analizy ekonomicznej. Tak wyznaczony obszar został zatwierdzony przez Wojewódzką Komisję Urbanistyczno-Architektoniczną i Komisję Strategii Rozwoju Regionalnego i Zagospodarowania Przestrzennego Sejmiku Województwa Mazowieckiego oraz w styczniu 2006 r. przez Zarząd Województwa Mazowieckiego[1].

Obszar Metropolitarny Warszawy obejmuje Warszawę oraz powiaty:

Tak wyznaczony OMW zajmuje powierzchnię 6207 km² i zamieszkany jest przez 3.105 883 osób (stan na 1 stycznia 2014 r.). W skład obszaru wchodzą 72 gminy, obejmuje on 36 miast[1].

Obszar aglomeracji warszawskiej według Planu zagospodarowania przestrzennego województwa mazowieckiego z 2004[edytuj | edytuj kod]

Obszar aglomeracji warszawskiej według Planu zagospodarowania przestrzennego województwa mazowieckiego
Aglomeracja warszawska według „Planu zagospodarowania przestrzennego województwa mazowieckiego”

Oficjalnie granice aglomeracji warszawskiej zostały ustalone tylko w Planie zagospodarowania przestrzennego województwa mazowieckiego (Uchwała Sejmiku Województwa Mazowieckiego z dnia 7 czerwca 2004)[2]. Według tego planu w skład aglomeracji oprócz Warszawy wchodzi 15 gmin miejskich, 11 gmin miejsko-wiejskich i 13 gmin wiejskich województwa mazowieckiego, położonych na terenie 10 powiatów ziemskich: nowodworskiego, legionowskiego, warszawskiego zachodniego, wołomińskiego, żyrardowskiego, grodziskiego, mińskiego, otwockiego, piaseczyńskiego i pruszkowskiego. Z tego tylko powiat pruszkowski wchodzi w skład aglomeracji w całości, reszta powiatów częściowo.

Aglomeracja warszawska według Planu zagospodarowania przestrzennego województwa mazowieckiego
dane statystyczne GUS (stan na 31.12.2006)[3]
Gmina populacja powierzchnia
km²		 gęstość
zaludnienia
osób/km²
Milanówek 15.784 13,44 1174,4
Podkowa Leśna 3.844 10,13 379,5
Gmina Grodzisk Mazowiecki 37.702 109,96 342,9
w tym miasto Grodzisk Mazowiecki 27.174 13,19 2060,2
obszar wiejski 10.528 96,77 108,8
Gmina Jaktorów 10.193 55,30 184,3
Legionowo 51.033 13,54 3769,1
Gmina Jabłonna 13.531 64,8 208,8
Gmina Nieporęt 13.067 100,12 130,5
Mińsk Mazowiecki 37.927 13,18 2877,6
Gmina Dębe Wielkie 8.315 77,72 107,0
Gmina Halinów 12.728 63,09 201,7
w tym miasto Halinów 3.404 2,84 1198,6
obszar wiejski 9.324 60,25 154,8
Gmina Mińsk Mazowiecki 12.957 111,76 115,9
Sulejówek 18.648 19,31 965,7
Nowy Dwór Mazowiecki 27.510 28,23 974,5
Józefów 18.609 23,91 778,3
Otwock 43.388 47,31 917,1
Gmina Celestynów 11.066 88,92 124,4
Gmina Karczew 15.897 81,5 195,1
w tym miasto Karczew 10.368 28,12 368,7
obszar wiejski 5.529 53,38 103,6
Gmina Wiązowna 9.989 102,12 97,8
Gmina Konstancin-Jeziorna 23.337 78,58 297,0
w tym miasto Konstancin-Jeziorna 16.631 17,74 937,5
obszar wiejski 6.706 60,84 110,2
Gmina Lesznowola 16.538 69,3 238,6
Gmina Piaseczno 63.828 128,26 497,6
w tym miasto Piaseczno 38.104 16,22 2349,2
obszar wiejski 25.724 112,04 229,6
Piastów 23.290 5,76 4043,4
Pruszków 55.371 19,19 2885,4
Gmina Brwinów 21.571 69,26 311,4
w tym miasto Brwinów 11.989 10,10 1187,0
obszar wiejski 9.582 59,16 162,0
Gmina Michałowice 15.709 34,73 452,3
Gmina Nadarzyn 10.423 73,45 141,9
Gmina Raszyn 19.843 43,91 451,9
Gmina Błonie 19.892 85,58 232,4
w tym miasto Błonie 12.293 9,09 1352,4
obszar wiejski 7.599 76,49 99,3
Gmina Izabelin 10.133 68,55 147,8
Gmina Łomianki 22.155 38,83 570,6
w tym miasto Łomianki 15.875 8,40 1889,9
obszar wiejski 6.280 30,43 206,4
Gmina Ożarów Mazowiecki 20.847 71,27 292,5
w tym miasto Ożarów Mazowiecki 8.255 5,71 1445,7
obszar wiejski 12.592 65,56 192,1
Gmina Stare Babice 15.541 59,85 259,7
Kobyłka 18.104 19,64 921,8
Marki 23.710 26,15 906,7
Ząbki 24.716 11,00 2246,9
Zielonka 17.238 79,48 216,9
Gmina Radzymin 19.257 129,87 148,3
w tym miasto Radzymin 7.931 23,39 339,1
obszar wiejski 11.326 106,48 106,4
Gmina Wołomin 49.688 61,66 805,8
w tym miasto Wołomin 36.716 17,24 2129,7
obszar wiejski 12.972 44,42 292,0
Żyrardów 41.035 14,35 2859,6
Warszawa 1702.139 517,22 3290,9
Aglomeracja
warszawska:		 2596.553 2730,23 951,0
w tym miasta: 2311.086 1013,88 2279.4
Tereny podmiejskie aglomeracji
(bez Warszawy):		 894.414 2213,01 404,2
w tym miasta: 608.947 496,66 1226,1
tereny wiejskie: 285.467 1716,35 166,3

Obszar aglomeracji warszawskiej według Swianiewicza 2005[edytuj | edytuj kod]

Aglomeracja warszawska według Swianiewicza 2005
Gęstość zaludnienia w województwie mazowieckim terenów wiejskich w osobach na km² (w przekroju gminnym, stan 1 stycznia 2007 roku) [1].
Saldo migracji w województwie mazowieckim w 2003-2006 na 1 tys. ludności (w przekroju gminnym, stan 1 stycznia 2007 roku) [2].

Badanie zasięgu aglomeracji warszawskiej przeprowadzili Paweł Swianiewicz we współpracy z Urszulą Klimską, w kompleksie z innymi większymi aglomeracjami Polski[4]. Autorzy stosowali wspólne kryteria dla wszystkich badanych aglomeracji. Mianowicie:

Autorzy podkreślają, że stosowanie ostatniego wskaźnika było paliatywem z braku statystyk dojazdów do centrum aglomeracji.

Do strefy podmiejskiej obszarów aglomeracji zaliczono gminy spełniające równocześnie co najmniej dwa z wymienionych powyżej trzech kryteriów. Dodatkowym wymaganiem było, by obszar aglomeracji był zwartą całością, a zatem nie zaliczono doń gmin spełniających powyższe kryteria, jeśli były „odcięte” od miasta centralnego przez inne gminy nie spełniające tych kryteriów.

W tak zdefiniowany obszar aglomeracji warszawskiej wchodzą:

W porównaniu z obszarem aglomeracji warszawskiej według Planu zagospodarowania przestrzennego województwa mazowieckiego z 2004 z terytorium aglomeracji wykluczone zostały miasta Żyrardów i Nowy Dwór Mazowiecki (w sumie 42,58 km² z 68 545 os. populacji), natomiast do aglomeracji dodane zostały 12 gmin wiejskich oraz 3 gminy miejsko-wiejskie (w sumie 1535,14 km² z 138 270 os. populacji, w tym 22 290 os. ludności miejskiej). Obszar aglomeracji został zmniejszony o gęsto zaludnione tereny miast a powiększony o słabo zaludnione (90 os./km²) przeważnie wiejskie (84% ludności wiejskiej) terytoria. W wyniku tych zmian podstawowe statystyki obszaru aglomeracji warszawskiej według Swianiewicza 2005 są następujące (w nawiasach podane wartości obszaru aglomeracji warszawskiej według Planu zagospodarowania przestrzennego województwa mazowieckiego z 2004):

  • Ludność aglomeracji: 2 666 278 (2 596 553)
  • Obszar aglomeracji km²: 4222,79 (2730,23)
  • Gęstość zaludnienia os./km²: 631,4 (951,0)
  • Ludność podmiejska: 964 139 (894 414)
  • w tym ludność miejska: 562 692 (608 947)
  • ludność wiejska: 401 447 (285 467)
  • ludność wiejska % całości aglomeracji: 15,1 (11,0)
  • ludność wiejska % terenów podmiejskich: 41,6 (31,9)
  • Gęstość zaludnienia terenów podmiejskich os./km²: 260,2 (404,2)

Wszystkie dane pochodzą z Banku danych regionalnych GUS na datę 31.12.2006[3].

Warszawski Obszar Funkcjonalny Zintegrowanych Inwestycji Terytorialnych 2014[edytuj | edytuj kod]

Warszawski Obszar Funkcjonalny Zintegrowanych Inwestycji Terytorialnych

Warszawski Obszar Funkcjonalny Zintegrowanych Inwestycji Terytorialnych (WOF ZIT) został powołany na podstawie podpisanej w sierpniu 2013 r. wielostronnej deklaracji współpracy gmin Warszawskiego Obszaru Funkcjonalnego w ramach ZIT. Po podjęciu uchwał przez rady 38 gmin Warszawskiego Obszaru Funkcjonalnego, 21 lutego 2014 r. zostało podpisane docelowe porozumienie o współpracy w zakresie ZIT w perspektywie finansowej UE 2014-2020. Tym samym zasięg WOF ZIT objął Warszawę i 37 okolicznych gmin. Kolejne dwie gminy dołączyły do WOF ZIT w dniu 30 czerwca 2014 r.[5]

Warszawski Obszar Funkcjonalny Zintegrowanych Inwestycji Terytorialnych obejmuje łącznie 40 gmin – Warszawę oraz:

  • grodziski (gminy: Grodzisk Mazowiecki, Jaktorów, Milanówek i Podkowa Leśna)
  • legionowski (gminy: Jabłonna, Legionowo, Nieporęt i Wieliszew)
  • powiat miński (gminy: Halinów i Sulejówek)
  • nowodworski (gmina Czosnów i Nowy Dwór Mazowiecki)
  • otwocki (gminy: Józefów, Karczew, Otwock i Wiązowna)
  • piaseczyński (gminy: Góra Kalwaria, Konstancin-Jeziorna, Lesznowola i Piaseczno)
  • pruszkowski (cały powiat)
  • warszawski zachodni (gminy: Błonie, Izabelin, Leszno, Łomianki, Ożarów Mazowiecki i Stare Babice)
  • wołomiński (gminy: Kobyłka, Marki, Radzymin, Wołomin, Ząbki i Zielonka)
  • żyrardowski (gmina Żyrardów)

Tak wyznaczony WOF zajmuje powierzchnię 2932 km², co stanowi 8,2% powierzchni województwa mazowieckiego i 47,2% powierzchni Obszaru Metropolitalnego Warszawy. Na tym obszarze zamieszkuje 2.714.987 ludności[6].

Obszar aglomeracji warszawskiej według NUTS[edytuj | edytuj kod]

Aglomeracja warszawska wyznaczona na podstawie podregionów statystycznych NUTS 3

Wiele urzędów i instytucji[potrzebny przypis] (a szczególnie administracja centralna) przedstawiając różne dane dla obszaru aglomeracji warszawskiej definiuje ją zgodnie z podziałem statystycznym kraju na podregiony (NUTS 3 / NTS 3). Tak określona aglomeracja obejmuje od 1 stycznia 2008 roku 3 podregiony: Warszawę, warszawski wschodni i warszawski zachodni, tj. powiaty: garwoliński, grodziski, grójecki, legionowski, miński, nowodworski, otwocki, piaseczyński, pruszkowski, sochaczewski, warszawski zachodni, wołomiński, żyrardowski (od 19 kwietnia 2002 roku do 31 grudnia 2007 roku istniał tu odmienny podział na dwa podregiony – Warszawę i warszawski – obejmujące o jeden powiat (garwoliński) mniej od obecnego podziału).

Tak wyznaczony obszar aglomeracji liczył w 2014 roku 3.335867 mieszkańców i zajmował obszar 9924,02 km²[7], co daje średnią gęstość zaludnienia 336,1 os./km².

1 stycznia 2018 roku zostanie dokonana modyfikacja podziału statystycznego Polski, w wyniku której województwo mazowieckie zostanie podzielone na dwie jednostki na poziomie NUTS 2: Warszawę wraz z 9 powiatami (grodziskim, legionowskim, nowodworskim, mińskim, otwockim, piaseczyńskim, pruszkowskim, wołomińskim i warszawskim zachodnim) oraz pozostałą część województwa[8].

Szersza strefa miejska Warszawy (2012)[edytuj | edytuj kod]

Szersza strefa miejska Warszawy
Proponowany powiat metropolitalny (2017)

Szersze strefy miejskie (Larger Urban Zone – LUZ) wyznaczane są na potrzeby statystyki europejskiej, jako obszary oddziaływania aglomeracji miejskich. Stanowią one ciągły przestrzennie obszar z którego 15% i więcej populacji dojeżdża do pracy do miasta centralnego. Szersze strefy miejskie w obecnych granicach wyznaczone zostały w Polsce w 2012 roku na podstawie wyników badania „Przepływy ludności związane ze zatrudnieniem w 2006 r.”[9]

Szersza strefa miejska Warszawy obejmuje, poza samą stolicą, 89 gmin (w tym jedną spoza województwa mazowieckiego):

Populacja[edytuj | edytuj kod]

Ludność aglomeracji warszawskiej w granicach według Planu zagospodarowania przestrzennego województwa mazowieckiego
dane statystyczne GUS[3]
Teren 31.12.1999 31.12.2000 31.12.2001 31.12.2002 31.12.2003 31.12.2004 31.12.2005 31.12.2006 31.12.2007 31.12.2008[10]
Aglomeracja warszawska 2 521 137 2 525 104 2 532 103 2 540 721 2 551 108 2 564 490 2 580 046 2 596 553 2 614 590 2 628 252
w tym Warszawa 1 693 748 1 689 171 1 688 972 1 688 194 1 689 559 1 692 854 1 697 596 1 702 139 1 706 624 1 709 781
Tereny podmiejskie aglomeracji (bez Warszawy) 827 389 835 933 843 131 852 527 861 549 871 636 882 450 894 414 907 966 918 471
w tym ludność miejska 572 973 577 249 583 954 588 841 592 699 597 544 602 955 608 947 615 011 621 050
ludność wiejska 254 416 258 684 259 177 263 686 268 850 274 092 279 495 285 467 292 955 297 421
ludność wiejska % całości aglomeracji 10,1 10,2 10,2 10,4 10,5 10,7 10,8 11,0 11,2 11,3
ludność wiejska % terenów podmiejskich 30,7 30,9 30,7 30,9 31,2 31,4 31,7 31,9 32,3 32,4

W 2001 w gminie Halinów z terenów wiejskich wyodrębniono miasto Halinów, w związku z tym w 2001 roku odnotowano spadek odsetku ludności wiejskiej aglomeracji. Przyrost ludności aglomeracji składa się z przyrostu populacji Warszawy (miał wartości ujemne do 2002, w latach 2003–2007 był notowany przyrost) i przyrostu populacji terenów podmiejskich (ok. połowy którego przypada na tereny wiejskie). Tereny wiejskie mały (w 2008 roku) najwyższy, w porównaniu z miastami, wskaźnik przyrostu 15,2‰ (26,2‰ w 2007 roku, 20,9‰ w 2006 roku), natomiast ludność miast przedmieść Warszawy wzrosła o 9,8‰ (10,0‰ w 2007 roku, 9,9‰ w 2006 roku), a Warszawy – o 1,8‰ (2,6‰ w 2007 roku, 2,7‰ w 2006 roku).

Nazewnictwo[edytuj | edytuj kod]

Na przestrzeni lat pojęcia takie jak „aglomeracja” czy „zespół miejski” zmieniały swoje znaczenia. W ostatnich latach częściej używanym jest określenie „obszar metropolitalny”. W odniesieniu do Warszawy i jej otoczenia wszystkie trzy pojęcia, w różnych opracowaniach, stosuje się wymiennie.

Stan prawny[edytuj | edytuj kod]

Aglomeracja warszawska nie posiada osobowości prawnej (nie ma jednostki administracyjnej obejmującej Aglomerację). W latach 1975–1998 istniało województwo warszawskie, które obejmowało obszar OMW i kilkadziesiąt okolicznych gmin. W latach 1975–1989 prezydent m.st. Warszawy pełnił jednocześnie urząd wojewody warszawskiego.

W czasie dyskusji przed reformą administracyjną z 1999 r. planowano powstanie Warszawskiego Zespołu Miejskiego (obejmował on zarówno aglomerację, jak i tereny podmiejskie) w skład którego miały wchodzić: Warszawa oraz powiaty: warszawski zachodni, legionowski, wołomiński, miński, otwocki, piaseczyński, pruszkowski, nowodworski oraz grodziski. WZM miał posiadać własną radę z reprezentantami poszczególnych jednostek i mieć administracyjny status powiatu. Ustawę przyjęto w Sejmie w 2001 roku, lecz ostatecznie prezydent Aleksander Kwaśniewski nie podpisał ustawy powołującej WZM, a Sejm nie odrzucił jego weta[11].

Istniały również inne projekty poselskie, m.in. projekt ustawy powołującej Warszawski Okręg Stołeczny, który miał być powiatem skupiającym Warszawę i okoliczne gminy. Projekt ten nie został jednak przyjęty przez Sejm[12]. W 2017 grupa posłów na wniosła projekt ustawy o ustroju m. st. Warszawy tworzącej metropolitalną jednostkę obejmującą Warszawę oraz 33 okoliczne gminy[13].

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b Obszar Metropolitalny Warszawy w 2014 r.. Urząd Statystyczny w Warszawie, grudzień 2015. [dostęp 2015-12-28].
  2. ↑ Plan zagospodarowania przestrzennego województwa mazowieckiego. 2004-06-07. [dostęp 2013-08-29].
  3. ↑ a b c Bank danych regionalnych GUS.
  4. ↑ Paweł Swianiewicz, Urszula Klimska Społeczne i polityczne zróżnicowanie aglomeracji w Polsce – waniliowe centrum, mozaika przedmieść. Prace i studia geograficzne. Tom 35 ss. 45-70, Warszawa 2005.
  5. ↑ Obszar Metropolitalny Warszawy w 2014 r.. Urząd Statystyczny w Warszawie, grudzień 2015. s. 12. [dostęp 2015-12-28].
  6. ↑ Obszar Metropolitalny Warszawy w 2014 r.. Urząd Statystyczny w Warszawie, grudzień 2015. s. 24, 40. [dostęp 2015-12-28].
  7. ↑ Dane GUS – Bank Danych Lokalnych.
  8. ↑ 29 listopada 2016 r. opublikowane zostało rozporządzenie Komisji Europejskiej dotyczące zmiany podziału statystycznego NUTS. Główny Urząd Statystyczny, 2016-11-29. [dostęp 2016-12-02].
  9. ↑ Szersze strefy miejskie (LUZ). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2015-10-20].
  10. ↑ Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym. Stan w dniu 31 XII 2008 r..
  11. ↑ Ustawa na stronie Sejmu.
  12. ↑ Projekt ustawy o Warszawskim Okręgu Stołecznym (druk sejmowy 2114), sejm.gov.pl.
  13. ↑ Druk nr 1259, Poselski projekt ustawy o ustroju miasta stołecznego Warszawy, sejm.gov.pl [dostęp 2017-04-05].
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Aglomeracja_warszawska&oldid=58535750”