Jan Józef Ludyga-Laskowski
major | |
Data i miejsce urodzenia |
15 marca 1894 |
---|---|
Data i miejsce śmierci |
16 lipca 1956 |
Przebieg służby | |
Siły zbrojne |
Armia Cesarstwa Niemieckiego |
Główne wojny i bitwy |
I wojna światowa |
Odznaczenia | |
|
Jan Józef Ludyga-Laskowski, właśc. Józef Gabriel Ludyga (ur. 15 marca 1894 w Rozbarku, zm. 16 lipca 1956 w Paryżu) – polski działacz niepodległościowy na Śląsku, służył w armii gen. Józefa Hallera, uczestnik powstań śląskich 1920–1921. Współzałożyciel Związku Byłych Powstańców. Piastował między innymi stanowiska wiceprezesa Federacji Polskich Związków Obrońców Ojczyzny i wiceprezesa FIDACu na Polskę, członka Rady Dyrekcji tej organizacji w Paryżu.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Jan Ludyga-Laskowski (właśc. Józef Gabriel Ludyga) urodził się w rodzinie górniczej[1]. Ojciec Jana, Marcin Ludyga, w marcu 1920 roku został śmiertelnie pobity przez bojówki niemieckie. Matka (nazwisko rodowe Skrzypek) angażowała się w pracę polskich towarzystw kobiecych. Jego starszy brat Jan zginął 12 maja 1921 r. w czasie III powstania śląskiego. 2 września 1914 roku Ludyga dostał wezwanie do wojska niemieckiego. W kwietniu 1915 roku pod Verdun przeszedł na stronę francuską. Za dezercję został przez niemiecki sąd polowy zaocznie skazany na karę śmierci. Nazwisko Laskowski przybrał dopiero w chwili wstąpienia do Armii Polskiej we Francji pod koniec 1917 roku. Francuzi mianowali go komendantem obozów jeńców wojennych między innymi w Montrambert. W tym obozie otrzymał wiadomość z Paryża od Władysława Mickiewicza o decyzji rządu francuskiego powołania do życia Autonomicznej Armii Polskiej. Zorganizowawszy 380-osobowy oddział spośród jeńców pochodzących m.in. z Górnego Śląska, wstąpił do niej 17 grudnia 1917 r. jako jeden z pierwszych ochotników. Po dwóch miesiącach służby wojskowej został mianowany pierwszym komendantem polskiej szkoły podoficerskiej w Le Naus i otrzymał stopień oficerski.
W czerwcu 1918 r. ppor. Laskowski[2] był obecny razem z ppor. Sobańskim, księdzem Więckowskim i oficerem francuskim podczas wizyty Komitetu Narodowego z Romanem Dmowskim wśród żołnierzy 1 pułku strzelców polskich będących na froncie w okopach w okolicy Villers-Marmery.18 czerwca[3] wziął udział w mszy polowej na polanie koło Pont d'Issus w pobliżu Villers-Marmery, po której odbyła się uroczystość wręczenia 1 pułkowi strzelców polskich pierwszego sztandaru ufundowanego dla tego pułku przez mieszkańców Paryża. Pełniąc funkcję dowódcy kompanii i walcząc na froncie awansował kolejno z adiutanta 1 pułku przez brygadę, dywizję aż do stanowiska adiutanta I Korpusu. W tym czasie uzyskał stopień porucznika. W kwietniu 1919 roku wraz z I korpusem wrócił do kraju, uczestniczył później w zajmowaniu przez wojsko polskie Pomorza.
28 kwietnia 1920 r. Ludyga-Laskowski został skierowany przez Naczelnego Wodza na Górny Śląsk. Objął tu stanowisko szefa sztabu Polskiej Organizacji Wojskowej[4]. Brał udział w II i III powstaniu śląskim, podczas którego został awansowany do stopnia majora; był m.in. dowódcą V batalionu w Szarleju. Od 10 maja 1921 roku pełnił stanowisko dowódcy 1 Dywizji Wojsk Powstańczych. Następnie od 4 czerwca tegoż roku przez dwa dni był dowódcą Grupy „Wschód”, aby 6 czerwca objąć stanowisko zastępcy Naczelnego Wodza[5]. Po przyłączeniu części Górnego Śląska do Polski pełnił służbę w sztabie gen. Szeptyckiego.
W sierpniu 1922 roku został przydzielony do osoby Marszałka Polski Józefa Piłsudskiego jako adiutant na czas jego pobytu na Śląsku. Z dniem 1 lipca 1924 roku został przeniesiony w stan nieczynny na sześć miesięcy. Mieszkał wówczas w Katowicach przy ul. Powstańców 1[6].
W latach trzydziestych należał do FIDAC-u. Wziął m.in. udział w XI dorocznej konwencji tej organizacji, która odbyła się w dniach 18–23 września 1930 roku w Waszyngtonie. Delegacje liczące w sumie 105 członków przybyły na konferencję płynąc liniowcem pasażerskim linii Cunarda „Lancastria”, który zawinął do Nowego Jorku w dniu 15 września 1930 r. W latach 30. mieszkał w Katowicach przy ul. Kościuszki 2[7].
Po wybuchu II wojny światowej Ludyga-Laskowski wziął udział w kampanii wrześniowej, uczestnicząc w obronie Śląska. Następnie wraz z oddziałami wycofał się z kraju i przez Rumunię 18 września 1939 r. przedostał się do Francji, gdzie służył w polskich siłach zbrojnych pod dowództwem francuskim od listopada do czerwca 1940 r. Prawdopodobnie z tego okresu pochodzi jedno z jego odznaczeń wojskowych Croix de Guerre avec palmes et 2 étoiles (1939–1940). Po upadku Francji przedostał się do okręgu Vichy. Brał czynny udział w ruchu oporu za co otrzymał odznaczenie Médaille de la Résistance avec Rosette (ten medal otrzymało w sumie 4441 osób). Po wejściu armii niemieckiej do Marsylii przeniósł się 24 grudnia 1942 roku w okolice Grenoble, dalej biorąc udział w ruchu oporu. 23 marca 1944 r. został aresztowany przez Gestapo. Był więziony i torturowany w Marsylii i Grenoble, a następnie zesłany do Fort Montluc pod Lyonem, gdzie doczekał wyzwolenia przez wojska amerykańskie[8].
Pod koniec życia sparaliżowany, zmarł w Paryżu 16 lipca 1956 roku i tam został pochowany.
Ordery i odznaczenia
[edytuj | edytuj kod]- Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari nr 7860[5]
- Krzyż Niepodległości z Mieczami (6 czerwca 1931)[9]
- Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (10 listopada 1928)[10]
- Krzyż Walecznych (dwukrotnie)
- Złoty Krzyż Zasługi (11 listopada 1936)[11]
- Krzyż na Śląskiej Wstędze Waleczności i Zasługi I klasy
- Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921
- Wielka Gwiazda Śląska
- Kawaler Orderu Legii Honorowej (Francja)[5]
- Croix de Guerre avec palmes et 2 étoiles (1939–1940) (Francja)[5]
- Médaille de la Résistance avec Rosette (Francja)
- Croix des Combattants Volontaires (Francja)
- Medal Zwycięstwa (Medaille Interalliée)
Upamiętnienie
[edytuj | edytuj kod]Z okazji stulecia odzyskania niepodległości Katowicki oddział IPN wydał okolicznościowy kalendarz, w którym na grudniowej karcie widnieje postać Jana Ludygi-Laskowskiego[12].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Hawranek i in. 1982 ↓, s. 280.
- ↑ Pododcinek Fabert, [w:] Julian Ginsbert , Błękitni Rycerze, Pseudonim autora Jim Poker, Warszawa: Towarzystwo Wydawnicze „Rój”, 1931, s. 191 .
- ↑ Witold Jarno , Powstanie 1 Pułku Strzelców Polskich we Francji, „Mars Seria Wydawnicza Problematyka i Historia Wojskowości”, Numer 20, 2006, s.33 .
- ↑ yuhma: Drugie Powstanie Śląskie. hej-kto-polak.pl, 2012-01-08. [dostęp 2018-06-02].
- ↑ a b c d Hawranek i in. 1982 ↓, s. 281.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 61 z 29 czerwca 1924 roku, s. 364.
- ↑ Księga adresowa miasta Wielkich Katowic, s. 55 [1]
- ↑ AUTOR I JEGO DZIEŁO, [w:] Jan Ludyga-Laskowski , Zarys Historii Trzech Powstań Ślaskich, Andrzej Brożek, Michał Lis, Opole: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1973, s. 48 .
- ↑ M.P. z 1931 r. nr 132, poz. 199 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”.
- ↑ M.P. z 1928 r. nr 260, poz. 632 „za zasługi na polu pracy niepodległościowej” - jako Józef Ludyga-Laskowski.
- ↑ M.P. z 1936 r. nr 263, poz. 469 „za zasługi na polu pracy społecznej”.
- ↑ Michał J. Cieśla: IPN rozdaje kalendarze. silesion.pl, 2017-11-20. [dostęp 2018-06-02].
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2019-02-09].
- Franciszek Hawranek, Aleksander Kwiatek, Wiesław Lesiuk, Michał Lis, Bolesław Reiner: Encyklopedia Powstań Śląskich. Opole: Wydawnictwo Instytutu Śląskiego w Opolu, 1982.
- Członkowie Polskiej Organizacji Wojskowej Górnego Śląska
- Odznaczeni Gwiazdą Górnośląską
- Odznaczeni Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (II Rzeczpospolita)
- Odznaczeni Krzyżem na Śląskiej Wstędze Waleczności i Zasługi
- Odznaczeni Krzyżem Niepodległości z Mieczami
- Odznaczeni Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari (II Rzeczpospolita)
- Odznaczeni Krzyżem Walecznych (dwukrotnie)
- Odznaczeni Medalem Pamiątkowym za Wojnę 1918–1921
- Odznaczeni Złotym Krzyżem Zasługi (II Rzeczpospolita)
- Polacy – Kawalerowie Legii Honorowej
- Polacy odznaczeni Krzyżem Kombatanta-Ochotnika
- Polacy odznaczeni Krzyżem Wojennym (Francja)
- Polacy odznaczeni Medalem Ruchu Oporu
- Polacy odznaczeni Medalem Zwycięstwa
- Powstańcy śląscy
- Urodzeni w 1894
- Zmarli w 1956
- Żołnierze Armii Polskiej we Francji 1917–1919
- Żołnierze Wojska Polskiego na emigracji we Francji po II wojnie światowej