Kamienica Domańskich w Warszawie

Dodaj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Kamienica Domańskich w Warszawie
Kamienica Jana Sobierajskiego
Symbol zabytku nr rej. A-819 z 10.09.2008[1]
Ilustracja
Kamienica Domańskich od strony placu Zbawiciela
Państwo

 Polska

Województwo

 mazowieckie

Miejscowość

Warszawa

Adres

ul. Marszałkowska 41

Typ budynku

kamienica

Styl architektoniczny

oryginalnie eklektyczna, od 1938 modernistyczna

Inwestor

Jan Sobierajski

Rozpoczęcie budowy

1893

Ukończenie budowy

1894

Ważniejsze przebudowy

1937–1938

Pierwszy właściciel

Jan Sobierajski

Obecny właściciel

m. st. Warszawa

Położenie na mapie Warszawy
Mapa konturowa Warszawy, w centrum znajduje się punkt z opisem „Kamienica Domańskich w Warszawie”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Kamienica Domańskich w Warszawie”
Położenie na mapie województwa mazowieckiego
Mapa konturowa województwa mazowieckiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Kamienica Domańskich w Warszawie”
52,220222°N 21,017403°E/52,220222 21,017403
Multimedia w Wikimedia Commons

Kamienica Domańskich, także kamienica Jana Sobierajskiego[2] – zabytkowa kamienica w Warszawie, znajdująca się przy ul. Marszałkowskiej 41, na rogu z placem Zbawiciela.

Opis[edytuj | edytuj kod]

Kamienica powstała w latach 1893–1894 dla Jana Sobierajskiego, który był również głównym technikiem prowadzącym jej budowę. W 1895 przeszła na własność Felicji i Włodzimierza Domańskich[2]. Została zaprojektowana jako trzypiętrowy budynek o dwóch dwutraktowych skrzydłach frontowych i jednotraktowej oficynie północnej[2]. Skrzydło od strony placu Zbawiciela ma osiem, a od strony ul. Marszałkowskiej siedem osi[2]. Na osi środkowej skrzydła od ul. Marszałkowskiej znajduje się przejazd bramny[2]. Budynek ma drewniane stropy i niski dwuspadowy dach[2].

Pierwotnie kamienica posiadała bogatą eklektyczną dekorację sztukatorską inspirowaną barokiem i renesansem, w latach 1938–1939 skuto z niej wszystkie detale architektoniczne, pozostawiając jedynie zdobienia parteru[3]. Sztukaterie zachowały się także w bramie oraz we wnętrzach. W oknach klatek schodowych od podwórza zachowały się oryginalne witraże[4].

Od 1924 na parterze mieściła się polska siedziba firmy Kempisty Company specjalizującej się w naprawie i handlu maszynami do szycia, pierwotnie będąca polskim przedstawicielstwem amerykańskiego producenta[5]. Polskim oddziałem należącej do Piotra Kempistego firmy kierował jego brat, Jan[6]. Po nim w 1928 przejął ją jego zięć, Jan Raczyński[6].

W latach 30. XX wieku w mieszkaniu frontowym pod nr. 1 mieszkał i prowadził praktykę dr Stefan Sterling-Okuniewski, wykładowca Uniwersytetu Warszawskiego[7][8]. W kamienicy mieszkał również pediatra Zbigniew Laskowski, aresztowany w marcu 1943 i, po brutalnym śledztwie, wywieziony do Mauthausen-Gusen, gdzie ratował m.in. radzieckich jeńców wojennych jako asystent prof. Władysława Czaplińskiego w obozowym szpitalu[9][10].

W czasie okupacji w swoim mieszkaniu w kamienicy nauczycielka Jadwiga Świerczyńska ukrywała żydowską dziewczynkę przeszmuglowaną z getta warszawskiego, Wiktorię Śliwowską, późniejszą profesor historii i wieloletnią pracowniczkę Instytutu Historii Polskiej Akademii Nauk[11]. Za ten czyn Świerczyńska została w 1990 odznaczona medalem Sprawiedliwy wśród Narodów Świata[12]. Zakład naprawy maszyn do szycia został przejęty przez wojska okupacyjne i wykonywał elementy oprzyrządowania dla Wehrmachtu, jednocześnie jego właściciel dla Armii Krajowej wykonywał drobne prace rusznikarskie[6].

W czasie powstania warszawskiego w kamienicy mieścił się m.in. posterunek kompanii kpt. Antoniego Kazimierza Dembowskiego „Lodeckiego” (batalion „Ruczaj”), utrzymany do końca walk[13]. Działał tam również punkt opatrunkowy[14].

W toku walk kamienica została częściowo spalona[15], jednak po ich zakończeniu uniknęła wysadzenia, Niemcy wykorzystywali lokale na parterze jako magazyn materiałów budowlanych do budowy bunkrów mających bronić ruin Warszawy w wypadku ofensywy radzieckiej[6]. Po wyzwoleniu, w czerwcu 1945 Jan Raczyński uruchomił zakład naprawy maszyn w dawnym lokalu, który prowadził do powstania. W toku tzw. bitwy o handel powierzchnię zakładu zmniejszono z 450 metrów kwadratowych do 45; zagrożony nacjonalizacją, w 1950 Raczyński przekazał większość maszyn na cele edukacji młodych rzemieślników[6]. Firma działała pod tym adresem nieprzerwanie do końca lutego 2013, następnie przeniosła się do lokalu przy ul. Wspólnej 54a[16].

W latach 90. XX wieku usunięto grożące zawaleniem balkony[3]. We wrześniu 2008 kamienicę wpisano do rejestru zabytków[17]. W 2012 nadzór budowlany zakazał jej dalszego użytkowania[18].

Przez wiele lat kamienica była objęta roszczeniami reprywatyzacyjnymi[18].

W 2022 nieruchomość została przez miasto sprzedana[19]. W 2023 Mazowiecki Wojewódzki Konserwator Zabytków wydał decyzję nakazującą nowemu właścicielowi kamienicy przeprowadzenie prac konserwatorskich i robót budowlanych[18].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – Warszawa [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023, s. 37 [dostęp 2017-10-02].
  2. ↑ a b c d e f Jarosław Zieliński: Atlas dawnej architektury ulic i placów Warszawy. Tom 10. Mackiewicza-Mazowiecka. Warszawa: Biblioteka Towarzystwa Opieki nad Zabytkami, 2004, s. 205. ISBN 83-88372-28-9.
  3. ↑ a b Makary Górzyński, Kamienica Domańskich [online], Architektura przedwojennej Warszawy, 2017 [dostęp 2017-09-30].
  4. ↑ Beata Brodzka, ul. Marszałkowska 41 – kamienica Domańskich - Warszawskie Unikaty [online], Warszawskie unikaty, 18 sierpnia 2015 [dostęp 2017-09-30].
  5. ↑ redakcja, Ogłoszenia, „Polska gospodarcza”, 12 (2), 1931, s. 41 [dostęp 2017-09-30] (pol.).
  6. ↑ a b c d e Marek Pawłowicz, The Kempisty Company [pdf], „Firma”, Grzegorz Bielawski (red. nacz.), 4, 1985, s. 10-11, ISSN 0209-1607 [dostęp 2017-12-27].
  7. ↑ Nowości, „Lekarz wojskowy”, 21, 1933, s. 680 [dostęp 2017-09-30] (pol.).
  8. ↑ Uniwersytet Warszawski (autor korporatywny), Skład osobowy i spis wykładów w roku akademickim 1933–1934, Uniwersytet, 1933, s. 14 [dostęp 2017-09-30] (pol.).
  9. ↑ Danuta Mostwin, Portret lekarza [pdf], „Zeszyty Historyczne”, 483 (107), Instytut Literacki, 1994 [dostęp 2017-09-30] (pol.).
  10. ↑ Archiwum Historii Mówionej - Tadeusz Rathman [online] [dostęp 2017-09-30] (ang.).
  11. ↑ Wiktoria Śliwowska, born in 1931, [w:] Wiktoria Śliwowska (red.), The Last Eyewitnesses: Children of the Holocaust Speak, Northwestern University Press, 13 maja 1998, s. 139, ISBN 978-0-8101-1511-8 [dostęp 2017-09-30] (ang.).
  12. ↑ Yad Vashem (autor korporatywny), Righteous Among the Nations Honored by Yad Vashem by 1 January 2017 [pdf], 2017, s. 91 [dostęp 2017-12-27].
  13. ↑ Izabella Maliszewska, Stanisław Maliszewski, Śródmieście Północne: przewodnik historyczny po miejscach walk i pamięci z lat 1939–1944, Fundacja "Wystawa Warszawa Walczy 1939–1945", 2000, s. 94, ISBN 978-83-87545-42-0 [dostęp 2017-09-30] (pol.).
  14. ↑ Zbigniew Gnat-Wieteska, Pierwszy Pułk Strzelców Konnych: 1806-1944, Oficyna Wydawnicza Volumen, 1995, s. 184 [dostęp 2017-09-30] (pol.).
  15. ↑ Mieczysław Strzelecki, A Starówka znów stoi, Czytelnik, 1983, s. 6, ISBN 978-83-07-00958-2 [dostęp 2017-09-30] (pol.).
  16. ↑ Sławomir Dudik, The Kempisty Co. Sławomir Dudik - Historia [online], Naprawa maszyn do szycia, 2015 [dostęp 2017-09-30].
  17. ↑ Kamienica Domańskich (Jana Sobierajskiego) [online], otwartezabytki.pl [dostęp 2017-10-01] (pol.).
  18. ↑ a b c Kamienica przy „zbawiksie” w ruinie. „Gazeta Stołeczna”, s. 4, 26 września 2023. 
  19. ↑ Arkadiusz Gruszczyński: Ratusz sprzedał za 19 mln zł kamienicę przy placu Zbawiciela. Wiemy komu. 23 grudnia 2023. [dostęp 2023-12-10].
Ulica Marszałkowska w Warszawie
Strona nieparzysta
Strona parzysta
Ulica Marszałkowska w Warszawie (1939)
Strona nieparzysta
Strona parzysta
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Kamienica_Domańskich_w_Warszawie&oldid=73081707”