Kikuju
Plemię Kikuju (Kĩkũyũ, Gĩkũyũ, Gikuju) – najliczniejsza grupa etniczna Kenii. Ich ojczyzną są żyzne, centralne wyżyny Kenii, na których prowadzili rolniczy tryb życia. Ich językiem jest język kikuju, na który składają się trzy dialekty.
Wędrówka[edytuj | edytuj kod]
Na obecnie zajmowane ziemie Kikuju przybyli z północnego wschodu w XVII–XIX w. Ich gospodarka opiera się na intensywnym kopieniactwie. Uprawiają proso (główna uprawa), trzcinę cukrową, fasolę, sorgo i słodkie ziemniaki. Obecnie głównymi uprawami towarowymi są kawa, kukurydza oraz owoce i warzywa. niektóre grupy stosują uprawę tarasową i irygację. Hodowla zwierząt ma znaczenie gospodarcze i prestiżowe: wielkość stada jest oznaką bogactwa.
Warunki mieszkania[edytuj | edytuj kod]
Kikuju tradycyjnie mieszkali w oddzielnych zagrodach rodzinnych, otoczonych żywopłotem lub częstokołem, każda żona posiadała osobną chatę. Podczas powstania Mau-Mau w latach 50. XX w. rząd brytyjski ze względów bezpieczeństwa przesiedlił cały lud do wiosek. Ekonomiczne korzyści wynikające z osadzenia w wioskach i konsolidacji gruntów spowodowały, że wielu Kikuju po okresie zagrożenia nie powróciło do swoich zagród. Jednostką społeczności lokalnej jest mbari lub njomba, patrylinearna grupa mężczyzn z ich żonami i dziećmi, której liczebność może się wahać od kilkudziesięciu do kilkuset osób. Poza mbari Kikuju dzielą się na dziewięć wielkich i wiele mniejszych rodów.
Grupy społeczne[edytuj | edytuj kod]
Kikuju dzielą się również na grupy wiekowe, stanowiące najważniejszą instytucję polityczną. Każdego roku inicjuje się grupę chłopców, która tworzy później grupę wiekową, sprawującą władzę przez 20-30 lat. Władza polityczna tradycyjnie powierzana była radzie starszych, rekrutującej się spośród najstarszej grupy wiekowej.
Kikuju byli jednym z najaktywniejszych plemion podczas walki o niepodległość Kenii. Z tego plemienia wywodziło się wielu Mau-Mau – uczestników antybrytyjskiego powstania z roku 1952. Mau-Mau dowodził Dedan Kimathi, który przyczynił się do zorganizowania ruchu oporu i doprowadził do upadku rządu kolonialnego. Później stali się ekonomiczną i polityczną elitą państwa. Do plemienia Kikuju należeli m.in.:
- Edi Gathegi, aktor,
- Jomo Kenyatta, pierwszy prezydent Kenii,
- Uhuru Kenyatta, czwarty prezydent,
- Mwai Kibaki, trzeci prezydent,
- Dedan Kimathi, działacz niepodległościowy,
- Wangari Maathai, działaczka feministyczna i ekologiczna, założycielka Partii Zielonych Kenii – Mazingira, laureatka Pokojowej Nagrody Nobla
- Meja Mwangi, pisarz i filmowiec,
- John Ngugi, lekkoatleta,
- Catherine Ndereba, lekkoatletka,
- George Saitoti, dwukrotny wiceprezydent Kenii,
- Ngũgĩ wa Thiong’o, słynny kenijski pisarz piszący obecnie wyłącznie w języku kikuju i suahili,
- Douglas Wakiihuri, lekkoatleta,
- Samuel Wanjiru, lekkoatleta,
- ojciec Toma Morello, amerykańskiego gitarzysty zespołów Rage Against the Machine i Audioslave.
Religia[edytuj | edytuj kod]
Tradycyjna religia Kikuju jest monoteistyczna, oparta na kulcie boga Ngai, który mieszka na świętej górze Kirinyadze.
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Encyklopedia Britannica 2006, tom Ludy i języki
