Jeleśnia
| {{{rodzaj miejscowości}}} | |
 Stara Karczma w Jeleśni | |
| Państwo | śląskie |
|---|---|
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2008) |
4098 |
| Strefa numeracyjna |
(+48) 33 |
| Kod pocztowy |
34-340 |
| Tablice rejestracyjne |
SZY |
| SIMC |
0055372 |
Położenie na mapie brak | |
Położenie na mapie świata  Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}} | |
| Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}|type:airport} | |
Jeleśnia – wieś w Polsce położona w województwie śląskim, w powiecie żywieckim, w gminie Jeleśnia. W latach 1975-1998 miejscowość położona była w województwie bielskim. Miejscowość jest siedzibą gminy Jeleśnia.
Środowisko
Położenie i ukształtowanie terenu
Przez Jeleśnię płyną dwie rzeki: Sopotnia i Koszarawa. Według Jerzego Kondrackiego, autora naukowo opracowanej regionalizacji geograficznej Polski Jeleśnia leży w dwóch regionach geograficznych: w Beskidzie Makowskim i Beskidzie Żywieckim, a granicę między tymi regionami w obrębie Jeleśni stanowi rzeka Koszarawa[1]. Beskid Żywiecki to kraina zamknięta od północnego zachodu pasmem Beskidu Śląskiego, od wschodu Podhalem, a od południa częścią Karpat Słowackich. Jeleśnia leży u stóp najwyższych gór Beskidu Żywieckiego: Pilska, Babiej Góry, Romanki i Rysianki, na południowy wschód od Żywca, oddalonego o 14 km. Ukształotwanie terenu jest różnorodne. Różnica wzniesień pomiędzy najniżej położoną Jeleśnią (450 m n.p.m.), a masywem Pilska (1557 m n.p.m.), sięga 1107 m. Jeleśnia sąsiaduje bezpośrednio z Przyborowem, Krzyżową, Sopotnią Małą, Sopotnią Wielką, Mutnem, Pewlą Małą i Pewlą Wielką, a pośrednio z Koszarawą, Korbielowem i Huciskiem.
Przyroda
Powierzchnia gminy to 13 845 ha. Dawniej większe przestrzenie pokrywał las bukowy, jodłowy i modrzewiowy. Obecnie jednak przeważa las świerkowy z dodatkiem sosny i jodły, zwłaszcza w reglu górnym. Ponieważ gospodarka ludzka trzebiła las, dlatego gdzieniegdzie zachowały się niewielkie ostępy dawnej puszczy karpackiej. Dzisiaj chronią je rezerwaty: na Pilsku (15,41 ha), w pobliżu Hali Rysianka o powierzchni 26,7 ha (stary drzewostan złożony z jodeł, buków, świerków i jaworów, liczących 190-230 lat) oraz rezerwat Romanka (98,45 ha), ze wspaniałym lasem świerkowym górnoreglowym.
Gleby są płytkie, ze znaczną domieszką krzemionką, próchnicy, żelaza, a w partiach niższych piaszczysto-gliniane.
Klimat
Klimat Jeleśni, właściwy jest strefie górskiej i charakteryzuje się dużą amplitudą średnich temperatur rocznych oraz wysokimi, często gwałtownymi opadami w okresie letnim, które wywołują spiętrzanie się wód, a nawet powodzie. Główne rzeki – Koszarawa i Sopotnia – zbierają po drodze mniejsze potoki (Krzyżówka, Glinne i Buczynka), tworząc erozyjną dolinę, w której zamknięta jest główna część miejscowości. Ilość opadów w ciągu roku mieści się w granicach 945 – 1510 mm. Średnia temperatura roczna wynosi 7,7 st. C. W sumie klimat jest dość surowy i kapryśny.
Historia Jeleśni
Pierwsze pisane wzmianki o Jeleśni pochodzą z XVI wieku, jednak historia regionu sięga setki lat wstecz. Jeleśnia, leżąc w Kotlinie Żywieckiej, stanowiła własność panów żywieckich. Cała Żywiecczyzna należała od najdawniejszych czasów historycznych do kasztelanii oświęcimskiej i do dzielnicy krakowskiej.
Przełom XIV i XV wieku to okres, który charakteryzował się osłabieniem władzy królewskiej, a wzrostem wpływów możnych. Trwały ciągłe spory, które rozstrzygano przy użyciu siły. Dochodziło do zbrojnych starć i najazdów, grasowały zbrojne drużyny panów małopolskich, bandy rabusiów. Gdy zamieszki przybrały na sile, król Kazimierz IV Jagiellończyk wykupił po długich pertraktacjach w 1457 roku Księstwo Oświęcimskie, przyłączył je do województwa krakowskiego i później oddał je Piotrowi Komorowskiemu. Odtąd aż do XVII wieku tereny te pozostały we władaniu magnackiej rodziny Komorowskich. Po śmierci jednego z Komorowskich, Żywiecczyzna podzielona została na trzy "państwa": suskie, ślemieńskie i żywiecko-łodygowickie, którego centrum stanowił Żywiec. Jeleśnia weszła w skład państwa żywieckiego.
Wielka fortuna Komorowskich, zaczęła się rozpadać. Mikołaj Komorowski oddał w 1624 roku dobra żywieckie w zastaw królowej Konstancji, żonie Zygmunta III Wazy. Tymczasem dobra suskie i ślemieńskie, w wyniku zawartego małżeństwa weszły w posagu do rodziny Wielopolskich, która w roku 1676 wykupiła od egzekutorów testamentu Jana Kazimierza również dobra żywieckie, i stała się w ten sposób właścicielem dawnych posiadłości Komorowskich. W rękach tej rodziny znajdowały się ona aż do początku XIX wieku. W roku 1772 Żywiecczyzna znalazła się pod zaborem austriackim, a w roku 1838 nabyli ją Habsburgowie, którzy posiadali ją do 1945 roku.
Przewodnik turystyczny z 1914 tak opisał miejscowość: Wieś o 3000 m[ieszkańców], ważna stacya turystyczna dla turystów, dążących na Pilsko i Babią Górę. Biegnie stąd gościniec do Polhory na Węgrzech przez przełęcz Na Hlinie; wózek można dostać w gospodzie Witeka. Restauracye (gdzie można też przenocować) Kubicy koło dworca i Witeka koło kościoła, nadto kilka szynków żydowskich. Na okoliczne góry ścieżki znaczone; ruch turystyczny i narciarski bardzo duży, przeważnie niemiecki... [2]
Zabytki
- Kościół parafialny pw. św. Wojciecha
- Inne budowle sakralne
- Murowana kaplica z początku XIX wieku znajdującą się w Jeleśni Dolnej z kamienną figurą Chrystusa upadającego pod krzyżem z 1826 r. Ponadto dotrwało do naszych czasów szereg kamiennych figur i kapliczek przydrożnych pochodzących z przełomu XIX i XX wieku.
- Stara Karczma
Stoi przy dawnym trakcie handlowym nazwanym szlakiem miedziowym.
Imprezy
- "Gody Jeleśniańskie" – przegląd grup kolędniczych i zespołów jasełkowych oraz wystawa zdobnictwa bibułkowego – styczeń i luty
- "Wiosenny Redyk" – obrzęd wypędzania owiec na halę – maj
- "Dni Jeleśni" – impreza folklorystyczna od 1981 roku – lipiec
- "Hołdymas gazdowski" – impreza podsumowująca sezon prac polowych
- "Puchar Korbielowa" – zawody narciarskie – ferie zimowe
- "Puchar Pilska" – zawody narciarskie – marzec
Zakwaterowanie
- Centrum Konferencyjno-Wypoczynkowe "Vesta"
- Pools Nederlands pension " Villa Martin"
- kwatera noclegowa Tara
- DW Maria
- kwatera noclegowa Jaś i Małgosia
Zakłady pracy
Jednym z większych zakładów pracy jest "Delphi Automotive System Poland"; w 2005 r. powstała rozlewnia wód mineralnych "Żywiec Zdrój".
Przysiółki
(w nawiasach podano zasięg terytorialny, według ulic)
- Bory Juraszkowe (część ul. Myśliwskiej, ul. Nad Sopotnią, ul. Tartaczna)
- Do Boru (część ul. Myśliwskiej)
- Gajka (ul. Jałowcowa)
- Kiełbasów (ul. Kiełbasów, ul. Leśna)
- Pyrgiesi (ul. Energetyczna, ul. Pyrgiesów)
- Stara Wieś (ul. Brzozowa, ul. Bukowa, ul. Grabowa, ul. Jaśminowa, ul. Jesionowa, ul. Malinowa, ul. Porzeczkowa, ul. Starowiejska)
- Szymury (ul. Szymury)
Dojazd
Autobusem: z Żywca, kurs: Żywiec-Pewel Wielka (tylko do dworca PKP), Żywiec-Jeleśnia Rynek (w dni nauki szkolnej), Żywiec-Sopotnia Mała, Żywiec-Sopotnia Wielka, Żywiec-Koszarawa, Żywiec-Korbielów, Katowice-Korbielów (kurs przyspieszony).
Pociągiem: relacja: Żywiec-Sucha Beskidzka oraz Zakopane-Częstochowa
Ciekawostki
18 kwietnia 2008 na terenie Jeleśni (przystanek PKS Mutne oraz ulica Polna- Jeleśnia Środek) kręcono zdjęcia do filmu obyczajowego "Senność".
Zobacz też
- Kompania Forteczna "Jeleśnia"
- Kościół św. Wojciecha w Jeleśni
- Józef Łazarski
- Agata Wróbel
- Natalia Piekarska-Poneta
- ↑ Jerzy Kondracki: Geografia regionalna Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 1998. ISBN 83-01-12479-2.
- ↑ M. Orłowicz, Ilustrowany przewodnik po Galicyi, Bukowinie, Spiszu, Orawie i Śląsku Cieszyńskim, Lwów 1914, reprint Krosno 1998, ISBN 83-87282-44-8, s. 389
Linki zewnętrzne
- Serwis informacyjny Gminy Jeleśnia
- Żywiecczyzna- Jeleśnia
- Stara Karczma w Jeleśni
- Historia Żydów w Jeleśni na portalu Wirtualny Sztetl
| Wsie | |
|---|---|
| Integralne części wsi |
|
| Schronisko. turystyczne |
