Hemiphylacus

*Hemiphylacus*
	; Hemiphylacus latifolius
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	liliopodobne (≡ jednoliścienne)
Rząd	szparagowce
Rodzina	szparagowate
Rodzaj	Hemiphylacus
	Nazwa systematyczna
	Hemiphylacus S. Watson; Proc. Amer. Acad. Arts 18: 165 (1883)
	Typ nomenklatoryczny
	Hemiphylacus latifolius S. Watson
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Hemiphylacus S.Watson – rodzaj roślin z rodziny szparagowatych. Obejmuje pięć gatunków występujących w Meksyku^[3], na wschodnich i południowych granicach pustyni Chihuahua oraz w dolinie Tehuacán^[5].

Morfologia

Pokrój: Wieloletnie rośliny zielne o pędzie kwiatostanowym osiągającym wysokość do 120 cm^[5].

Pędy: Podziemne pionowe kłącze^[6].

Korzenie: Bulwiaste, kurczliwe^[5].

Liście: Jednoroczne, szeroko równowąskie, całobrzegie, dorsiwentralne, o użyłkowaniu równoległym, zebrane od 6 do 20 w różyczkę liściową^[5].

Kwiaty: Kwiaty obupłciowe, zebrane w grono lub tyrs^[5]. Rozgałęzienia boczne wsparte dwiema skórzastymi podsadkami^[5]. Na szypułce, wierzchołkowo zgrubiałej i członowanej, obecne są dwa błonkowate podkwiatki^[5]. Listki okwiatu położone w dwóch okółkach po trzy, białe do czerwonawych, równej wielkości, w dolnej połowie zrośnięte w rurkę, skręcające się po przekwitnięciu^[6]. Trzy pręciki przyrośnięte są do wewnętrznego okółka okwiatu, natomiast do listków zewnętrznego okółka przyrośnięte są trzy prątniczki^[6]. Pylniki dołączone grzbietowo, blisko nasady, skierowane do wewnątrz kwiatu^[6], strzałkowate^[5]. Zalążnia wyrastająca na szypułce, górna, zrosłoowockowa, trójkomorowa, z 3–6^[5] anatropowymi zalążkami osadzonymi kątowo w każdej komorze^[6]. Miodniki położone przegrodowo^[6]. Szyjka słupka wąska, zakończona trójklapowanym znamieniem^[6].

Owoce: Pękające komorowo, trójklapowane, szeroko jajowate do spłaszczonych, ciemnozielone do brązowych torebki, z jedną komorą zwykle mniej rozwiniętą od pozostałych dwóch, zawierające w każdej komorze od 1 do 2 odwrotnie gruszkowatych do elipsoidalnych, lśniących, czarnych nasion^[5].

Biologia i ekologia

Rozwój: Kwitną w okresie od marca do lipca, owocują od lipca do listopada^[5].

Siedlisko: Rośliny z tego rodzaju występują na podłożach ryolitowych, magmowych, wapiennych, rzadziej gipsowych i żwirowych, na wysokości od 1310 do 2400 m n.p.m., w dąbrowach, borach sosnowo-dębowych, lasach sosnowo-jałowcowych, na sawannach akacjowych, w zaroślach pustynnych i chaparralu^[5].

Genetyka: U roślin z gatunku Hemiphylacus alatostylus odnotowano nadzwyczajnie wysoką liczbę chromosomów 2n wynoszącą 112, co sugeruje, że gatunek ten jest poliploidalny, a podstawowa liczba chromosomów x wynosi 7 lub 14^[6].

Systematyka

Pozycja systematyczna: Rodzaj z podrodziny Asparagoideae w rodzinie szparagowatych (Asparagaceae)^[7].

Historycznie uważany za spokrewniony z Chlorogalum i Schoenolirion i zaliczany do plemienia Asphodeleae w rodzinie liliowatych (Engler 1888, Hutchinson 1934) lub do plemienia Chlorogaleae w rodzinie Agapanthaceae (Huber 1969), hiacyntowatych (Dahlgren i Clifford 1982) lub złotogłowowatych (Brummitt 1992). Pierwsze badania filogenetyczne i analizy kladystyczne z drugiej połowy XX wieku nie dostarczyły jednoznacznych wyników, umiejscawiając ten rodzaj bądź jako takson siostrzany rodzaju Hesperocallis w rodzinie Funkiaceae lub plemienia Chlorogalae w rodzinie hiacyntowatych, bądź włączając go do kladu politomicznego obejmującego wiele rodzin (hiacyntowate, czosnkowate, amarylkowate, Anthericaceae, Tecophilaeaceae, Funkiaceae i agawowate)^[5]. Dopiero analiza sekwencji genów rbcL przeprowadzona pod koniec XX wieku (Chase 1996) wykazała bliskie pokrewieństwo między Hemiphylacus a szparagami, a obu tych rodzajów z anemareną asfodelowatą^[8]^[6]. W konsekwencji we współczesnych ujęciach systematycznych oba te rodzaje włączone zostały do rodziny Asparagaceae sensu stricto (Kubitzki 1998^[6], system APG II 2003^[9]), a następnie do podrodziny Asparagoideae w rodzinie szparagowatych (system APG III i system APG IV)^[10]^[9]. Podobieństwo roślin z obu tych rodzajów ogranicza się do budowy zarodka. Inne podobne cechy budowy (w przypadku zalążka, pyłku, zalążni, owoców i nasion) mają charakter plezjomorficzny^[6].

Wykaz gatunków^[3]

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-05] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2022-01-13] (ang.).
↑ ^a ^b ^c Plants of the World Online. The Royal Botanic Gardens, Kew, 2019. [dostęp 2022-01-13]. (ang.).
↑ Farr E. R., Zijlstra G. (ed.): Index Nominum Genericorum (Plantarum). Smithsonian Institution, 1996–. [dostęp 2022-01-13]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m Luis Hernandez-Sandoval. Taxonomic Study of the Mexican Genus Hemiphylacus (Hyacinthaceae). „Systematic Botany”. 20 (4), s. 546, 1995-10. DOI: 10.2307/2419808.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k K. Kubitzki, P.J. Rudall: Asparagaceae. W: Klaus Kubitzki: The Families and Genera of Vascular Plants. T. 3: Flowering Plants. Monocotyledons: Lilianae (except Orchidaceae). Berlin Heidelberg: Springer-Verlag, 1998. DOI: 10.1007/978-3-662-03533-7. ISBN 978-3-662-03533-7. (ang.).
↑ USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. 2020. Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy). National Germplasm Resources Laboratory, Beltsville, Maryland. [dostęp 2022-01-13]. (ang.).
↑ Paula J.P.J. Rudall Paula J.P.J. i inni, Embryology, cytology and systematics of Hemiphylacus, Asparagus and Anemarrhena (Asparagales), „Plant Systematics and Evolution”, 211 (3/4), 1998, s. 181–199 [dostęp 2022-01-31] .
↑ ^a ^b Mark W. Chase, James L. Reveal, Michael F. Fay. A subfamilial classification for the expanded asparagalean families Amaryllidaceae, Asparagaceae and Xanthorrhoeaceae. „Botanical Journal of the Linnean Society”. 161 (2), s. 132–136, 2009-10. DOI: 10.1111/j.1095-8339.2009.00999.x.
↑ Gurcharan Singh: Plant Systematics: An Integrated Approach. Wyd. 4. CRC Press, 2019. ISBN 9781000586756.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-05] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2022-01-13] (ang.).

[kew-3] Plants of the World Online. The Royal Botanic Gardens, Kew, 2019. [dostęp 2022-01-13]. (ang.).

[ing-4] Farr E. R., Zijlstra G. (ed.): Index Nominum Genericorum (Plantarum). Smithsonian Institution, 1996–. [dostęp 2022-01-13]. (ang.).

[rev-5] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m Luis Hernandez-Sandoval. Taxonomic Study of the Mexican Genus Hemiphylacus (Hyacinthaceae). „Systematic Botany”. 20 (4), s. 546, 1995-10. DOI: 10.2307/2419808.

[kub-6] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k K. Kubitzki, P.J. Rudall: Asparagaceae. W: Klaus Kubitzki: The Families and Genera of Vascular Plants. T. 3: Flowering Plants. Monocotyledons: Lilianae (except Orchidaceae). Berlin Heidelberg: Springer-Verlag, 1998. DOI: 10.1007/978-3-662-03533-7. ISBN 978-3-662-03533-7. (ang.).

[grin-7] USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. 2020. Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy). National Germplasm Resources Laboratory, Beltsville, Maryland. [dostęp 2022-01-13]. (ang.).

[chase-8] Paula J.P.J. Rudall Paula J.P.J. i inni, Embryology, cytology and systematics of Hemiphylacus, Asparagus and Anemarrhena (Asparagales), „Plant Systematics and Evolution”, 211 (3/4), 1998, s. 181–199 [dostęp 2022-01-31] .

[chase2-9] Mark W. Chase, James L. Reveal, Michael F. Fay. A subfamilial classification for the expanded asparagalean families Amaryllidaceae, Asparagaceae and Xanthorrhoeaceae. „Botanical Journal of the Linnean Society”. 161 (2), s. 132–136, 2009-10. DOI: 10.1111/j.1095-8339.2009.00999.x.

[singh-10] Gurcharan Singh: Plant Systematics: An Integrated Approach. Wyd. 4. CRC Press, 2019. ISBN 9781000586756.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]