Hilla von Rebay
| |
| Imię i nazwisko |
baronessa Hildegard Anna Augusta Elisabeth Rebay von Ehrenwiesen |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia |
31 maja 1890 |
| Data i miejsce śmierci |
27 września 1967 |
| Dziedzina sztuki | |
| Epoka | |
Hilla von Rebay (ur. 31 maja 1890 w Strasburgu, Alzacja-Lotaryngia, zm. 27 września 1967 w Westport, stan Connecticut) – niemiecka malarka abstrakcyjna, kolekcjonerka i propagatorka sztuki modernistycznej w Stanach Zjednoczonych, współzałożycielka Fundacji Solomona R. Guggenheima i dyrektorka Museum of Non-Objective Painting (przemianowanego w 1959 na Muzeum Solomona R. Guggenheima).
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Edukacja
[edytuj | edytuj kod]Urodziła się w rodzinie arystokratycznej jako baronessa Hildegard Anna Augusta Elisabeth Rebay von Ehrenwiesen[1]. Była córką barona Franza Josefa Rebay von Ehrenwiesen, oficera w armii pruskiej[2]. Od dzieciństwa wykazywała uzdolnienia plastyczne. Oficjalną edukację artystyczną rozpoczęła w Kunstgewerbeschule w Kolonii (1908–1909), a następnie w paryskiej Académie Julian (1909–1910), gdzie otrzymała tradycyjne wykształcenie artystyczne z zakresu historii sztuki oraz malarstwa rodzajowego, portretowego i pejzażu. W 1911 przeprowadziła się do Monachium, gdzie przez rok studiowała w Debschitz-Schule. Tam też zrodziło się jej zainteresowanie sztuką modernistyczną[3]. W 1916 poznała w Berlinie awangardowego niemieckiego artystę Rudolfa Bauera (1889-1953), z którym przez dziesięciolecia pozostawała w bliskim związku najpierw na płaszczyźnie prywatnej i artystycznej, później również zawodowej[3].
Współpraca z Guggenheimem
[edytuj | edytuj kod]
W styczniu 1927 Rebay wyjechała do Stanów Zjednoczonych i zamieszkała w Nowym Jorku[4]. Udzielała lekcji rysunku amerykańskiej rzeźbiarce Louise Nevelson, malowała portrety na zamówienie, dekorowała witryny sklepowe, projektowała plakaty oraz wystawiała swoje prace m.in. w Worcester Art Museum i w galeriach sztuki na Manhattanie. W jednej z tych galerii spotkała Solomona Guggenheima, gdy kupował dwa obrazy jej autorstwa[5]. W owym czasie Guggenheim wraz z żoną Ireną byli kolekcjonerami sztuki konwencjonalnej, ale pod wpływem Rebay zainteresowali się modernistycznym malarstwem nieprzedstawiającym (ang. non-objective art), czyli nieprzybierającym formy żadnych rozpoznawalnych figur lub obiektów[6]. Hilla Rebay została ich doradcą artystycznym[7]. W 1937 Guggenheim i Rebay założyli Fundację Solomona R. Guggenheima, która w pierwszej kolejności zakupiła obrazy promowanych przez Rebay Wasilija Kandinskiego i Rudolfa Bauera, a następnie prace Gleizesa, Mondriana, Delaunaya, Légera, Chagalla, Klee'a, Picassa, Modiglianiego i Seurata. Stały się one podstawą późniejszej kolekcji eksponowanej w założonym przez Fundację Guggenheima nowojorskim Museum of Non-Objective Painting, którego działalność zainaugurowała 1 czerwca 1939 wystawa Art of Tomorrow[4]. Muzeum swoją tymczasową siedzibę miało przy East 54th Street, w zaadaptowanym byłym salonie samochodowym[4]. Rebay, która została jego kuratorką i dyrektorką[3], stworzyła tam specyficzną atmosferę sprzyjającą obcowaniu z malarstwem nieprzedstawiającym. Obrazy, oprawione w proste wąskie ramy, były zawieszone nisko na ścianach pokrytych szarą tkaniną, na podłogach leżały grube dywany, a z głośników płynęła muzyka klasyczna[3][4][5].
Poza aktywnością w Muzeum, Rebay bezustannie organizowała wystawy objazdowe, wysyłała dzieła z kolekcji Guggenheima do muzeów, szkół i różnych organizacji na terenie Stanów Zjednoczonych. Wspierała również obiecujących artystów poprzez stypendia, zapomogi[4] i wystawianie ich prac, m.in. Jacksona Pollocka i swojego partnera Rudolfa Bauera, który w sierpniu 1939 wyemigrował z Niemiec do Ameryki[5][8]. Gdy w 1943 Fundacja Guggenheima zakupiła w Nowym Jorku parcelę przy Fifth Avenue (pomiędzy ulicami 88th i 89th), Rebay zamówiła u amerykańskiego architekta Franka Lloyda Wrighta projekt nowej siedziby Muzeum, którego wykonanie i realizacja zajęły 15 lat[5]. Nowy budynek został otwarty dopiero 21 października 1959, a Muzeum przemianowano na Muzeum Solomona R. Guggenheima[4].
Kontrowersje
[edytuj | edytuj kod]_01.jpg)
Hilla Rebay była postrzegana jako osoba kontrowersyjna. Była wizjonerką z umiejętnością realizacji swoich wizji. Jako jedyna popierała i promowała amerykańskich artystów abstrakcyjnych w czasie, gdy inne muzea całkowicie ich ignorowały[1]. Z drugiej strony jej apodyktyczność i autokratyzm wywoływały wrogość, teozoficzne podejście do sztuki – uśmiechy politowania, a bliskie relacje z Guggenheimem – zazdrość[5]. Zarzucano jej brak samokrytyki i nepotyzm, gdy eksponowała w muzeum swoje własne prace i zbyt dużą liczbę płócien swojego kochanka Bauera. Krytykowano jej katalogi wystaw, z nonsensownymi analizami wystawianych dzieł sztuki nieprzedstawiającej[1]. Podkreślano, że w wielkim kryzysie lat 30. social realism w sztuce cieszył się dużo większym zainteresowaniem opinii publicznej niż wyrafinowane abstrakcje autorstwa Rebay i jej przyjaciół[9].
Rebay była dwukrotnie aresztowana. Pierwszym razem podczas II wojny światowej (1942–1943)[8] pod zarzutem kontaktów z nazistami (zarzut później wycofano) oraz gromadzenia racjonowanej żywności. W czasie jej nieobecności obowiązki dyrektora Fundacji pełnił Rudolf Bauer, który od dawna pragną objąć tę funkcję. Jednakże Solomon Guggenheim przywrócił Rebay na to stanowisko, gdy tylko została oczyszczona z zarzutów[8]. Ponownie aresztowano ją w 1963 za nadużycia podatkowe w związku ze znacznym zawyżeniem wartości obrazów, które podarowała Muzeum Guggenheima[1].
W 1944 Bauer poślubił Louise Huber, Austriaczkę, którą wcześniej zatrudniał jako swoją służącą. Zbulwersowana tym Rebay pisemnie zelżyła Louise. Bauer uznał to za oszczerstwo i w imieniu żony wytoczył Rebay proces o zniesławienie. W 1945 Rebay wygrała sprawę[8].
Spuścizna i śmierć
[edytuj | edytuj kod]
Po śmierci Solomona Guggenheima w 1949 pozycja Rebay zdecydowanie osłabła. Bratanek i jeden ze spadkobierców Guggenheima – Harry Frank Guggenheim (1890–1970) – nie podzielał jej wizji Muzeum ściśle związanego ze sztuką nieprzedstawiającą i poprosił ją o dymisję[1][9]. Rebay ustąpiła z zajmowanych stanowisk kierowniczych (dyrektora Fundacji i dyrektora Muzeum) w 1952, ale kontynuowała współpracę jako doradca i emerytowany dyrektor[3][9]. Sporo podróżowała, wykładała, malowała i wspierała artystów. Rozważała też stworzenie własnego muzeum we Franton Court, swoim domu w Greens Farms, Westport, w stanie Connecticut[2][10], gdzie eksponowałaby dzieła sztuki ze swojej prywatnej kolekcji, obejmującej prace Bauera, Caldera, Gleizesa, Kandinskiego, Klee'a, Mondriana i Schwittersa[3]. Po śmierci Rebay kolekcja ta, razem z jej prywatnym archiwum, została włączona do zbiorów Muzeum Guggenheima jako Hilla von Rebay Foundation[1][7][11].
Hilla Rebay zmarła na atak serca w swoim domu, w 1967. Zgodnie z jej życzeniem została pochowana w rodzinnym grobowcu w Teningen, w Niemczech[12].
Twórczość
[edytuj | edytuj kod]W czasie studiów w Paryżu (1909–1910) Rebay poznała artystów i pisarzy teozoficznych, których idee miały istotny wpływ na jej dalsze życie i twórczość. W pełni bowiem podzielała ich przekonanie, że potęga intuicji odgrywa ogromną rolę w twórczości artystycznej i innych dziedzinach życia[5][6]. Pobyt w Monachium (1911) zrodził w niej zainteresowanie modernizmem, ale nie była wówczas jeszcze gotowa na przyswojenie radykalnych awangardowych idei[6]. Nadal uprawiała malarstwo głównie figuratywne i portretowe. W 1912 została zaproszona do udziału w swojej pierwszej wystawie w Kolonii (Kölnischer Kunstverein). Rok później, w marcu 1913, wystawiła swoją pracę w paryskim Salonie Niezależnych, obok prac Archipenki, Brâncușiego, Chagalla, Delaunaya, Gleizesa i Rivery[2][6]. To doświadczenie było jednak dla niej frustrujące, gdyż w kontekście innych dzieł własna praca wydała się jej nieadekwatna. W liście do swoich rodziców wyznała wówczas: „Moje prace są okropne. Smutne to, że sztuka jest taka trudna. A im dalej, tym trudniej”[2]. W 1914 wystawiała w Monachium (z Secesją Monachijską) i w Berlinie (z ekspresjonistami z Novembergruppe[5].
Prawdziwym przełomem w jej artystycznym życiu było poznanie w 1915 w Zurychu Hansa Arpa, który pokazał jej prace artystów uprawiających sztukę nieprzedstawiającą (no-objective art), takich jak Wassily Kandinsky, Paul Klee, Franz Marc i Rudolf Bauer. W tym też czasie została zaproszona przez Herwartha Waldena do berlińskiej Galerii Der Sturm, gdzie osobiście poznała Rudolfa Bauera[13], Wassila Kandinskiego oraz innych artystów z ugrupowań artystycznych Der Sturm, Der Blaue Reiter i Die Brücke[2][7][6]. Odkrycie sztuki nieprzedstawiającej całkowicie zmieniło jej perspektywę twórczą[6]. Jej dotychczas realistyczne prace stały się abstrakcyjne, biomorficzno-linearne, a z czasem zupełnie nieprzedstawiające[5][6], łamiące więzi ze światem zewnętrznym, by wykazać wewnętrzną duchową ekspresję[14].
Uprawiała malarstwo sztalugowe, głównie olejne, ale malowała też gwasze i akwarele[5]. Interesowała się również kolażem, który z czasem stał się jej ulubioną techniką twórczą[6][14].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e f Rebay [von Ehrenwiesen, Hildegard [Anna Augusta Elisabeth] "Hilla"]. [w:] Dictionary of Art Historians [on-line]. [dostęp 2019-12-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-12-21)]. (ang.).
- ↑ a b c d e Lee Hall: The passions of Hilla Rebay. [w:] The New Criterion [on-line]. [dostęp 2019-12-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-12-21)]. (ang.).
- ↑ a b c d e f Hilla Rebay. [w:] Guggenheim Museum [on-line]. [dostęp 2019-12-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-12-21)]. (ang.).
- ↑ a b c d e f Hilla Rebay. [w:] Guggenheim. Collection Online [on-line]. 2006. [dostęp 2019-12-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-12-21)]. (ang.).
- ↑ a b c d e f g h i Hilla Rebay. [w:] askART [on-line]. [dostęp 2019-12-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-12-21)]. (ang.).
- ↑ a b c d e f g h Grace Glueck: Guiding Spirit of the Guggenheim Was an Artist in Her Own Right. [w:] The New York Times [on-line]. 2005-05-20. [dostęp 2019-12-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-12-21)]. (ang.).
- ↑ a b c Hilla von Rebay Foundation. [w:] Guggenheim Museum [on-line]. [dostęp 2019-12-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-12-21)]. (ang.).
- ↑ a b c d Rudolf Bauer. [w:] Weinstein Gallery [on-line]. [dostęp 2019-12-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-12-21)]. (ang.).
- ↑ a b c Art of Tomorrow. Catalogue. [w:] Guggenheim Museum. Past Expositions [on-line]. [dostęp 2019-12-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-12-21)]. (ang.).
- ↑ Hilla Rebay’s Franton Court. [w:] Guggenheim Museum [on-line]. 2011-03-23. [dostęp 2019-12-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-04-14)]. (ang.).
- ↑ Guggenheim Museum. About the Collection. [w:] Guggenheim Museum [on-line]. [dostęp 2019-12-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-12-21)]. (ang.).
- ↑ The Baroness. [w:] Hilla Rebay [on-line]. [dostęp 2019-12-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-01-29)]. (ang.).
- ↑ Rudolf Bauer, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2019-12-21] [zarchiwizowane z adresu] (ang.).
- ↑ a b Hilla Rebay. [w:] Weinstein Gallery [on-line]. [dostęp 2019-12-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-12-21)]. (ang.).
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]The Hilla Rebay Collection. [w:] Guggenheim Museum [on-line]. [dostęp 2017-04-13]. (ang.).