Józef Zachara

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Józef Zachara
Data i miejsce urodzenia

6 sierpnia 1877
Borzęcin

Data i miejsce śmierci

28 marca 1944
Kraków

Miejsce spoczynku

cmentarz Rakowicki w Krakowie

Zawód, zajęcie

nauczyciel

Narodowość

polska

Faksymile
Odznaczenia
Krzyż Zasługi Wojskowej (w czasie wojny) Medal Jubileuszowy Pamiątkowy dla Sił Zbrojnych i Żandarmerii 1898 (Austro-Węgry) Medal Jubileuszowy Pamiątkowy dla Cywilnych Funkcjonariuszów Państwowych Krzyż Jubileuszowy dla Cywilnych Funkcjonariuszów Państwowych

Józef Zachara[a] (ur. 6 sierpnia 1877 w Borzęcinie, zm. 28 marca 1944 w Krakowie) – polski nauczyciel, oficer.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Urodził się 6 sierpnia 1877 w Borzęcinie[1]. Był wyznania rzymskokatolickiego[1]. W 1899 zdał egzamin dojrzałości w Gimnazjum św. Jacka w Krakowie (w jego klasie był m.in. Gustaw Baumfeld)[2].

W okresie zaboru austriackiego w ramach autonomii galicyjskiej podjął pracę nauczyciela od 14 lutego 1903[1]. W 1904 został przeniesiony z III C. K. Gimnazjum w Krakowie do C. K. Wyższego Gimnazjum w Tarnopolu z polskim językiem wykładowym, gdzie jako egzaminowany zastępca nauczyciela wykładał język polski, język łaciński, język grecki (w drugim półroczu 1904/1905 i w listopadzie 1905 przebywał na urlopie dla poratowania zdrowia)[3][4]. Egzamin zawodowy złożył 21 listopada 1905[1]. Z posady zastępcy nauczyciela w C. K. Gimnazjum Polskim w Tarnopolu reskryptem C. K. Ministra Wyznań i Oświaty z 21 czerwca 1906 został mianowany nauczycielem rzeczywistym w C. K. Gimnazjum Męskim w Sanoku[5][6][1]. Reskryptem C. K. Rady Szkolnej Krajowej z 11 grudnia 1908 został zatwierdzony w zawodzie nauczycielskim i otrzymał tytuł c. k. profesora[7]. W sanockim gimnazjum uczył języka łacińskiego, języka polskiego, na przełomie 1911-1913 także śpiewu, a ponadto był zawiadowcą polskiej biblioteki uczniów klas wyższych, udzielał się w czytelni[8][9][10][1][11][12][13][14][15][16]. Decyzją C. K. Ministra Wyznań i Oświaty z 1916 otrzymał VII klasę rangi w zawodzie nauczycielskim[17]. Profesorem austriackiego C. K. Gimnazjum w Sanoku pozostawał formalnie do 1918[18].

Podczas pracy w Sanoku działał społecznie. Był zastępcą przewodniczącej sanockiego koła Towarzystwa Szkoły Ludowej[19][20][21], w 1912 wybrany wydziałowym koła[22], od 8 grudnia 1910 był przewodniczącym założonego wówczas sanockiego związku okręgowego TSL[23][24][25][26][27][28], został członkiem Zarządu Głównego TSL w kadencji do 1916[29][30]. Został członkiem zarządu założonej w 1911 firmy pod nazwą Polska Spółka Handlowa Kram T.S.L. w Sanoku (wraz z nim nauczyciele Emil Gaweł i Stanisław Krogulski)[31]. Ponadto był działaczem sanockiego koła Towarzystwa Nauczycieli Szkół Wyższych[32], sanockiego gniazda Polskiego Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”[33][34], członkiem wydziału tegoż od 1907 do 1909[35].

W C. K. Armii 31 grudnia 1899 został mianowany kadetem w rezerwie piechoty z dniem 1 stycznia 1900 oraz zastępcą oficera w rezerwie z przydziałem do 57 pułku piechoty w Tarnowie[36][37]. Pozostawał żołnierzem w rezerwie tego pułku do około 1908[38][39][40][41][42][43][44][45]. Następnie został przeniesiony do C. K. Obrony Krajowej i zweryfikowany w stopniu chorążego piechoty w grupie nieaktywnych z dniem 1 stycznia 1900[46]. Do około 1910 był przydzielony do 18 pułku piechoty w Przemyślu[47]. Podczas I wojny światowej odbywał służbę wojskową[48]. Według stanu z 1918 jako porucznik w rezerwie 18 pułku strzelców (przemianowana jednostka macierzysta) pozostawał ze stanu nieaktywnego przydzielony na czas wojny do Komanda Żandarmerii Krajowej Nr 5 (LGK Nr. 5) w C. K. Żandarmerii[49].

Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w marcu 1919 został delegatem z ramienia Ministerstwa Rolnictwa i Dóbr Państwowych przy urzędującym delegacie generalnym rządu dla b. Królestwa Galicji i Lodomerii, Kazimierzu Gałeckim[50][51]. Został przyjęty do Wojska Polskiego i awansowany na stopień porucznika rezerwy piechoty ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919[52][53]. W 1923, 1924 był oficerem rezerwowym 20 pułku piechoty w Krakowie[54][55]. W 1934 jako porucznik pospolitego ruszenia piechoty był przydzielony do Oficerskiej Kadry Okręgowej nr V jako oficer przewidziany do użycia w czasie wojny i pozostawał wówczas w ewidencji Powiatowej Komendy Uzupełnień Lwów Miasto[56].

U zarania II Rzeczypospolitej początkowo pozostawał formalnie nauczycielem przemianowanego Państwowego Gimnazjum w Sanoku, na rok szkolny 1920/1921 był urlopowany, po tym jak decyzją Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego z 6 września 1920 został mianowany inspektorem szkół rolniczych w Małopolsce[57]. Według stanu z 1924 był wizytatorem szkoł rolniczych Ministerstwa Rolnictwa i Dóbr Państwowych[58]. Z formalnego przydziału w sanockim gimnazjum z dniem 1 lutego 1924 został mianowany profesorem w I Państwowego Gimnazjum św. Anny w Krakowie[59] (od 1928 imienia Bartłomieja Nowodworskiego), gdzie uczył języka polskiego, języka łacińskiego, języka greckiego, historii oraz opiekował się kółkiem literackim (od 1928 ze zniżoną liczbą godzin wobec podjęcia pracy w prywatnym gimnazjum)[60][61][62][63][64]. W latach 20. jako profesor Gimnazjum św. Anny równolegle pracował: jako nauczyciel na etacie kuratorii Akademii Handlowej w Krakowie (uczył języka polskiego)[65], w Prywatnym Gimnazjum Męskim im. Stanisława Jaworskiego w Krakowie[66], w I Prywatnym Gimnazjum Żeńskim w Krakowie[67] oraz jako nauczyciel kontraktowy w Szkole Ekonomiczno-Handlowej w Krakowie, wykładając język polski do końca roku szkolnego 1927/1928[68][69][70][71][72]. Jako profesor Gimnazjum Nowodworskiego w styczniu 1928 zastąpił na stanowisku dyrektora urlopowanego kierownika Prywatnego Gimnazjum Żeńskiego im. Emilii Plater w Krakowie, Pazdanowskiego, po czym decyzją zarządu szkoły objął kierownictwo nad tym zakładem od roku 1927/1928 i pełnił do końca lat 30. (w ostatnich latach jako emerytowany profesor państwowy)[73]. W szkole uczył języka łacińskiego i języka polskiego[74]. W tym czasie pozostawał nauczycielem etatowym nieczynnym Gimnazjum Nowodworskiego, przebywającym na urlopie bezpłatnym celem kierownictwa nad Gimnazjum Żeńskim im. Emilii Plater[75]. Rozporządzeniem Kuratorium Okręgu Szkolnego Krakowskiego (KOSK) z 30 kwietnia 1929 został mianowany stałym nauczycielem szkoły średniej ogólnokształcącej i otrzymał tytuł profesora[76].

Grobowiec Józefa Zachary

Podczas II wojny światowej w trakcie okupacji niemieckiej zaangażował się w tajne nauczanie gimnazjalne i licealne w Ośrodku nr 1 w Krakowie[77]. Działał w strukturze Niezależnego Komitetu Szkolnego, działającego poza strukturą tajnego nauczania[78][79]. Był członkiem władz Rady Głównej Opiekuńczej w Krakowie, a po aresztowaniu Edwarda Lubowieckiego (wrzesień 1942) został wiceprezesem krakowskiej RGO (po jego śmierci zastąpił go Julian Waga)[80].

Zmarł 28 marca 1944 w Krakowie[81]. Został pochowany na cmentarzu Rakowickim w Krakowie (kwatera XIII, rząd południowy, miejsce po prawej Trzmielów)[81]. W jego grobowcu spoczęły też Stefania Zacharowa (ur. 1881, zm. 11 maja 1932) oraz Amalia Zachara (ur. 28 września 1910, zm. 9 kwietnia 1972)[81].

Odznaczenia[edytuj | edytuj kod]

austro-węgierskie

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

  1. W ewidencji wojskowych C. K. Armii był określany w języku niemieckim jako „Joseph Zachara” (na początku XX wieku w C. K. Armii oficerem służby stałej był inny „Joseph Zachara”, początkowo określany jako „Josef Zachara”, kadet, a potem porucznik w 58 pułku piechoty w Przemyślu i w Stanisławowie, do 1918 kapitan 73 pułku piechoty). W ewidencji C. K. Obrony Krajowej był określany jako „Josef Zachara”.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. a b c d e f Henryk Kopia: Spis nauczycieli szkół średnich w Galicyi oraz polskiego gimnazyum w Cieszynie. Lwów: Towarzystwo Nauczycieli Szkół Wyższych, 1909.
  2. Sprawozdanie Dyrektora C. K. Gimnazyum św. Jacka w Krakowie za rok szkolny 1899. Kraków: 1899, s. 95–96.
  3. Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. Wyższego Gimnazyum w Tarnopolu za rok szkolny 1905. Tarnopol: 1905, s. 40, 41, 42.
  4. Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. Wyższego Gimnazyum w Tarnopolu za rok szkolny 1906. Tarnopol: 1906, s. 44, 47.
  5. 26. Sprawozdanie Dyrektora C.K. Gimnazyum w Sanoku za rok szkolny 1906/1907. Sanok: 1907, s. 5.
  6. Wiadomości osobiste. „Dziennik Urzędowy c. k. Rady szkolnej krajowej w Galicyi”. Nr 14, s. 272, 4 lipca 1906. 
  7. XXVIII. Sprawozdanie Dyrektora C. K. Gimnazyum w Sanoku za rok szkolny 1908/9. Sanok: Fundusz Naukowy, 1909, s. 5.
  8. 26. Sprawozdanie Dyrektora C.K. Gimnazyum w Sanoku za rok szkolny 1906/1907. Sanok: 1907, s. 3, 50.
  9. XXVII. Sprawozdanie Dyrektora c.k. Gimnazyum w Sanoku za rok szkolny 1907/8. Sanok: Fundusz Naukowy, 1908, s. 3, 48.
  10. XXVIII. Sprawozdanie Dyrektora C. K. Gimnazyum w Sanoku za rok szkolny 1908/9. Sanok: Fundusz Naukowy, 1909, s. 3.
  11. XXIX. Sprawozdanie Dyrektora C. K. Gimnazyum w Sanoku za rok szkolny 1909/10. Sanok: Fundusz Naukowy, 1910, s. 3.
  12. XXX. Sprawozdanie Dyrektora c.k. Gimnazyum w Sanoku za rok szkolny 1910/11. Sanok: Fundusz Naukowy, 1911, s. 3.
  13. XXXI. Sprawozdanie Dyrektora c.k. Gimnazyum w Sanoku za rok szkolny 1911/12. Sanok: Fundusz Naukowy, 1912, s. 4.
  14. XXXII. Sprawozdanie Dyrekcyi c.k. Gimnazyum w Sanoku za rok szkolny 1912/13. Sanok: Fundusz Naukowy, 1913, s. 3, 4.
  15. XXXIII. Sprawozdanie Dyrekcyi c.k. Gimnazyum w Sanoku za rok szkolny 1913/14. Sanok: Fundusz Naukowy, 1914, s. 3.
  16. XXXIV. Sprawozdanie Dyrekcyi c.k. Gimnazyum w Sanoku za rok szkolny 1915/16. Sanok: Fundusz Naukowy, 1916, s. 13.
  17. Wiadomości osobiste. „Dziennik Urzędowy c. k. Rady szkolnej krajowej w Galicyi”. Nr 13, s. 272, 31 października 1916. 
  18. Hof- und Staatshandbuch der Österreichisch-Ungarischen Monarchie für das Jahr 1916. Wiedeń: 1916, s. 915.
  19. Z kraju. Sanok. „Nowa Reforma”. Nr 175, s. 2, 19 kwietnia 1910. 
  20. Sprawozdanie z działalności Towarzystwa Szkoły Ludowej za rok 1910. Kraków: 1911, s. 258.
  21. Sprawozdanie z działalności Towarzystwa Szkoły Ludowej za rok 1911. Kraków: 1912, s. 250.
  22. Kronika. Koło T. S. L.. „Tygodnik Ziemi Sanockiej”. Nr 13, s. 3, 31 marca 1912. 
  23. Kronika. Związek okręgowy kół T. S. L.. „Tygodnik Ziemi Sanockiej”. Nr 33, s. 3, 11 grudnia 1910. 
  24. Zjazd delegatów Kół T. S. L.. „Tygodnik Ziemi Sanockiej”. Nr 54, s. 3, 31 grudnia 1911. 
  25. Sprawozdanie z działalności Towarzystwa Szkoły Ludowej. Dwudziestolecie Towarzystwa Szkoły Ludowej 1891-1910. Kraków: 1911, s. 132.
  26. Sprawozdanie z działalności Towarzystwa Szkoły Ludowej za rok 1911. Kraków: 1912, s. 193.
  27. Sprawozdanie z działalności Towarzystwa Szkoły Ludowej za rok 1912. Kraków: 1913, s. 160.
  28. Sprawozdanie z działalności Towarzystwa Szkoły Ludowej za rok 1913. Kraków: 1914, s. 156.
  29. Sprawozdanie Zarządu Głównego Towarzystwa Szkoły Ludowej za lata 1914 i 1915. Kraków: 1916, s. 8.
  30. Sprawozdanie Zarządu Głównego Towarzystwa Szkoły Ludowej za rok 1916. Kraków: 1917, s. 8.
  31. Część urzędowa. Firmy. „Gazeta Lwowska”. Nr 278, s. 11, 6 grudnia 1911. 
  32. Kronika. Sanockie Koło Tow. Nauczycieli Szk. Wyż.. „Tygodnik Ziemi Sanockiej”. Nr 33, s. 3, 11 grudnia 1910. 
  33. Paweł Sebastiański, Bronisław Kielar: Wykazy członków Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Sanoku. W: 125 lat sanockiego „Sokoła” 1889–2014. Sanok: Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół” w Sanoku, 2014, s. 149. ISBN 978-83-939031-1-5.
  34. Anna Sebastiańska: Członkowie TG „Sokół” w Sanoku 1889–1946. sokolsanok.pl, 2009-11-29. [dostęp 2016-02-16].
  35. Zarząd. sokolsanok.pl, 2009-05-31. [dostęp 2017-03-03].
  36. Awans noworoczny. „Gazeta Lwowska”. Nr 298, s. 3, 1 stycznia 1900. 
  37. Schematismus für das k. u. k. Heer und für die k. u. k. Kriegs-Marine 1901. Wiedeń: 1900, s. 392.
  38. a b Schematismus für das k. u. k. Heer und für die k. u. k. Kriegs-Marine 1901. Wiedeń: 1900, s. 509.
  39. Schematismus für das k. u. k. Heer und für die k. u. k. Kriegs-Marine 1902. Wiedeń: 1901, s. 515.
  40. Schematismus für das k. u. k. Heer und für die k. u. k. Kriegs-Marine 1903. Wiedeń: 1902, s. 511.
  41. Schematismus für das k. u. k. Heer und für die k. u. k. Kriegs-Marine 1904. Wiedeń: 1903, s. 515.
  42. Schematismus für das k. u. k. Heer und für die k. u. k. Kriegs-Marine 1905. Wiedeń: 1904, s. 523.
  43. Schematismus für das k. u. k. Heer und für die k. u. k. Kriegs-Marine 1906. Wiedeń: 1905, s. 531.
  44. Schematismus für das k. u. k. Heer und für die k. u. k. Kriegs-Marine 1907. Wiedeń: 1906, s. 539.
  45. Schematismus für das k. u. k. Heer und für die k. u. k. Kriegs-Marine 1908. Wiedeń: 1907, s. 547.
  46. Schematismus der K. K. Landwehr und der K. K. Gendarmerie 1910. Wiedeń: 1910, s. 205.
  47. Schematismus der K. K. Landwehr und der K. K. Gendarmerie 1910. Wiedeń: 1910, s. 320.
  48. Sprawozdanie Zarządu Głównego Towarzystwa Szkoły Ludowej za lata 1914 i 1915. Kraków: 1916, s. 9.
  49. a b Ranglisten der K. K. Landwehr und der K. K. Gendarmerie 1918. Wiedeń: 1918, s. 653.
  50. Tomasz Kargol. Sytuacja gospodarcza na terenie byłej Zachodniej Galicji u progu niepodległości (na przełomie 1918 i 1919 r.). „Studia Historyczne”. Nr 2-4 (2015-216), s. 310, 2011. ISSN 0025-1429. 
  51. Jan Hupka: Z czasów Wielkiej Wojny. Pamiętnik nie kombatanta. Niwiska: 1936, s. 421, 428.
  52. Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 487.
  53. Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 427.
  54. Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 183.
  55. Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 172.
  56. Rocznik Oficerski Rezerw 1934 ↓, s. 254, 927.
  57. XXXV. Sprawozdanie Dyrekcji Państwowego Gimnazjum w Sanoku za rok szkolny 1920/1921 wraz z dodatkiem za lata: 1917, 1918, 1919 i 1920. Sanok: Fundusz Naukowy, 1921, s. 47, 48.
  58. Zygmunt Zagórowski: Spis nauczycieli szkół wyższych, średnich, zawodowych, seminarjów nauczycielskich oraz wykaz zakładów naukowych i władz szkolnych. Lwów/Warszawa: Książnica Polska, 1924, s. 465.
  59. XXXVII. Sprawozdanie Dyrekcji Państwowego Gimnazjum im. Królowej Zofji w Sanoku za rok szkolny 1923/1924. Sanok: 1924, s. 20.
  60. Zygmunt Zagórowski: Spis nauczycieli szkół wyższych, średnich, zawodowych, seminarjów nauczycielskich oraz wykaz zakładów naukowych i władz szkolnych. Rocznik II. Warszawa-Lwów: Książnica-Atlas, 1926, s. 99.
  61. Sprawozdanie Dyrektora Państwowego Gimnazjum Nowodworskiego, czyli św. Anny w Krakowie za rok szkolny 1925/26. Kraków: 1926, s. 7.
  62. Sprawozdanie Dyrektora Państwowego Gimnazjum Nowodworskiego, czyli św. Anny w Krakowie za rok szkolny 1926/27. Kraków: 1927, s. 11.
  63. Sprawozdanie Dyrektora I. Państwowego Gimnazjum im. Bartłomieja Nowodworskiego (przedtem im. św. Anny) w Krakowie za rok szkolny 1927/28. Kraków: 1928, s. 2.
  64. Sprawozdanie Dyrektora Państwowego Gimnazjum I. im. Bartłomieja Nowodworskiego w Krakowie za rok szkolny 1928/29. Kraków: 1929, s. 2, 5.
  65. Zygmunt Zagórowski: Spis nauczycieli szkół wyższych, średnich, zawodowych, seminarjów nauczycielskich oraz wykaz zakładów naukowych i władz szkolnych. Lwów/Warszawa: Książnica Polska, 1924, s. 403.
  66. Zygmunt Zagórowski: Spis nauczycieli szkół wyższych, średnich, zawodowych, seminarjów nauczycielskich oraz wykaz zakładów naukowych i władz szkolnych. Rocznik II. Warszawa-Lwów: Książnica-Atlas, 1926, s. 104.
  67. Zygmunt Zagórowski: Spis nauczycieli szkół wyższych, średnich, zawodowych, seminarjów nauczycielskich oraz wykaz zakładów naukowych i władz szkolnych. Rocznik II. Warszawa-Lwów: Książnica-Atlas, 1926, s. 105.
  68. Zygmunt Zagórowski: Spis nauczycieli szkół wyższych, średnich, zawodowych, seminarjów nauczycielskich oraz wykaz zakładów naukowych i władz szkolnych. Rocznik II. Warszawa-Lwów: Książnica-Atlas, 1926, s. 424.
  69. Sprawozdanie Państwowej Dyrekcji Szkoły Ekonomiczno-Handlowej w Krakowie za rok szkolny 1926. Kraków: 1926, s. 13.
  70. Sprawozdanie Państwowej Dyrekcji Szkoły Ekonomiczno-Handlowej w Krakowie za rok szkolny 1927. Kraków: 1927, s. 83.
  71. Sprawozdanie Państwowej Dyrekcji Szkoły Ekonomiczno-Handlowej w Krakowie za rok szkolny 1928. Kraków: 1928, s. 132.
  72. Sprawozdanie Państwowej Dyrekcji Szkoły Ekonomiczno-Handlowej w Krakowie za rok szkolny 1929. Kraków: 1926, s. 116.
  73. Józef Zachara: Sprawozdanie Dyrektora Prywat. Gimnazjum Żeńskiego im. Emilii Plater w Krakowie za rok szkolny 1936/37. Kraków: 1937, s. 22.
  74. Józef Zachara: Sprawozdanie Dyrektora Prywat. Gimnazjum Żeńskiego im. Emilii Plater w Krakowie za rok szkolny 1936/37. Kraków: 1937, s. 28.
  75. Sprawozdanie Dyrektora Państwowego Gimnazjum I. imienia Bartłomieja Nowodworskiego w Krakowie za rok szkolny 1932/33. Kraków: 1933, s. 63, 67.
  76. Sprawozdanie Dyrektora Państwowego Gimnazjum I. im. Bartłomieja Nowodworskiego w Krakowie za rok szkolny 1928/29. Kraków: 1929, s. 6.
  77. Jacek Chrobaczyński: Nauczyciele w okupowanym Krakowie 1939–1945. Kraków: Wydawnictwo Naukowe WSP, 1989, s. 247.
  78. Jacek Chrobaczyński: Praca oświatowa w Krakowie 1939-1945. Kraków: Wydawnictwo Naukowe WSP, 1986, s. 229–230.
  79. Jacek Chrobaczyński: Szkolnictwo krakowskie w latach drugiej wojny światowej (1939-1945). Kraków: Wydawnictwo Naukowe WSP, 1993, s. 146.
  80. Jacek Chrobaczyński: Praca oświatowa w Krakowie 1939-1945. Kraków: Wydawnictwo Naukowe WSP, 1986, s. 215.
  81. a b c Zarząd Cmentarzy Komunalnych w Krakowie. Lokalizator grobów. Józef Zachara. rakowice.eu. [dostęp 2020-07-14].
  82. a b c Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1914. Lwów: 1914, s. 637.
  83. Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1912. Lwów: 1912, s. 577.
  84. Hof- und Staatshandbuch der Österreichisch-Ungarischen Monarchie für das Jahr 1918. Wiedeń: 1918, s. 1021.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]