Język dungański

Хуэйзў йүян

Obszar	Kirgistan, Kazachstan
Liczba mówiących	ok. 40 tys.
Pismo/alfabet	cyrylica
Klasyfikacja genetyczna
Języki chińsko-tybetańskie Języki chińskie Język dungański
Status oficjalny
UNESCO	3 zdecydowanie zagrożony↗
Ethnologue	7 wypierany↗
Kody języka
Kod ISO 639-1↗	zh
Kod ISO 639-2↗	chi
Kod ISO 639-3↗	dng
IETF	dng
Glottolog	dung1253
Ethnologue	dng
W Wikipedii
Zobacz też: język, języki świata
Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu.

Język dungański (Хуэйзў йүян) – język należący do mandaryńskiej grupy języków chińskich, którym posługują się Dunganie zamieszkujący Kirgistan i Kazachstan. Jest zapisywany cyrylicą.

System fonologiczny

Ogólna struktura fonetyczna języka dungańskiego nie różni się zbytnio od systemu języka mandaryńskiego, zwłaszcza dialektów z prowincji Gansu i Shaanxi, skąd wywodzą się przodkowie Dunganów. Posiada dwie odmiany, wersja standardowa posiada 3 tony, w drugiej odmianie występują 4 tony, podobnie jak w mandaryńskim

Spółgłoski

Nieaspirowane					Aspirowane					Nosowe					Szczelinowe					Dźwięczne etc
Cyrylica	Łacińskie	Pinyin	IPA		Cyrylica	Łacińskie	Pinyin	IPA		Cyrylica	Łacińskie	Pinyin	IPA		Cyrylica	Łacińskie	Pinyin	IPA		Cyrylica	Łacińskie	Pinyin	IPA
б	в	b	p		п	p	p	pʰ		м	m	m	m		ф	f	f	f		в	v	w	w
д	d	d	t		т	t	t	tʰ		н	n	n	n							л	l	l	l
з	z	z	ts		ц	c	c	tsʰ							с	s	s	s		р	r	－	r
җ	z̧	zh	tʂ		ч	ç	ch	tʂʰ							ш	ş	sh	ʂ		ж	ƶ	r	ʐ
		j	tɕ				q	tɕʰ							щ		x	ɕ		й	j	y	j
г	g	g	k		к	k	k	kʰ		ң	ņ	ng	ŋ		х	x	h	x

Samogłoski

Vowel table

Cyrylica	Łacińskie	Pinyin	IPA		Cyrylica	Łacińskie	Pinyin	IPA		Cyrylica	Łacińskie	Pinyin	IPA		Cyrylica	Łacińskie	Pinyin	IPA
ы	ƅ	i	ɨː		и	i	i	iː		ў	w	u	uː		ү	y	ü, u	yː
а	a	a	aː		я	ja	ia (ya)	ia(jaː)		уа	ua	ua	ua
ә	ə	e	әː		е	je	ie (ye)	iә(jәː)		уә	uә	uo	uә		үә	yә	üe, ue	yә
э	e	ê, ai	ɛː							уэ	ue	ue, uai	uɛ
о	o	o, ao	ɔː		ё	jo	iao (yao)	iɔː(jiɔː)		уэй	wj	ui	uɛi
ый	ƅj	ei	ei							уй	vi	wei	uei
у	u	ou	ou		ю	ju, jy	iu (you)	iou(jou)
ан	an	an	æ˜		ян	jan	ian (yan)	iæ˜(jæ˜)		уан	uan	uan	uæ˜		үан	yan	üan, uan	yæ˜
он	on	ang	aŋ		ён	jon	iang (yang)	iaŋ(jaŋ)		уон	uon	uang	uaŋ
ын	ƅn	eng, en	әŋ		ин	in	ing, in	iŋ		ун	wn	ong	ʊŋ		үн	yn	iong, un	yŋ
эр	әƣ	er	әɻ

Słownictwo

Podstawowy zasób leksykalny języka dungańskiego jest zbliżony do dialektów z prowincji Gansu i Shaanxi, jednak dungański zawiera spory zasób zapożyczeń z języka arabskiego i perskiego, a także archaiczne chińskie słowa z czasów dynastii Qing. W XX w. doszły zapożyczenia i kalki z języka rosyjskiego. Dunganom nie są znane chińskie neologizmy powstałe w XX w.

System pisma

Do końca lat 20. XX w. Dunganie posługiwali się pismem arabskim, po zakazie używania tego pisma przez władze ZSRR – pismem łacińskim, zaś od 1953 roku – cyrylicą.

Współczesny alfabet dungański, IPA i transkrypcja w alfabecie łacińskim

Cyrylica	А/а	Б/б	В/в	Г/г	Д/д	Е/е	Ё/ё	Ж/ж	Җ/җ	З/з	И/и	Й/й	К/к	Л/л
Nazwa	a	бэ	вэ	гэ	дэ	e	ё	жэ	җe	зэ	и	ий	кa	эль
IPA	a, ɑ	p	v	k	d	iɛ	iɔ	ʐ	tʂ, tɕ	ts	i, ei	j	kʰ	l
Łacińskie	a	b	v	g	d	(y)e	yo	zh, rzh	zh	z	i	(y)u, (y)i	k	l
Cyrylica	М/м	Н/н	Ң/ң	Ә/ә	О/о	П/п	Р/р	С/с	Т/т	У/у	Ў/ў	Ү/ү	Ф/ф	Х/х
Nazwa	эм	эн	ың	ә	o	пэ	эр	эc	тэ	у	ў	ү	эф	xa
IPA	m	n	ɳ	ɤ	ɔ	pʰ	ɚ, r	s	tʰ	ɤu, u	u	y	f	x
Łacińskie	m	n	ng	eh	o	p	r	s	t	u	wu	(y)u	f	kh
Cyrillic	Ц/ц	Ч/ч	Ш/ш	Щ/щ	Ъ/ъ	Ы/ы	Ь/ь	Э/э	Ю/ю	Я/я
Nazwa	цэ	чэ	шa	щa	нин xo	ы	ван xo	э	ю	йa
IPA	tsʰ	tʂʰ, tɕʰ	ʂ	ɕ	*	ɪ, ɭɘ	*	ɛ	iɤu	ia, iɑ
Łacińskie	ts	ch	sh	shch, hs	``	`i	`	e(i)	yu	ya

• Litery Ъ oraz Ь używane są tylko w zapożyczeniach z języka rosyjskiego

Spółgłoski:

Pinyin	Palladiusz	Dungański		Pinyin	Palladiusz	Dungański		Pinyin	Palladiusz	Dungański		Pinyin	Palladiusz	Dungański
b	б	б		p	п	п		m	м	м		f	ф	ф
d	д	д		t	т	т		n	н	н / л		l	л	л
g	г	г		k	к	к						h	х	х
j	цз(ь)	җ(ь)		q	ц(ь)	ч(ь)		x	с(ь)	щ(ь)
z	цз	з		c	ц	ц		s	с	с
zh	чж	җ		ch	ч	ч		sh	ш	ш / с / ф		r	ж	ж

Linki zewnętrzne

• Dungan, [w:] Ethnologue: Languages of the World [online], Dallas: SIL International [dostęp 2009-06-26]  (ang.).
• Szczegółowy artykuł z próbkami tekstów