Katedra Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Gorzowie Wielkopolskim

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania
Katedra Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Gorzowie Wielkopolskim
Distinctive emblem for cultural property.svg KOK-I-11/54 z dnia 15.01.1954 r.
oraz 1/76 z 19.10.1976 r.
katedra
ilustracja
Państwo

 Polska

Województwo

 lubuskie

Miejscowość

Gorzów Wielkopolski

Wyznanie

katolickie

Kościół

rzymskokatolicki

Parafia

katedralna Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Gorzowie Wlkp.

Wezwanie

Wniebowzięcia NMP

Wspomnienie liturgiczne

15 sierpnia

Położenie na mapie Gorzowa Wielkopolskiego
Mapa konturowa Gorzowa Wielkopolskiego, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Katedra Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Gorzowie Wielkopolskim”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, po lewej nieco u góry znajduje się punkt z opisem „Katedra Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Gorzowie Wielkopolskim”
Położenie na mapie województwa lubuskiego
Mapa konturowa województwa lubuskiego, u góry nieco na lewo znajduje się punkt z opisem „Katedra Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Gorzowie Wielkopolskim”
Ziemia52°43′51″N 15°14′22″E/52,730833 15,239444
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Katedra pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Gorzowie Wielkopolskim – najstarsza świątynia w mieście, wzniesiona jako miejski kościół parafialny pod koniec XIII w. na planie pseudobazylikowego korpusu trzynawowego z wieżą przy elewacji zachodniej oraz zakrystią w kształcie prostokąta przy elewacji północnej.

Historia[edytuj | edytuj kod]

Pierwotnie kościół był pod wezwaniem Maryi Panny i Jedenastu Tysięcy Świętych Dziewic[1]. Początkowo patronat nad kościołem sprawowało miasto, od 1299 kapituła kolegiaty w Myśliborzu, a następnie zakon krzyżacki oraz elektorzy brandenburscy. Od 1537 do 1945 roku świątynia była kościołem ewangelickim[2].

Zgodnie z założeniami tradycji chrześcijańskiej prezbiterium jest zwrócone ku wschodowi, skąd w dniu Sądu ostatecznego przybędzie Chrystus, główne wejście natomiast znajduje się zawsze od zachodu, naprzeciw ołtarza głównego.

Pierwotny kształt korpusu kościoła z końca XIII wieku zmienił się w nieznaczny sposób. W 1489 roku dobudowano prezbiterium, a w 1621 roku nadbudowano wieżę i otrzymała hełm w stylu barokowym[2]. Bardziej znaczące zmiany w strukturze świątyni miały miejsce w jej wnętrzu. Pierwotnie liczba ołtarzy w świątyni wynosiła siedemnaście. Postulaty zwolenników reformacji doprowadziły do likwidacji szesnastu z nich. Z czasów średniowiecznych pozostały zaledwie nieliczne rzeźby. Ponieważ od końca XVI w. kościół był świątynią luterańską, jej wnętrze uległo znacznej transformacji. W latach 1953–1956 ponownie dostosowano go do potrzeb liturgii katolickiej.

Kościół ustanowiono katedrą 12 grudnia 1945 i zaczął pełnić rolę martyrium. Znajdują się tam groby m.in. biskupów Wilhelma Pluty i Teodora Benscha.

W roku 1982 katedra stanowiła centrum wydarzeń Gorzowskiego Sierpnia.

W 1997 wizytę w katedrze złożył Jan Paweł II. Modlił się wówczas przy grobie bpa Wilhelma Pluty[3].

1 lipca 2017 w wieży katedralnej wybuchł pożar[4]. Tymczasowo ściągnięto iglicę i hełm. W wyniku pożaru na czas remontu świątynia została zamknięta dla wiernych. 1 lutego 2021 bp Tadeusz Lityński przewodniczył w budynku katedry gorzowskiej pierwszej mszy świętej po pożarze[5].

Wnętrze świątyni

Wyposażenie[edytuj | edytuj kod]

Najcenniejszym elementem wyposażenia katedry jest renesansowo-manierystyczny ołtarz główny w formie tryptyku (pierwotnie poliptyku) z ok. 1600 r. W predelli ołtarza przedstawiona została scena „ostatniej wieczerzy”, powyżej scena Ukrzyżowania, a w zwieńczeniu rzadko spotykana scena z Jonaszem w paszczy wieloryba. Skrzydła boczne zawierają figury dwunastu apostołów, pochodzące we wcześniejszego ołtarza[potrzebny przypis].

Najstarszym piętnastowiecznym elementem wyposażenia świątyni jest późnogotycka Grupa Ukrzyżowania, usytuowana na belce tęczowej.

W katedrze znajduje się obraz Wniebowzięcie Matki Boskiej z kościoła Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Buczaczu[6].

Na zewnętrznych murach kościoła (od strony południowej) zachowały się wgłębienia po użyciu świdra ogniowego, którym krzesano ogień podczas uroczystości kościelnych[potrzebny przypis].

W drzwiach zachodniego portalu dostrzec można liczne gwoździe (ćwieki) wbite w nie przez uczestników zbiórki na rzecz wdów i sierot po poległych w czasie I wojny światowej (przeprowadzono ją w 1917 r.)[potrzebny przypis].

Na wieży wiszą cztery dzwony: Modlitewny 4000 kg, Wiara 1300 kg, Nadzieja 1200 kg i Miłość 1100 kg. Ważą razem ok. 7500 kg. Odlane zostały w 1921 roku w firmie ludwisarskiej Heinricha Ulricha i Friedricha Weulego w Apoldzie. Do 2017 roku wisiał także dzwon o imieniu Ave Maria, który waży 135 kg i powstał w 1498 roku. Obecnie jest eksponatem w muzeum gorzowskim. Dzwon został w 1708 roku uderzony przez piorun i uszkodzony na długości kilkudziesięciu centymetrów. Na dodatek stracił kabłąk, od tej pory dzwon jest niemy[potrzebny przypis].

Katedra gorzowska posiada największe organy na ziemi gorzowskiej. Składają się z 2,3 tys. piszczałek[potrzebny przypis].

Galeria[edytuj | edytuj kod]

  • Ołtarz główny

    Ołtarz główny

  • Grupa Ukrzyżowania

    Grupa Ukrzyżowania

  • Dzwony

    Dzwony

  • Ślady świdra ogniowego

    Ślady świdra ogniowego

  • Ćwieki w drzwiach głównych

    Ćwieki w drzwiach głównych

  • Turyści zwiedzają wieżę katedralną (2014)

    Turyści zwiedzają wieżę katedralną (2014)

  • Pożar 1 lipca 2017

    Pożar 1 lipca 2017

  • Ogień obejmujący górne kondygnacje wieży

    Ogień obejmujący górne kondygnacje wieży

  • Niedzielna msza św. pod uszkodzoną w pożarze katedrą (8 lipca)

    Niedzielna msza św. pod uszkodzoną w pożarze katedrą (8 lipca)

  • W latach 2017–2021 nabożeństwa odprawiano w sali obsługi byłego banku

    W latach 2017–2021 nabożeństwa odprawiano w sali obsługi byłego banku

  • Po demontażu hełmu (2017)

    Po demontażu hełmu (2017)

  • Odsłonięcie pomnika ks. Witolda Andrzejewskiego (2018)

    Odsłonięcie pomnika ks. Witolda Andrzejewskiego (2018)

  • Przystanek tramwajowy „Katedra” (2021)

    Przystanek tramwajowy „Katedra” (2021)

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Historia kościoła – katedra gorzowska, „Katedra Gorzowska” [dostęp 2016-12-21] (pol.).
  2. ↑ a b Agnieszka Dębska, Kościół katedralny w Gorzowie Wielkopolskim, „Lubuskie Materiały Konserwatorskie”, Tom 14, 2017, Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Zielonej Górze, Zielona Góra 2017 s. 9.
  3. ↑ Papież Jan Paweł II z pamiętną wizytą w Gorzowie, ECHOGORZOWA.PL [dostęp 2022-07-08] (pol.).
  4. ↑ Pożar zabytkowej katedry w centrum Gorzowa Wielkopolskiego, „PolskieRadio.pl” [dostęp 2017-07-02].
  5. ↑ Do gorzowskiej katedry wróciły nabożeństwa, Radio Zachód, 1 lutego 2021 [dostęp 2022-07-08] (pol.).
  6. ↑ Jan Karol Ostrowski, Kościół parafialny pw. Wniebowzięcia Najświętszej Panny Marii w Buczaczu, [w:] Kościoły i klasztory rzymskokatolickie dawnego województwa ruskiego, Kraków, Secesja, 1993, cz. I, t. 1, s. 23. ISBN 83-85739-09-2.

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Katedra_Wniebowzięcia_Najświętszej_Maryi_Panny_w_Gorzowie_Wielkopolskim&oldid=68418639”