Józef Słotwiński

Józef Słotwiński
Imię i nazwisko	Józef Maria Antoni de Leliwa-Słotwiński
Data i miejsce urodzenia	2 kwietnia 1908 ; Jasło
Data i miejsce śmierci	11 września 2005 ; Warszawa
Zawód	reżyser teatralny, pedagog
Lata aktywności	1947–1991
	Odznaczenia
	Multimedia w Wikimedia Commons

Józef Słotwiński, właśc. Józef Maria Antoni de Leliwa-Słotwiński^[1] (ur. 2 kwietnia 1908 w Jaśle, zm. 11 września 2005 w Warszawie) – polski reżyser i krytyk teatralny, dramaturg, dziennikarz, tłumacz, pedagog, doktor filozofii. Współzałożyciel miesięcznika „Teatr”, pionier Teatru Telewizji, twórca i główny reżyser Teatru Sensacji.

Życiorys

Do 1945

Prawnuk Konstantego Leliwy-Słotwińskiego, dyrektora lwowskiego Ossolineum. Młodość spędził i edukację odebrał we Lwowie. Ukończył studia na lwowskim Uniwersytecie Jana Kazimierza, gdzie również doktoryzował się u Juliusza Kleinera.

Na stopień podporucznika został mianowany ze starszeństwem z 1 stycznia 1934 i 1544. lokatą w korpusie oficerów rezerwy piechoty^[1]. Zmobilizowany do walki w wojnie obronnej Polski (1939), już na jej początku trafił do niewoli niemieckiej i całą wojnę spędził w kolejnych oflagach. W Oflagu II B w Arnswalde (Choszcznie) razem z Leonem Kruczkowskim i Witoldem Korzeniowskim założył Teatr Symbolów, w którym pełnił funkcję kierownika literackiego i głównego reżysera. Następnie przebywał w oflagach II D w Gross Born (Bornem Sulinowie) i IX C w Rotenburgu, gdzie z jego inicjatywy powstały teatr i szkoła.

Lata powojenne

Po wojnie wrócił do Polski i w 1946 z poręki Leona Kruczkowskiego rozpoczął pracę w ówczesnym Ministerstwie Kultury i Sztuki jako starszy radca. Z ministerstwa oddelegowano jeszcze w tym samym roku z zadaniem zorganizowania w Warszawie pracy redakcji miesięcznika „Teatr”, w którym został sekretarzem redakcji, a następnie zastępcą redaktora naczelnego. Pracę redakcyjną dzielił z wykładaniem w Szkole Teatralnej kierowanej przez Aleksandra Zelwerowicza i na Wydziale Dziennikarstwa Uniwersytetu Warszawskiego, pisaniem recenzji dla Polskiego Radia.

Z redakcji „Teatru” przeniósł się do praskiego Teatru Powszechnego, gdzie za dyrektorowania Karola Borowskiego był kierownikiem literackim (1947–1952). Aktywnie uczestniczył w realizacji spektakli i w 1953 samodzielnie wyreżyserował sztukę Ruchome piaski Piotra Choynowskiego.

Na początek lat 50. datują się również pierwsze próby dramatyczne Słotwińskiego. W duecie ze Zdzisławem Skowrońskim napisał kilka sztuk, m.in. Dwa tygodnie w Raju, Przyjmujemy od 8.30. Z tytułów sygnowanych przez tę parę autorską największą popularność zdobyła komedia Imieniny pana dyrektora, grana chętnie przez polskie teatry (14 realizacji w ciągu 2 lat od premiery 14 marca 1953 w Powszechnym), tłumaczona i wystawiana za granicą (m.in. w Pradze).

W 1962 był dyrektorem Teatru Syrena w Warszawie^[2].

Teatr Telewizji

Od początku działalności eksperymentalnego Studia Telewizyjnego przy ul. Ratuszowej 11 (zaczątek TVP) współpracował z nim przy realizacji programów. W listopadzie 1953 był reżyserem pierwszego spektaklu Teatru Telewizji: dramatu Okno w lesie. Pierwszym komediowym spektaklem Teatru TV były Imieniny... Słotwińskiego i Skowrońskiego.

Pod koniec 1953 Słotwiński z etatu w Powszechnym przeniósł się do telewizji na stałe. W 1955 razem z Illą Genachow, pełniącą w telewizji funkcję redaktorki programowej, opracował koncepcję serii tematycznych spektakli Teatru TV, która była początkiem Teatru Sensacji i Fantastyki „Kobra”. Słotwińskiemu, który wyreżyserował pierwszych kilka spektakli „Kobry” (w tym premierową „Kobrę”, Zatrute litery według Agathy Christie z 6 lutego 1956), powierzono funkcję reżysera prowadzącego Teatru Sensacji. Sam Słotwiński po latach przekornie twierdził, że nie lubi literatury kryminalnej i jego znajomość gatunku ogranicza się do przygód Sherlocka Holmesa i księdza Browna G.K. Chestertona^[3].

Po 12 latach Słotwiński przeniósł się do Redakcji Rozrywki, gdzie nadal zajmował się realizacją i reżyserią programów. W latach 70. współpracował też z ośrodkami regionalnymi TVP.

W Teatrze Telewizji przepracował 25 lat, w samym tylko Teatrze Sensacji uczestniczył w realizacji około 150 spektakli, najczęściej jako reżyser.

O pracy reżysera tv mówił:

Podczas nielicznych prób i pracy nad sztuką, w ciągu kilku dni nagrań, w atmosferze nerwowości, dorywczości i zmęczenia, aktorzy dokonują to, czego nauczyli się u siebie w teatrze, poza murami studia telewizyjnego. (...) Telewizja wymaga podwójnej, potrójnej czujności. Wiadomo: masowy środek przekazu, masowa i niezwykle ostro oceniająca naszą działalność widownia^[3].

Lata 80. i schyłek życia

Podeszły wiek nie zahamował zawodowej aktywności Słotwińskiego. Jeszcze w 1987 jego realizacja Klubu Kawalerów zdobyła nagrodę wojewódzką Złotej Maski dla najlepszego spektaklu minionego sezonu w Katowicach. Od 1986 do 1991 był reżyserem warszawskich Rozmaitości. Już na emeryturze, w 1994 wystawił Zemstę w Teatrze Dramatycznym w Wałbrzychu.

Józef Słotwiński był ostatnim żyjącym stypendystą Zakładu Narodowego im. Ossolińskich.

Pochowany na cmentarzu Bródnowskim (Kw. 114F-III-19).

Odznaczenia i nagrody

Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (2002)^[4]
Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski
Medal „Za udział w wojnie obronnej 1939” (1981);
Medal 10-lecia Polski Ludowej (1955)^[5]
Odznaka Zasłużony Działacz Kultury
Nagroda Przewodniczącego Komitetu ds. Radia i Telewizji – dwukrotnie (1965, 1977)
Nagroda za pracę w Operetce Śląskiej (1977)
Katowicka Złota Maska (1987)
Nagroda za pracę w Zakładzie Narodowym im. Ossolińskich we Lwowie (1992)
Pamiątkowa statuetka „Juliusza” przyznana przez Oddział ZASP w Lublinie (1998)
Gwiazda Telewizji Polskiej z okazji 50-lecia TVP (2002)

Przypisy

↑ ^a ^b Rybka i Stepan 2004 ↓, s. 60.
↑ Dyrektorzy Teatru Syrena. teatrsyrena.pl. [dostęp 2023-03-12]. (pol.).
↑ ^a ^b 45 lat pracy artystycznej Józefa Słotwińskiego, Wyd. Teatr Rozmaitości, Warszawa 1988.
↑ Postanowienie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 18 października 2002 r. o nadaniu orderów i odznaczeń M.P. z 2003 r. nr 6, poz. 81 – pkt 2.
↑ Obwieszczenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 21 stycznia 1956 r. M.P. z 1956 r. nr 3, poz. 27.

Bibliografia

Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Awanse oficerskie w Wojsku Polskim 1935-1939. Kraków: Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego, 2004. ISBN 978-83-7188-691-1.
Życiorys i przegląd dokonań twórczych dr. Józefa Słotwińskiego. globikowa.republika.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-03-10)].
Wspomnienia Józefa Słotwińskiego ze Lwowa
Józef Słotwiński, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (autorzy) [dostęp 2021-04-10] .

Linki zewnętrzne

Józef Słotwiński w bazie filmpolski.pl
Józef Słotwiński, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (autorzy) [dostęp 2021-04-09] .
Józef Słotwiński w bazie Filmweb
Józef Słotwiński na zdjęciach w bibliotece Polona

[CITEREFRybkaStepan200460-1] Rybka i Stepan 2004 ↓, s. 60.

[syrena-2] Dyrektorzy Teatru Syrena. teatrsyrena.pl. [dostęp 2023-03-12]. (pol.).

[TR-3] 45 lat pracy artystycznej Józefa Słotwińskiego, Wyd. Teatr Rozmaitości, Warszawa 1988.

[MP03681-4] Postanowienie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 18 października 2002 r. o nadaniu orderów i odznaczeń M.P. z 2003 r. nr 6, poz. 81 – pkt 2.

[MP56327-5] Obwieszczenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 21 stycznia 1956 r. M.P. z 1956 r. nr 3, poz. 27.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]