Aglomeracja warszawska
Aglomeracja warszawska – aglomeracja monocentryczna w środkowo-wschodniej Polsce, w województwie mazowieckim, położona w większości na Nizinie Środkowomazowieckiej; obejmuje Warszawę i jej przedmieścia oraz obszary podmiejskie.
Nazwa i status[edytuj | edytuj kod]
Na przestrzeni lat pojęcia takie jak „aglomeracja” czy „zespół miejski” zmieniały swoje znaczenia. W ostatnich latach częściej używanym jest określenie „obszar metropolitalny”. W odniesieniu do Warszawy i jej otoczenia wszystkie trzy pojęcia, w różnych opracowaniach, stosuje się wymiennie.
Aglomeracja warszawska to pojęcie określające obszar w określonych granicach, a nie konkretny podmiot, nie stanowi bowiem jednostki organizacyjnej i tym bardziej nie posiada osobowości prawnej, gdyż nie uformowano jej jako jednostki samorządu terytorialnego ani związku metropolitarnego.
Stosowane delimitacje[edytuj | edytuj kod]
Nie istnieją formalnie ustalone granice aglomeracji warszawskiej, niemniej różne delimitacje obszaru wokół Warszawy pojawiają się ze względu na doraźne potrzeby, używane są dla nich różne nazwy i określenia, rózny jest także okres korzystania z tak przyjętych delimitacji.
Obszar aglomeracji warszawskiej według Planu zagospodarowania przestrzennego województwa mazowieckiego (2004)[edytuj | edytuj kod]
W skład aglomeracji warszawskiej w granicach ustalonych w Planie zagospodarowania przestrzennego województwa mazowieckiego (Uchwała Sejmiku Województwa Mazowieckiego z dnia 7 czerwca 2004)[1] wchodziło 15 gmin miejskich, 11 gmin miejsko-wiejskich i 13 gmin wiejskich województwa mazowieckiego, położonych na terenie 10 powiatów ziemskich: nowodworskiego, legionowskiego, warszawskiego zachodniego, wołomińskiego, żyrardowskiego, grodziskiego, mińskiego, otwockiego, piaseczyńskiego i pruszkowskiego. Z tego tylko powiat pruszkowski wchodzi w skład aglomeracji w całości, reszta powiatów częściowo.
Gmina | populacja | powierzchnia km² |
gęstość zaludnienia osób/km² |
---|---|---|---|
Milanówek | 15.784 | 13,44 | 1174,4 |
Podkowa Leśna | 3.844 | 10,13 | 379,5 |
Gmina Grodzisk Mazowiecki | 37.702 | 109,96 | 342,9 |
w tym miasto Grodzisk Mazowiecki | 27.174 | 13,19 | 2060,2 |
obszar wiejski | 10.528 | 96,77 | 108,8 |
Gmina Jaktorów | 10.193 | 55,30 | 184,3 |
Legionowo | 51.033 | 13,54 | 3769,1 |
Gmina Jabłonna | 13.531 | 64,8 | 208,8 |
Gmina Nieporęt | 13.067 | 100,12 | 130,5 |
Mińsk Mazowiecki | 37.927 | 13,18 | 2877,6 |
Gmina Dębe Wielkie | 8.315 | 77,72 | 107,0 |
Gmina Halinów | 12.728 | 63,09 | 201,7 |
w tym miasto Halinów | 3.404 | 2,84 | 1198,6 |
obszar wiejski | 9.324 | 60,25 | 154,8 |
Gmina Mińsk Mazowiecki | 12.957 | 111,76 | 115,9 |
Sulejówek | 18.648 | 19,31 | 965,7 |
Nowy Dwór Mazowiecki | 27.510 | 28,23 | 974,5 |
Józefów | 18.609 | 23,91 | 778,3 |
Otwock | 43.388 | 47,31 | 917,1 |
Gmina Celestynów | 11.066 | 88,92 | 124,4 |
Gmina Karczew | 15.897 | 81,5 | 195,1 |
w tym miasto Karczew | 10.368 | 28,12 | 368,7 |
obszar wiejski | 5.529 | 53,38 | 103,6 |
Gmina Wiązowna | 9.989 | 102,12 | 97,8 |
Gmina Konstancin-Jeziorna | 23.337 | 78,58 | 297,0 |
w tym miasto Konstancin-Jeziorna | 16.631 | 17,74 | 937,5 |
obszar wiejski | 6.706 | 60,84 | 110,2 |
Gmina Lesznowola | 16.538 | 69,3 | 238,6 |
Gmina Piaseczno | 63.828 | 128,26 | 497,6 |
w tym miasto Piaseczno | 38.104 | 16,22 | 2349,2 |
obszar wiejski | 25.724 | 112,04 | 229,6 |
Piastów | 23.290 | 5,76 | 4043,4 |
Pruszków | 55.371 | 19,19 | 2885,4 |
Gmina Brwinów | 21.571 | 69,26 | 311,4 |
w tym miasto Brwinów | 11.989 | 10,10 | 1187,0 |
obszar wiejski | 9.582 | 59,16 | 162,0 |
Gmina Michałowice | 15.709 | 34,73 | 452,3 |
Gmina Nadarzyn | 10.423 | 73,45 | 141,9 |
Gmina Raszyn | 19.843 | 43,91 | 451,9 |
Gmina Błonie | 19.892 | 85,58 | 232,4 |
w tym miasto Błonie | 12.293 | 9,09 | 1352,4 |
obszar wiejski | 7.599 | 76,49 | 99,3 |
Gmina Izabelin | 10.133 | 68,55 | 147,8 |
Gmina Łomianki | 22.155 | 38,83 | 570,6 |
w tym miasto Łomianki | 15.875 | 8,40 | 1889,9 |
obszar wiejski | 6.280 | 30,43 | 206,4 |
Gmina Ożarów Mazowiecki | 20.847 | 71,27 | 292,5 |
w tym miasto Ożarów Mazowiecki | 8.255 | 5,71 | 1445,7 |
obszar wiejski | 12.592 | 65,56 | 192,1 |
Gmina Stare Babice | 15.541 | 59,85 | 259,7 |
Kobyłka | 18.104 | 19,64 | 921,8 |
Marki | 23.710 | 26,15 | 906,7 |
Ząbki | 24.716 | 11,00 | 2246,9 |
Zielonka | 17.238 | 79,48 | 216,9 |
Gmina Radzymin | 19.257 | 129,87 | 148,3 |
w tym miasto Radzymin | 7.931 | 23,39 | 339,1 |
obszar wiejski | 11.326 | 106,48 | 106,4 |
Gmina Wołomin | 49.688 | 61,66 | 805,8 |
w tym miasto Wołomin | 36.716 | 17,24 | 2129,7 |
obszar wiejski | 12.972 | 44,42 | 292,0 |
Żyrardów | 41.035 | 14,35 | 2859,6 |
Warszawa | 1702.139 | 517,22 | 3290,9 |
Aglomeracja warszawska: |
2596.553 | 2730,23 | 951,0 |
w tym miasta: | 2311.086 | 1013,88 | 2279.4 |
Tereny podmiejskie aglomeracji (bez Warszawy): |
894.414 | 2213,01 | 404,2 |
w tym miasta: | 608.947 | 496,66 | 1226,1 |
tereny wiejskie: | 285.467 | 1716,35 | 166,3 |
Ewolucja liczby ludności aglomeracji w tak określonych granicach zmieniała się następująco:
Teren | 31.12.1999 | 31.12.2000 | 31.12.2001 | 31.12.2002 | 31.12.2003 | 31.12.2004 | 31.12.2005 | 31.12.2006 | 31.12.2007 | 31.12.2008[3] |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Aglomeracja warszawska | 2 521 137 | 2 525 104 | 2 532 103 | 2 540 721 | 2 551 108 | 2 564 490 | 2 580 046 | 2 596 553 | 2 614 590 | 2 628 252 |
w tym Warszawa | 1 693 748 | 1 689 171 | 1 688 972 | 1 688 194 | 1 689 559 | 1 692 854 | 1 697 596 | 1 702 139 | 1 706 624 | 1 709 781 |
Tereny podmiejskie aglomeracji (bez Warszawy) | 827 389 | 835 933 | 843 131 | 852 527 | 861 549 | 871 636 | 882 450 | 894 414 | 907 966 | 918 471 |
w tym ludność miejska | 572 973 | 577 249 | 583 954 | 588 841 | 592 699 | 597 544 | 602 955 | 608 947 | 615 011 | 621 050 |
ludność wiejska | 254 416 | 258 684 | 259 177 | 263 686 | 268 850 | 274 092 | 279 495 | 285 467 | 292 955 | 297 421 |
ludność wiejska % całości aglomeracji | 10,1 | 10,2 | 10,2 | 10,4 | 10,5 | 10,7 | 10,8 | 11,0 | 11,2 | 11,3 |
ludność wiejska % terenów podmiejskich | 30,7 | 30,9 | 30,7 | 30,9 | 31,2 | 31,4 | 31,7 | 31,9 | 32,3 | 32,4 |
W 2001 w gminie Halinów z terenów wiejskich wyodrębniono miasto Halinów, w związku z tym w 2001 roku odnotowano spadek odsetku ludności wiejskiej aglomeracji. Przyrost ludności aglomeracji składa się z przyrostu populacji Warszawy (miał wartości ujemne do 2002, w latach 2003–2007 był notowany przyrost) i przyrostu populacji terenów podmiejskich (ok. połowy którego przypada na tereny wiejskie). Tereny wiejskie miały (w 2008 roku) najwyższy, w porównaniu z miastami, wskaźnik przyrostu 15,2‰ (26,2‰ w 2007 roku, 20,9‰ w 2006 roku), natomiast ludność miast przedmieść Warszawy wzrosła o 9,8‰ (10,0‰ w 2007 roku, 9,9‰ w 2006 roku), a Warszawy – o 1,8‰ (2,6‰ w 2007 roku, 2,7‰ w 2006 roku).
Obszar aglomeracji warszawskiej według Swianiewicza (2005)[edytuj | edytuj kod]


Badanie zasięgu aglomeracji warszawskiej przeprowadzili Paweł Swianiewicz we współpracy z Urszulą Klimską, w kompleksie z innymi większymi aglomeracjami Polski[4]. Autorzy stosowali wspólne kryteria dla wszystkich badanych aglomeracji. Mianowicie:
- saldo migracji w latach 1998–2002 miało być nieujemne;
- gęstość zaludnienia w 2002 roku była wyższa od trzeciego kwartyla dla gmin wiejskich i miejsko-wiejskich w województwie;
- stosunek zatrudnionych (łącznie z rolnikami) do liczby ludności w wieku produkcyjnym zamieszkałej w gminie był nie wyższy od trzeciego kwartyla w województwie.
Autorzy podkreślają, że stosowanie ostatniego wskaźnika było paliatywem z braku statystyk dojazdów do centrum aglomeracji.
Do strefy podmiejskiej obszarów aglomeracji zaliczono gminy spełniające równocześnie co najmniej dwa z wymienionych powyżej trzech kryteriów. Dodatkowym wymaganiem było, by obszar aglomeracji był zwartą całością, a zatem nie zaliczono doń gmin spełniających powyższe kryteria, jeśli były „odcięte” od miasta centralnego przez inne gminy nie spełniające tych kryteriów.
W tak zdefiniowany obszar aglomeracji warszawskiej wchodziły:
- Warszawa
- Powiat legionowski
- Powiat warszawski zachodni
- Powiat pruszkowski
- Powiat grodziski
- Powiat piaseczyński bez gminy Tarczyn
- Powiat otwocki bez gminy Osieck
- Powiat wołomiński bez gmin Jadów, Poświętne i Strachówka
- Miasta Mińsk Mazowiecki i Sulejówek, oraz gminy Cegłów, Dębe Wielkie, Halinów, Mińsk Mazowiecki i Stanisławów z powiatu mińskiego.
W porównaniu z obszarem aglomeracji warszawskiej według Planu zagospodarowania przestrzennego województwa mazowieckiego z 2004 z terytorium aglomeracji wykluczone zostały miasta Żyrardów i Nowy Dwór Mazowiecki (w sumie 42,58 km² z 68 545 os. populacji), natomiast do aglomeracji dodane zostały 12 gmin wiejskich oraz 3 gminy miejsko-wiejskie (w sumie 1535,14 km² z 138 270 os. populacji, w tym 22 290 os. ludności miejskiej). Obszar aglomeracji został zmniejszony o gęsto zaludnione tereny miast a powiększony o słabo zaludnione (90 os./km²) przeważnie wiejskie (84% ludności wiejskiej) terytoria. W wyniku tych zmian podstawowe statystyki obszaru aglomeracji warszawskiej według Swianiewicza 2005 są następujące (w nawiasach podane wartości obszaru aglomeracji warszawskiej według Planu zagospodarowania przestrzennego województwa mazowieckiego z 2004):
- Ludność aglomeracji: 2 666 278 (2 596 553)
- Obszar aglomeracji km²: 4222,79 (2730,23)
- Gęstość zaludnienia os./km²: 631,4 (951,0)
- Ludność podmiejska: 964 139 (894 414)
- w tym ludność miejska: 562 692 (608 947)
- ludność wiejska: 401 447 (285 467)
- ludność wiejska % całości aglomeracji: 15,1 (11,0)
- ludność wiejska % terenów podmiejskich: 41,6 (31,9)
- Gęstość zaludnienia terenów podmiejskich os./km²: 260,2 (404,2)
Wszystkie dane pochodzą z Banku danych regionalnych GUS na datę 31.12.2006[2].
Obszar Metropolitalny Warszawy według Zarządu Województwa Mazowieckiego (2006)[edytuj | edytuj kod]
Obszar Metropolitalny Warszawy (OMW) został wyznaczony przez Mazowieckie Biuro Planowania Regionalnego na podstawie badań przeprowadzonych w 7 grupach zagadnień (przestrzeń, środowisko, społeczeństwo, gospodarka, transport, infrastruktura techniczna i inwestycje). Granice obszaru ustalono, biorąc pod uwagę największe nasilenie powiązań funkcjonalno-przestrzennych i najwyższe wartości wskaźników analizy ekonomicznej. Tak wyznaczony obszar został zatwierdzony przez Wojewódzką Komisję Urbanistyczno-Architektoniczną i Komisję Strategii Rozwoju Regionalnego i Zagospodarowania Przestrzennego Sejmiku Województwa Mazowieckiego oraz w styczniu 2006 r. przez Zarząd Województwa Mazowieckiego[5].
Obszar Metropolitarny Warszawy obejmował Warszawę oraz powiaty:
- grodziski (cały powiat)
- legionowski (cały powiat)
- piaseczyński (cały powiat)
- pruszkowski (cały powiat)
- warszawski zachodni (cały powiat)
- żyrardowski (cały powiat)
- grójecki (gminy: Chynów, Grójec, Pniewy)
- miński (gminy: Dębe Wielkie, Halinów, Mińsk Mazowiecki (gm. miejska), Mińsk Mazowiecki (gm. wiejska), Sulejówek)
- nowodworski (gminy: Czosnów, Leoncin, Nowy Dwór Mazowiecki, Pomiechówek i Zakroczym)
- otwocki (gminy: Celestynów, Józefów, Karczew, Kołbiel, Otwock, Wiązowna)
- sochaczewski (gminy: Brochów, Nowa Sucha, Sochaczew (gm. miejska), Sochaczew (gm. wiejska), Teresin)
- wołomiński (gminy: Dąbrówka, Klembów, Kobyłka, Marki, Radzymin, Tłuszcz, Wołomin, Ząbki, Zielonka)
- wyszkowski (gminy: Somianka, Wyszków, Zabrodzie)
Tak wyznaczony OMW zajmuje powierzchnię 6207 km² i zamieszkany jest przez 3.105 883 osób (stan na 1 stycznia 2014 r.). W skład obszaru wchodzą 72 gminy, obejmuje on 36 miast[5].
Obszar aglomeracji warszawskiej definiowany według NUTS 3 / NTS 3 (2000-2017)[edytuj | edytuj kod]
Wiele urzędów i instytucji[potrzebny przypis] (a szczególnie administracja centralna) przedstawiając różne dane dla obszaru aglomeracji warszawskiej definiowało ją zgodnie z podziałem statystycznym kraju na podregiony (NUTS 3 / NTS 3). Obszary wokół Warszawy zostały statystycznie wydzielone w 2000 roku wraz z wprowadzeniem Nomenklatury Jednostek Terytorialnych do Celów Statystycznych (NTS). Wówczas wokół Warszawy wydzielono podregion warszawski obejmujący 12 powiatów[6]:
- grodziski,
- grójecki,
- legionowski,
- miński,
- nowodworski,
- otwocki,
- piaseczyński,
- pruszkowski,
- sochaczewski,
- warszawski zachodni,
- wołomiński,
- żyrardowski.
Podział wprowadzony na potrzeby Nomenklatury Jednostek Terytorialnych do Celów Statystycznych stał się w 2005 również podziałem na potrzeby klasyfikacji NUTS, wprowadzonej wówczas formalnie w Polsce[7]. W wyniku zmiany w podziale statystycznym Polski na poziomie NUTS 3 / NTS 3 obszar aglomeracji warszawskiej od 1 stycznia 2008 roku obejmował 3 podregiony: Warszawę, warszawski wschodni i warszawski zachodni, tj. powiaty: garwoliński, grodziski, grójecki, legionowski, miński, nowodworski, otwocki, piaseczyński, pruszkowski, sochaczewski, warszawski zachodni, wołomiński, żyrardowski (czyli o jeden powiat (garwoliński) więcej od wcześniejszego podziału)[8]. Podział ten obowiązywał do końca 2017 roku[9].
Tak wyznaczony obszar aglomeracji liczył w 2014 roku 3335867 mieszkańców i zajmował obszar 9924,02 km²[10], co dawało średnią gęstość zaludnienia 336,1 os./km².
Warszawski Obszar Funkcjonalny Zintegrowanych Inwestycji Terytorialnych (od 2014)[edytuj | edytuj kod]
Warszawski Obszar Funkcjonalny Zintegrowanych Inwestycji Terytorialnych (WOF ZIT) został powołany na podstawie podpisanej w sierpniu 2013 r. wielostronnej deklaracji współpracy gmin Warszawskiego Obszaru Funkcjonalnego w ramach ZIT. Po podjęciu uchwał przez rady 38 gmin Warszawskiego Obszaru Funkcjonalnego, 21 lutego 2014 r. zostało podpisane docelowe porozumienie o współpracy w zakresie ZIT w perspektywie finansowej UE 2014-2020. Tym samym zasięg WOF ZIT objął Warszawę i 37 okolicznych gmin. Kolejne dwie gminy dołączyły do WOF ZIT w dniu 30 czerwca 2014 r.[11]
Warszawski Obszar Funkcjonalny Zintegrowanych Inwestycji Terytorialnych obejmuje łącznie 40 gmin – Warszawę oraz:
- grodziski (gminy: Grodzisk Mazowiecki, Jaktorów, Milanówek i Podkowa Leśna)
- legionowski (gminy: Jabłonna, Legionowo, Nieporęt i Wieliszew)
- powiat miński (gminy: Halinów i Sulejówek)
- nowodworski (gmina Czosnów i Nowy Dwór Mazowiecki)
- otwocki (gminy: Józefów, Karczew, Otwock i Wiązowna)
- piaseczyński (gminy: Góra Kalwaria, Konstancin-Jeziorna, Lesznowola i Piaseczno)
- pruszkowski (cały powiat)
- warszawski zachodni (gminy: Błonie, Izabelin, Leszno, Łomianki, Ożarów Mazowiecki i Stare Babice)
- wołomiński (gminy: Kobyłka, Marki, Radzymin, Wołomin, Ząbki i Zielonka)
- żyrardowski (gmina Żyrardów)
Tak wyznaczony WOF zajmuje powierzchnię 2932 km², co stanowi 8,2% powierzchni województwa mazowieckiego i 47,2% powierzchni Obszaru Metropolitalnego Warszawy. Na tym obszarze zamieszkuje 2.714.987 ludności[12].
Region warszawski stołeczny NUTS 2 (od 2018)[edytuj | edytuj kod]
1 stycznia 2018 roku została dokonana modyfikacja podziału statystycznego Polski, w wyniku której obok dotychczasowych szesnastu obszarów statystycznych na poziomie NUTS 2 tożsamych z województwami, wydzielono z województwa mazowieckiego w drodze wyjątku kolejny, stołeczny[13]. Według przewidywań GUS delimitacja obszaru metropolitalnego, z uwagi na swoje osadzenie zarówno w podziale administracyjnym kraju (oparcie o granice powiatów), jak i w ramach systemu programowania i wdrażania środków unijnych, powinna wyprzeć dotychczasowe delimitacje obszaru metropolitalnego Warszawy/Warszawskiego Obszaru Funkcjonalnego[14]
Tak wyznaczony region warszawski stołeczny obejmuje Warszawę i 9 powiatów:
- grodziski
- legionowski
- miński
- nowodworski
- otwocki
- piaseczyński
- pruszkowski
- warszawski zachodni
- wołomiński
Miejski Obszar Funkcjonalny Warszawy według Planu Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Mazowieckiego (od 2018)[edytuj | edytuj kod]
W ślad za utworzeniem warszawskiego stołecznego regionu NUTS 2 Sejmik Wojewódzrwa Mazowieckiego uchwalił w 2018 r. nowy Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Mazowieckiego, w którym granice Miejskiego Obszaru Funkcjonalnego Warszawy dostosowano do obszaru NUTS 2 Region warszawski stołeczny[15]
Szersza strefa miejska Warszawy (od 2012)[edytuj | edytuj kod]
Szersze strefy miejskie (Larger Urban Zone – LUZ) wyznaczane są na potrzeby statystyki europejskiej, jako obszary oddziaływania aglomeracji miejskich. Stanowią one ciągły przestrzennie obszar, z którego 15% i więcej populacji dojeżdża do pracy do miasta centralnego. Szersze strefy miejskie w obecnych granicach wyznaczone zostały w Polsce w 2012 roku na podstawie wyników badania „Przepływy ludności związane ze zatrudnieniem w 2006 r.”[16]
Szersza strefa miejska Warszawy obejmuje, poza samą stolicą, 89 gmin (w tym jedną spoza województwa mazowieckiego):
- powiat grodziski (cały)
- powiat legionowski (cały)
- powiat miński (cały)
- powiat nowodworski (cały)
- powiat pruszkowski (cały)
- powiat warszawski zachodni (cały)
- powiat wołomiński (cały)
- powiat ciechanowski (gmina Sońsk)
- powiat garwoliński (gminy: Borowie i Pilawa)
- powiat grójecki (gmina Chynów)
- powiat ostrowski (gmina Małkinia Górna)
- powiat otwocki (gminy: Celestynów, Józefów, Karczew, Kołbiel, Osieck, Otwock i Wiązowna)
- powiat piaseczyński (gminy: Konstancin-Jeziorna, Lesznowola, Piaseczno i Prażmów)
- powiat płoński (gminy: Czerwińsk nad Wisłą, Dzierzążnia, Joniec, Naruszewo i Załuski)
- powiat pułtuski (gminy: Pokrzywnica i Świercze)
- powiat siedlecki (gmina Kotuń)
- powiat sochaczewski (gminy: Nowa Sucha i Teresin)
- powiat węgrowski (gminy: Korytnica, Łochów, Sadowne i Stoczek)
- powiat wyszkowski (gmina Zabrodzie)
- powiat żyrardowski (gminy: Puszcza Mariańska i Wiskitki)
- powiat łowicki (gmina Nieborów).
Projekty instytucjonalizacji[edytuj | edytuj kod]
W czasie dyskusji przed reformą administracyjną z 1999 r. planowano powstanie Warszawskiego Zespołu Miejskiego (obejmował on zarówno aglomerację, jak i tereny podmiejskie) w skład którego miały wchodzić: Warszawa oraz powiaty: warszawski zachodni, legionowski, wołomiński, miński, otwocki, piaseczyński, pruszkowski, nowodworski oraz grodziski. WZM miał posiadać własną radę z reprezentantami poszczególnych jednostek i mieć administracyjny status powiatu. Ustawę przyjęto w Sejmie w 2001 roku, lecz ostatecznie prezydent Aleksander Kwaśniewski nie podpisał ustawy powołującej WZM, a Sejm nie odrzucił jego weta[17].
Istniały również inne projekty poselskie, m.in. projekt ustawy powołującej Warszawski Okręg Stołeczny, który miał być powiatem skupiającym Warszawę i okoliczne gminy. Projekt ten nie został jednak przyjęty przez Sejm[18]. W 2017 grupa posłów wniosła projekt ustawy o ustroju m.st. Warszawy tworzącej metropolitalną jednostkę obejmującą Warszawę oraz 33 okoliczne gminy[19].
Historia[edytuj | edytuj kod]
W latach 1945–1975 Warszawa stanowiła wydzielone z województwa warszawskiego miasto o statusie województwa.
W latach 1975–1998 istniało okrojone województwo stołeczne warszawskie, które obejmowało obszar OMW i kilkadziesiąt okolicznych gmin. W latach 1975–1989 prezydent m.st. Warszawy pełnił jednocześnie urząd wojewody warszawskiego. W latach 1990–1994 Warszawa stanowiła związek siedmiu (a od 1993 ośmiu) dzielnic-gmin (o statusie gmin, nazywanych dzielnicami). Od roku 1994 Warszawa stanowiła związek komunalny gminy Warszawa Centrum obejmującej ówcześnie rozumiane ścisłe miasto oraz 10 otaczających gmin tzw. „wianuszka”.
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Plan zagospodarowania przestrzennego województwa mazowieckiego. 2004-06-07. [dostęp 2013-08-29].
- ↑ a b c Bank danych regionalnych GUS.
- ↑ Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym. Stan w dniu 31 XII 2008 r.
- ↑ Paweł Swianiewicz, Urszula Klimska Społeczne i polityczne zróżnicowanie aglomeracji w Polsce – waniliowe centrum, mozaika przedmieść. Prace i studia geograficzne. Tom 35 s. 45–70, Warszawa 2005. ig.wsiz.edu.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-10-28)].
- ↑ a b Obszar Metropolitalny Warszawy w 2014 r.. Urząd Statystyczny w Warszawie, grudzień 2015. [dostęp 2015-12-28].
- ↑ Historia nomenklatury NTS. Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2022-11-19].
- ↑ NUTS 2003. Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2022-11-19].
- ↑ Rewizja NUTS 2006. Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2022-11-19].
- ↑ Rewizja klasyfikacji NUTS 2016. Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2022-11-19].
- ↑ Dane GUS – Bank Danych Lokalnych.
- ↑ Obszar Metropolitalny Warszawy w 2014 r.. Urząd Statystyczny w Warszawie, grudzień 2015. s. 12. [dostęp 2015-12-28].
- ↑ Obszar Metropolitalny Warszawy w 2014 r.. Urząd Statystyczny w Warszawie, grudzień 2015. s. 24, 40. [dostęp 2015-12-28].
- ↑ 29 listopada 2016 r. opublikowane zostało rozporządzenie Komisji Europejskiej dotyczące zmiany podziału statystycznego NUTS. Główny Urząd Statystyczny, 2016-11-29. [dostęp 2016-12-02].
- ↑ Region warszawski stołeczny w 2020 r., Warszawa: Urząd Statystyczny w Warszawie, 2021, ISSN 2720-2925 .
- ↑ [1].
- ↑ Szersze strefy miejskie (LUZ). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2015-10-20].
- ↑ Ustawa na stronie Sejmu. ks.sejm.gov.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-09-29)].
- ↑ Projekt ustawy o Warszawskim Okręgu Stołecznym (druk sejmowy 2114), sejm.gov.pl.
- ↑ Druk nr 1259, Poselski projekt ustawy o ustroju miasta stołecznego Warszawy, sejm.gov.pl [dostęp 2017-04-05] .