Jerzy Fedorowicz (1928–2018)

Jerzy Fedorowicz

Data i miejsce urodzenia	6 września 1928 Pruszków
Data i miejsce śmierci	12 kwietnia 2018 Warszawa
Narodowość	polska
Dziedzina sztuki	malarstwo, sztuka konceptualna, akcje artystyczne
Epoka	konceptualizm, op-art, sztuka kinetyczna
Ważne dzieła
cykl Obrazy kinetyczne, "Pejzaż obiektywny", teoria niskiej aktywności, "Episodio", "Stymulphitron" (psychourządzenia), IN,
Odznaczenia

Forma przestrzenna Jerzego Fedorowicza stworzona w czasie I Biennale Form Przestrzennych w Elblągu (stan obecny z uszkodzeniami).

Jerzy Fedorowicz (ur. 6 września 1928 w Pruszkowie, zm. 12 kwietnia 2018 w Warszawie) – polski artysta plastyk, wybitny przedstawiciel polskiego konceptualizmu. Prace z lat 60. i 70. XX wieku to kompozycje abstrakcyjne, wizualistyczne w rygorze geometrycznym, obrazy kinetyczne. Realizując idee sztuki pojęciowej, prezentował instalacje, fotograficzne i rysunkowe zapisy procesu, obiekty, dokumentacje itp. Jego prace znajdują się w kolekcjach muzealnych w Koszalinie, Warszawie, Łodzi, Wrocławiu, Słupsku, Chełmie.

Był inicjatorem, organizatorem i uczestnikiem Spotkań Artystów i Teoretyków Sztuki w Osiekach (1963–1981). Plenery te zapoczątkowały kolejne spotkania polskiego ruchu awangardowego, jak: I Biennale Form Przestrzennych w Elblągu (1965), Sympozjum Naukowców i Teoretyków Sztuki - Puławy (1966), Sympozjum Plastyczne Wrocław '70, Sympozjum Złotego Grona, Zielona Góra 1971, Interwencje, Pawłowice 1975, Artycypacje, Dłusko 1976 i 1977, Sympozjum Jankowice 1978. Wraz z żoną, Ludmiłą Popiel, współpracował i działał na polu organizacji życia artystycznego (od 1954 mieszkał w Koszalinie, a od 1974 także w Warszawie).

Twórczość

Prace z lat sześćdziesiątych to głównie kompozycje abstrakcyjne, fakturalne w rygorze geometrycznym (cykl „Grawitacje”), cykle obrazów kinetycznych „Relatywy” (1965), a także prace efemeryczne (ingerencje w otoczenia i przedmioty („Kocioł” – Osieki 1966, „Postać na leżaku” - Osieki 1967. Od końca lat sześćdziesiątych realizował idee sztuki pojęciowej, prezentował instalacje, fotograficzne i rysunkowe notacje procesu, obiekty, dokumentacje itp.

Akcje i sztuka konceptualna

• 1969 – „Stymulphitron” – projekt totalnego urządzenia do stymulowania bodźców akustyczno-świetlnych
• 1970 – „A-B Metr Osieki 1970 (Akcja) – Obraz metra, jako obraz pojęcia (rekwizyty w Muzeum w Koszalinie) (wspólnie z Ludmiłą Popiel)
• 1970 – „Punkt” (Projekt), Sympozjum Plastyczne Wrocław '70.
• 1970 – „Stymulphitron” (wspólnie z Ludmiłą Popiel)
• 1971 – „NIĆ” – Sympozjum Opolno 1971, projekt przeciągnięcia przędzy bawełnianej nad kopalnią odkrywkową Turów 1 w Turoszowie (wspólnie z Ludmiłą Popiel)
• 1971 – psychourządzenia: „Płaszczyzna dyskusji”, „Videofon popularny”, „Antyvideofon”
• 1971–1972 World of Colour. Telephone box. Ken Friedman Archive, USA
• 1972 – „Przekształcenie” (Akcja), Osieki 1972. Próba zapisu prostych działań w przestrzeni w postaci wzoru i dalsza nim manipulacja.(wspólnie z Ludmiłą Popiel)
• 1972 – „Koszalin Super-star Bałtyku” – propozycje urbanistyczne Koszalin-Osieki (wspólnie z Ludmiłą Popiel)
• 1973 – „Pejzaż obiektywny” (Akcja) Osieki 1973 (wspólnie z Ludmiłą Popiel)
• 1973 – Teoria niskiej aktywności
• 1975 – „Montaż tekstów gotowych jako nośnik informacji własnej” (ilustracja teorii niskiej aktywności), Pawłowice 1975
• 1976 – „Akcja w trzech planach”, Dłusko 76
• 1977 – „Synchron” (Akcja) Dłusko 77, Trzy niezależne grupowe decyzje wyboru kierunku w przestrzeni przecięte w wybranym punkcie (model synchroniczny). (wspólnie z Ludmiłą Popiel)
• 1978 – „Bielszy niż śnieg” (Akcja) Jankowice 1978 – Próba zderzenia mitu z rzeczywistością (wspólnie z wspólnie z Ludmiłą Popiel)
• 1979 – „IN” (Instalacja) – Galeria „Akumulatory” Poznań, Wrocław (wspólnie z Ludmiłą Popiel)
• 1980 – „IN” – Sytuacja topograficzna Osieki (wspólnie z Ludmiłą Popiel)

• 1983 – „Zdarzenie” Galeria PIWNA 20/26, Warszawa
• 1983 – „I rzekł im...” Galeria PIWNA, Warszawa (wspólnie z Ludmiłą Popiel)
• 1984 – „Semeion” (wspólnie z Ludmiłą Popiel)
• 1985 – „I odtąd nigdy już nie był sam”
• 1986 – „Dystans”

Uczestnictwo w sympozjach i wystawach

ROK	75
1956 i 1957	Wystawa wiosenna plastyki koszalińskiej. ZPAP, CBWA Szczecin
1959	Wystawa malarstwa Słupsk – Koszalin. ZPAP, CBWA Szczecin
1960	Jesienna wystawa plastyki koszalińskiej. Łódź
1962	KONFRONTACJE. Galeria Krzywe Koło, Warszawa
1963	I Międzynarodowe Studium Pleneru Koszalińskiego (Osieki) - organizacja i uczestnictwo
	KONFRONTACJE - Galeria Krzywe Koło, Warszawa oraz ARGUMENTY Galeria Krzywe Koło, Warszawa
	Parada Sztuki Nowoczesnej Elbląg
1964	Międzynarodowe Spotkania Artystów, Naukowców i Teoretyków Sztuki w Osiekach” II Plener - organizacja i uczestnictwo Prace uczestników I Pleneru w Osiekach. Galeria Krzywe Koło – Warszawa
1965	I Biennale i Wystawa Sztuki Nowoczesnej. Galeria „EL”,Elbląg
	Konfrontacje.Galeria „EL”,Elbląg
	Międzynarodowe Spotkania Artystów, Naukowców i Teoretyków Sztuki w Osiekach” – III Plener organizacja i uczestnictwo
1966	I Sympozjum Artystów i Naukowców w Puławach
	Sztuka w zmieniającym się świecie. Puławy, Lublin
	Malarstwo – J. Fedorowicz, I. Kozera, L. Popiel, J. Ziemski. Galeria BWA – Wrocław
	IV Wystawa malarstwa ziem nadodrzańskich.
	„Międzynarodowe Spotkania Artystów, Naukowców i Teoretyków Sztuki w Osiekach”- IV Plener
1967	Festiwal sztuk plastycznych „Porównania II” Sopot
	11 Polskich Malarzy Pardubice Czechy
	Przestrzeń, ruch, światło. Wrocław
	Międzynarodowe Spotkania Artystów, Naukowców i Teoretyków Sztuki w Osiekach - V Plener organizacja i uczestnictwo
1968	Współczesna Sztuka Polska SVEAGALLERIET Sztokholm, Szwecja
	Pomnik – kompozycja przestrzenna – Toruń
	IV Festiwal Polskiego Malarstwa Współczesnego Szczecin
1969	I Sympozjum Plastyki Złotego Grona – Zielona Góra
	XXII Festiwal Sztuk Plastycznych w Sopocie – „Porównania III”
1970	Zjawiska akustyczne i świetlne w sztuce i otoczeniu człowieka – Warszawa
	Sympozjum Plastyczne Wrocław '70
1970	Międzynarodowe Spotkania Artystów, Naukowców i Teoretyków Sztuki w Osiekach – VIII Plener
1971	V Wystawa i Sympozjum plastyki Złote Grono – Zielona Góra
	Porównania 4. Sopot
1972	Sztuka Pojęciowa. BWA, Lublin
	Kontrapunkt. Wrocław, 1972-1973
1972	„Communication Paper” (SYSTEM) – m.in. list obiegowy do Edynburga (mailart -akcja) Galeria Demarco Edynburg, Galeria Sztuki Kreatywnej Wrocław
1972	Międzynarodowe Spotkania Artystów, Naukowców i Teoretyków Sztuki w Osiekach – X Plener, organizacja i uczestnictwo
1973	Międzynarodowe Spotkania Artystów, Naukowców i Teoretyków Sztuki w Osiekach – XI Plener
1976	Sympozjum ARTycypacje. Dłusko, Galeria OdNowa, Poznań
1977	Sympozjum RelARTacje, Dłusko, Galeria OdNowa, Poznań
1978	Wystawa „Plenery Osieckie” Berlin
1978	Sympozjum RelARTacje Jankowice 78
1979	Wystawa polskich artystów Varbergs Museum, Szwecja
1979	„IN’ (instalacja.) Galeria Akumulatory Poznań, Wrocław, Płock
1980	Wystawa „Spotkania 80” Słupsk
1980	Międzynarodowe Spotkania Artystów, Naukowców i Teoretyków Sztuki w Osiekach Plener XVIII
1981	II Międzynarodowe Triennale Rysunku. Wrocław
	Przestrzeń w przestrzeni. Wrocław
1981	Czas zdeterminowany. Wrocław
1981	Międzynarodowe Spotkania Artystów, Naukowców i Teoretyków Sztuki w Osiekach. Plener XIX
1983	"Zdarzenie" Galeria PIWNA Warszawa
1983	„...I rzekł...” Galeria PIWNA Warszawa
1983	Znak krzyża. Warszawa
1984	Język geometrii. Zachęta Warszawa
1986	Geometria i ład. Galeria 72 – Sympozjum w Chełmie Lubelskim
1990	W Kręgu Krzywego Koła. Muzeum Narodowe w Warszawie
1993	„OSIEKI 1963-1961” Wystawa – dokumenta. Koszalin
1995	Sztuka na Pomorzu po roku 1945. Szczecin,
1999	Refleksja konceptualna w sztuce polskiej. Centrum Sztuki Współczesnej, Warszawa
2008	Puławy 1966. Centrum Sztuki Współczesnej, Warszawa
2014	Kosmos wzywa! Sztuka i nauka w długich latach sześćdziesiątych. Zachęta, Warszawa
2018	Formy nikłe. Ludmila Popiel i Jerzy Fedorowicz. Fundacja Arton. Warszawa
2019	IN / Ludmiła Popiel i Jerzy Fedorowicz Fundacja Arton i Galeria „EL”, Elbląg
2020	Nowa normatywność. Sympozjum Plastyczne Wrocław 70. Muzeum Współczesne Wrocław

Spotkania artystów, naukowców i teoretyków sztuki w Osiekach

W 1962 Jerzy Fedorowicz poznał Mariana Bogusza. W wyniku wielu spotkań Jerzego Fedorowicza i Ludmiły Popiel z Marianem Boguszem w Koszalinie i Warszawie narodził się pomysł zorganizowania „I Międzynarodowego studium pleneru koszalińskiego” w Osiekach, druga edycja, zgodnie z koncepcją Jerzego Fedorowicza miała mieć charakter interdyscyplinarny i w 1964 roku nosiła nazwę „II Plener Koszaliński, spotkanie artystów i naukowców - Osieki 1964”, a w 1965 roku „Międzynarodowe spotkanie artystów i teoretyków sztuki - Osieki 1965”.

W spotkaniach tych uczestniczyli najwybitniejsi artyści i intelektualiści tamtych czasów, m.in. Henryk Stażewski, Edward Krasiński, Maria Ewa Łunkiewicz, Marian Bogusz, Henryk Berlewi, Julian Przyboś, Artur Sandauer, Jerzy Ludwiński, Stefan Morawski. W 1967 w Osiekach miały miejsce dwa pierwsze w Polsce happeningi – Włodzimierza Borowskiego („Zdjęcie kapelusza”) i Tadeusza Kantora („Panoramiczny happening morski”), w 1970 Spotkanie w Osiekach było miejscem drugiej po Wrocławiu manifestacji sztuki konceptualnej w Polsce, a w latach 1972 i 1973 podczas spotkań zwrócono uwagę na zagrożenia środowiska naturalnego. Głównymi autorami koncepcji tych właśnie plenerów byli Jerzy Fedorowicz i Ludmiła Popiel.

Pierwsze spotkania okazały się niezwykle udanym wydarzeniem artystycznym, zapoczątkowały „epokę plenerów”, co podkreślił m.in. Jerzy Ludwiński nazywając Fedorowicza i Popiel „twórcami epoki plenerów”, a Julian Przyboś nazywał spotkania „letnią stolicą sztuki polskiej”. Weszły one do kanonu polskiej sztuki nowoczesnej.

Teksty

• Fedorowicz, J. (1978). Czas aktualny sztuki i cywilizacji pośpiechu, czy istnieje więź bezkolizyjna? Niemożność definicji. W A. Matuszewski red. SytuARTacje. Jankowice 2-11luty 1978 [Katalog]. Oficyna w.w
• Fedorowicz, J. (1978). Kicz niekonwencjonalny. Referat wygłoszony na Festiwalu kiczu 1978
• Fedorowicz, J. (1981). Formy nikłe. Scenariusz wystawy.
• Fedorowicz, J. (1993). Krzywe Koło – Koszalin – Osieki 1960-1963. Katalog wystawy: Osieki 1963-1981. Wystawa Dokumenta. Muzeum Okręgowe w Koszalinie, Dział sztuki współczesnej, Koszalin.
• Fedorowicz, J. (1995). Czas przeszły dokonany. 40 lat Związku Polskich Artystów Plastyków na Pomorzu Środkowym. Koszalin
• Fedorowicz, J. (2000). Jak doszło do Osiek. Tekst niepublikowany dla Muzeum w Koszalinie, 2000.
• Fedorowicz, J. (2001). Światło z głębi ziemi. Projekt upamiętnienia ofiar WTC w Nowym Yorku
• Fedorowicz, J. (2006). Park ekumeniczny
• Fedorowicz, J. (2008). Słowo wstępne. W : J Chrobak, M. Rogalski i M. Wilk: Panoramiczny happening morski i Tadeusz Kantor w latach 1964–1968. Cricoteka: Kraków, 2008, str 7-13
• Fedorowicz, J. (2013). Drapieżcy Europy
• Fedorowicz, J (2015). Pomerania Today
• Ludmiła Popiel, Jerzy Fedorowicz (1972), „Definicja Sztuki”

Sztuka niczemu nie służy. Nie jest poznaniem w takim rozumieniu jak nauka. Nie jest przekazem przeżywanych uczuć ani obrazem wyimaginowanej rzeczywistości. Nieistotne są te jej cechy, na podstawie których, dokonuje się wartościowania „dzieł sztuki”. Nieistotna jest forma materialna lub rodzaj zapisu. Sztuki nie należy utożsamiać z aktywnością działania. Sztuka może zaistnieć jedynie jako przebłysk wyizolowanej świadomości i do takiej się odwołuje.

Prace projektowe

Głównie w latach 60 i 70. wykonał wiele projektów w dziedzinie scenografii (w Bałtyckim Teatrze Dramatycznym w Koszalinie) oraz sztuki użytkowej. Były to głównie projekty wnętrz nadmorskich ośrodków sanatoryjnych i wczasowych (Wystawa – Słupsk), urzędów stanu cywilnego, mebli.

Życiorys

Dzieciństwo i młodość

Dzieciństwo i lata okupacji spędził w Pruszkowie, Warszawie i Sanoku, gdzie jego wychowawca był m.in. Leon Getz. Przebywał w Sanoku także w czasie przesuwania się linii frontu podczas kilkukrotnego wyzwalania miasta. W 1945 roku ojciec Władysław Fedorowicz został pierwszym powojennym burmistrzem Słupska - rodzina przeniosła się do Słupska. Młodzieńcze pasje: narciarstwo, żeglarstwo (odbył rejsy szkoleniowe na jachcie pełnomorskim General Zaruski) motoryzacja (motocykle – starty w zawodach motocyklowych Pomorza, konstrukcja własnego samochodu, studia na wydziałach: mechanicznym i architektury Politechniki Gdańskiej). Fascynacja Bauhausem i konstruktywizmem zadecydowała o ostatecznie o wyborze studiów artystycznych.

Wiek dojrzały

Studiował w Państwowej Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych w Gdańsku (1949–1951), a następnie w krakowskiej ASP (1951–1954). Od 1954 roku zamieszkał w Koszalinie. Wraz z żoną, Ludmiłą Popiel, współpracował i działał na polu organizacji życia artystycznego. Był inicjatorem, organizatorem i uczestnikiem plenerów osieckich (1963–1981). Wiele prac wykonał wspólnie z małżonką. Razem brali udział w spotkaniach i wystawach polskiego ruchu awangardowego, jak: I Biennale Form Przestrzennych w Elblągu (1965), gdzie zrealizował formę przestrzenną o wysokości 3 metrów (współpracownik J. Iwański), znajdującą się u stóp Góry Anny w Parku Traugutta w Elblągu, Sympozjum Plastyczne Wrocław '70, Sympozjum Złotego Grona, Zielona Góra 1971, Interwencje, Pawłowice 1975, Artycypacje, Dłusko 1976 i 1977, Sympozjum Jankowice 1978, Język geometrii, Warszawa 1984.

Po 1988 roku wycofał się za aktywnego życia artystycznego. Wyjątek stanowił projekt: „Światło z głębi ziemi. Projekt upamiętnienia ofiar WTC w Nowym Yorku”. W następnych trzydziestu latach wypowiadał się na tematy spuścizny artystycznej i historycznej spotkań w Osiekach w niektórych publikacjach im poświęconych (Jerzy Fedorowicz, Krzywe Koło – Koszalin – Osieki 1960–1963. Katalog wystawy: Osieki 1963–1981. Wystawa Dokumenta. Muzeum Okręgowe w Koszalinie, Dział sztuki współczesnej, Koszalin, 1993; Jerzy Fedorowicz, Czas przeszły dokonany. 40 lat Związku Polskich Artystów Plastyków na Pomorzu Środkowym. Koszalin, ZPAP, 1995, Jerzy Fedorowicz, „Słowo wstępne” w Józef Chrobak, Michał Rogalski, Marek Wilk, Panoramiczny happening morski i Tadeusz Kantor w latach 1964–1968. Kraków: Cricoteka, 2008, s. 7–13), a także w formie niepublikowanych projektów („Park ekumeniczny”, 2006, „Drapieżcy Europy”, „Pomerania today. Zarys koncepcji zorganizowania polskiej ekspozycji – prezentacji osiągnięć w dziedzinie kultury materialnej i sztuki w nawiązaniu do ciągłości historycznej”, 2013). W 2010 roku powstało 15 egzemplarzy satyrycznego almanachu „Życie jak komiks”.

Bibliografia

• M. Kuźmicz, Ł. Mojsak (red).(2019) Ludmiła Popiel i Jerzy Fedorowicz. Fundacja Arton, Warszawa
• Awangarda w plenerze: Osieki i Łazy 1963-1981. Polska awangarda II połowy XX wieku w kolekcji Muzeum w Koszalinie, RyszardR. Ziarkiewicz (oprac.), MariaM. Mikita (oprac.), Koszalin: Wyd. Muzeum w Koszalinie, 2008, ISBN 978-83-89463-07-4, OCLC 836132164 . Brak numerów stron w książce
• Ciesielski, A (2009). Kultura Koszalińska Almanach 2008, ISSN 1896-5504.
• Fedorowicz, J. (1993). Krzywe Koło – Koszalin – Osieki 1960-1963. Katalog wystawy: Osieki 1963–1981. Wystawa Dokumenta. Muzeum Okręgowe w Koszalinie, Dział sztuki współczesnej, Koszalin.
• Fedorowicz, J. (1995). Czas przeszły dokonany. 40 lat Związku Polskich Artystów Plastyków na Pomorzu Środkowym. Koszalin, ZPAP
• Fedorowicz Jerzy. (2000). Jak doszło do Osiek. Tekst niepublikowany dla Muzeum w Koszalinie, 2000.
• Fedorowicz, J. (2008). Słowo wstępne. W: J. Chrobak, M. Rogalski i M. Wilk: Panoramiczny happening morski i Tadeusz Kantor w latach 1964–1968.Cricoteka: Kraków, 2008, str 7-13
• Gutkowski, B (2000). Najwybitniejsi twórcy i artyści Koszalina 1945-2000. Millenium, Koszalin
• Groh K „Aktuelle Kunst in Osteuropa” – ČSSR, Jugoslawien, Polen, Rumänien, UdSSR, Ungarn. DuMont Schauberg, Köln 1972, ISBN 3-7701-0617-2.

• Kołowska M. (2008). Jubileusze w kręgu sztuk pięknych. Jerzy Fedorowicz. W: Kultura Koszalińska. Almanach 2008. Koszalińska Biblioteka Publiczna. Koszalin
• Kowalska B. (1988). Polska awangarda malarska 1945-1980; Szanse i mity.” PWN Warszawa 1988
• Kowalska B. (red) (1984). Język geometrii: marzec 1984, Warszawa, Zachęta. [Katalog wystawy]. Warszawa, Wydawnictwo Centralnego Biura Wystaw Artystycznych
• Polich P. (2018). Magazyn SZUM nr 23. Formy Nikle. Warszawa, Fundacja Kultura Miejsca ISSN 2300-3391
• Popiel A. (2018). Czy sztuka jest nieustającą polemiką? O twórczości w świetle badań psychologicznych i poznawczo-behawioralnej koncepcji psychicznego funkcjonowania człowieka. W: A. Wincencjusz-Patyna (red.).Sztuka jest nieustającą polemiką.Wokół refleksji teoretycznej i praktyki artystycznej Wandy Gołkowskiej. ASP we Wrocławiu, Wrocław, 2018 ISBN 978-83-65638-63-2
• Popiel A. (2018). Jerzy Fedorowicz: Rytm życia, rytm czasu, rytm sztuki. Sztuka i dokumentacja, 2, 18, 155-167 e-ISSN 2545-0050
• Nader L. (2009). Konceptualizm w PRL, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego
• Szeląg M. (2005) Kolekcja Osiecka – Nie do przecenienia. W: Kultura Koszalińska. Almanach 2005. Koszalińska Biblioteka Publiczna. Koszalin (s. 71–80)

Linki zewnętrzne

• „Formy Nikłe” Ludmiły Popiel i Jerzego Fedorowicza w Fundacji Arton. magazynszum.pl
• IN | Ludmiła Popiel i Jerzy Fedorowicz. Galeria EL
• Wystawa w Fundacji Arton
• Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie, Archiwum Eustachego Kossakowskiego
• Sztuka i Dokumentacja nr 18 2018. zbrojowniasztuki.pl
• Otwarta Galeria. Formy przestrzenne w Elblągu. Przewodnik. Elbląg: Bernardinum, 2015, s. 124-125. ISBN 978-83-92721-7-3.
• FUNDACJA „OSIEKI” im. JERZEGO FEDOROWICZA i LUDMIŁY POPIEL
• „Legendarny adres” - Katarzyna Kużel audycja radiowa