
Katedra Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Gorzowie Wielkopolskim
|
|||||||||||||||
![]() oraz 1/76 z 19.10.1976 r. |
|||||||||||||||
katedra | |||||||||||||||
![]() Katedra diecezjalna w Gorzowie Wielkopolskim |
|||||||||||||||
Państwo | ![]() |
||||||||||||||
Miejscowość | Gorzów Wielkopolski | ||||||||||||||
Wyznanie | katolickie | ||||||||||||||
Kościół | rzymskokatolicki | ||||||||||||||
Wezwanie | Wniebowzięcia NMP | ||||||||||||||
|
|||||||||||||||
|
|||||||||||||||
![]() |
|||||||||||||||
Strona internetowa |
Katedra Wniebowzięcia NMP w Gorzowie Wielkopolskim – najstarsza świątynia w mieście, wzniesiona pod koniec XIII w. na planie trzynawowego, pseudobazylikowego korpusu z wieżą przy elewacji zachodniej oraz zakrystią w kształcie prostokąta, przy elewacji północnej, jako miejski kościół parafialny.
Pierwotnie kościół był pod wezwaniem Maryi Panny i Jedenastu Tysięcy Świętych Dziewic[1]. Początkowo patronat nad kościołem sprawowało miasto, od 1299 kapituła kolegiaty w Myśliborzu, a następnie zakon krzyżacki oraz brandenburscy elektorzy. Od Reformacji do 1945 świątynia była kościołem ewangelickim.
Zgodnie z założeniami tradycji chrześcijańskiej, kościół został zbudowany w specyficzny sposób. Prezbiterium musiało być zwrócone ku wschodowi, skąd w dniu Sądu Ostatecznego przybędzie Chrystus, główne wejście natomiast znajdowało się zawsze od zachodu, naprzeciw głównego ołtarza.
Jest to budowla gotycka, jednak można odnaleźć w niej elementy poprzedniego stylu architektonicznego – romanizmu. Styl romański ujawnia się przede wszystkim w rozplanowaniu świątyni oraz w elementach budowy z granitowych ciosów. Zbudowana jest z palonej cegły, jako budowla halowa posiadająca trzy nawy.
Pierwotny kształt kościoła zmienił się w nieznaczny sposób. W XV w. dobudowano prezbiterium, a w XVII w. hełm na wieży południowej w barokowym stylu. Bardziej znaczące zmiany w strukturze świątyni miały miejsce w jej wnętrzu. Pierwotnie liczba ołtarzy w świątyni wynosiła siedemnaście. Postulaty zwolenników reformacji doprowadziły do likwidacji szesnastu z nich. Z czasów średniowiecznych pozostały zaledwie nieliczne rzeźby. Ponieważ od końca XVI w. kościół był świątynią luterańską, jej wnętrze uległo znacznej transformacji. W latach 1953–1956 ponownie dostosowana do potrzeb wiary katolickiej.
Kościół ustanowiono katedrą 12 grudnia 1945 i zaczął pełnić rolę martyrium. Znajdują się tam groby m.in. biskupów Wilhelma Pluty i Teodora Benscha.
W 1997 wizytę w katedrze złożył Jan Paweł II, modlił się wówczas przy grobie bpa Wilhelma Pluty.
Najcenniejszym elementem wyposażenia katedry jest renesansowo-manierystyczny ołtarz główny w formie tryptyku (pierwotnie poliptyku) z ok. 1600 r. W predelli ołtarza przedstawiona została scena ostatniej wieczerzy, powyżej scena Ukrzyżowania, a w zwieńczeniu rzadko spotykana scena z Jonaszem w paszczy wieloryba. Skrzydła boczne zawierają figury dwunastu apostołów pochodzące w wcześniejszego ołtarza.
Najstarszym piętnastowiecznym elementem wyposażenia świątyni jest późnogotycka Grupa Ukrzyżowania usytuowana na belce tęczowej.
W katedrze znajduje się obraz Wniebowzięcie Matki Boskiej z kościoła Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Buczaczu[2].
Na zewnętrznych murach kościoła (od strony południowej) zachowały się wgłębienia po użyciu świdra ogniowego, którym krzesano ogień podczas uroczystości kościelnych.
W drzwiach zachodniego portalu dostrzec można liczne gwoździe (ćwieki) wbite w nie przez uczestników zbiórki na rzecz wdów i sierot po poległych w czasie I wojny światowej (przeprowadzono ją w 1917 r.).
1 lipca 2017 w wieży katedralnej wybuchł pożar[3]. Tymczasowo ściągnięto iglicę i hełm. W wyniku pożaru na czas remontu świątynia została zamknięta dla wiernych.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ HISTORIA KOŚCIOŁA - KATEDRA GORZOWSKA, „KATEDRA GORZOWSKA” [dostęp 2016-12-21] (pol.).
- ↑ Jan Karol Ostrowski, Kościół parafialny p. w. Wniebowzięcia Najświętszej Panny Marii w Buczaczu [w] Kościoły i klasztory rzymskokatolickie dawnego województwa ruskiego, Kraków, «Secesja», 1993, cz. I, t. 1, 126 s., 364 il., s. 23. ISBN 83-85739-09-2
- ↑ Pożar zabytkowej katedry w centrum Gorzowa Wielkopolskiego, „PolskieRadio.pl” [dostęp 2017-07-02] .
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Zabytkowe kościoły w Gorzowie Wielkopolskim
- Katedry rzymskokatolickie w Polsce
- Kościoły rzymskokatolickie w Gorzowie Wielkopolskim
- Świątynie pod wezwaniem Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny
- Architektura gotyku w województwie lubuskim
- Dawne kościoły protestanckie Gorzowa Wielkopolskiego
- Kościoły w Dekanacie Gorzów Wielkopolski - Katedra
- Zabytki w Buczaczu