Palczakowate

	Palczakowate
	Palczakowate
	Daubentoniidae
	J.E. Gray, 1863
	; Przedstawiciel rodziny – palczak madagaskarski (D. madagascariensis)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Infragromada	łożyskowce
Rząd	naczelne
Podrząd	lemurowe
Infrarząd	Chiromyiformes; Anthony & Coupin, 1931
Rodzina	palczakowate
	Typ nomenklatoryczny
	Sciurus madagascariensis J.F. Gmelin, 1788
	Synonimy
	Rodziny: Cheiromyidae I. Geoffroy Saint-Hilaire, 1851; Chiromyidae Bonaparte, 1850; Rodzaju: Scolecophagus É. Geoffroy Saint-Hilaire, 1795; Aye-aye Lacépède, 1799; Cheiromys G. Cuvier, 1800; Psilodactylus Oken, 1816; Myspithecus de Blainville, 1839; Myslemur de Blainville, 1846;
	Rodzaje
	Daubentonia É. Geoffroy Saint-Hilaire, 1795 – palczak
	Zasięg występowania
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Palczakowate^[9] (Daubentoniidae) – monotypowa rodzina ssaków naczelnych z infrarzędu palczakokształtnych^[9] (Chiromyiformes) w podrzędzie lemurowych (Strepsirrhini).

Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]

Rodzaj obejmuje jeden występujący współcześnie gatunek zamieszkujący na Madagaskarze^[10]^[11]^[12].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Długość ciała (bez ogona) 30–37 cm, długość ogona 44–53 cm; masa ciała 2,4–2,6 kg (samice są nieco mniejsze i lżejsze od samców)^[11]. Palczaki charakteryzują się brakiem charakterystycznego dla przedstawicieli niższych naczelnych tzw. grzebienia zębowego (rząd siekaczy i kłów) oraz brakiem pazura na drugim palcu stopy. Posiadają stale rosnące siekacze i wydłużony trzeci palec kończyny górnej do wydobywania larw owadów z drzew.

Systematyka[edytuj | edytuj kod]

Etymologia[edytuj | edytuj kod]

Daubentonia: Louis Jean Daubenton (1716–1800), francuski przyrodnik^[13].
Scolecophagus: gr. σκωληκοφαγος skōlēkophagos „zjadający robaki, żywiący się larwami”, od σκωλεξ skōlex, σκωλεκος skōlēkos „robak”; -φαγος -phagos „jedzący”, od φαγειν phagein „jeść”^[14]. Nowa klasyczna nazwa dla Daubentonia É. Geoffroy Saint-Hilaire, 1795.
Aye-aye: fr. aye-aye „palczak”, od malg. aiay (również ahay, haihay lub hay-hay zależnie od dialektu) od rzekomego dźwięku naśladującego płacz zwierzęcia^[15]. Jednak jak zauważają Simons i Myers w 2001 roku zwierzę to nie wydaje odgłosów przypominających płacz i dlatego sugerują że nazwa ta pochodzi od malg. heh heh „nie wiem”, nazwy używanej przez mieszkańców Madagaskaru, aby uniknąć nazywania zwierzęcia, którego się boją^[16]. Gatunek typowy: Sciurus madagascariensis J.F. Gmelin, 1788.
Cheiromys: gr. χειρ kheir, χειρος kheiros „dłoń”; μυς mus, μυος muos „mysz”^[17]. Gatunek typowy: Sciurus madagascariensis J.F. Gmelin, 1788.
Psilodactylus: ψιλος psilos „nagi, goły”; δακτυλος daktulos „palec”^[18]. Gatunek typowy: Sciurus madagascariensis J.F. Gmelin, 1788.
Myspithecus: gr. μυς mus, μυος muos „mysz”; πιθηκος pithēkos „małpa”^[19]. Nowa nazwa dla Cheiromys Lacépède, 1799; młodszy homonim Myspithecus G. Cuvier, 1833 (Cheirogaleidae).
Myslemur: gr. μυς mus, μυος muos „mysz”; rodzaj Lemur Linnaeus, 1758 (lemur)^[20]. Nowa nazwa dla Myspithecus da Blainville, 1839.

Podział systematyczny[edytuj | edytuj kod]

Do rodziny należy jeden rodzaj palczak^[9] (Daubentonia) z jednym występującym współcześnie gatunkiem^[10]^[9]:

Daubentonia madagascariensis (J.F. Gmelin, 1788) – palczak madagaskarski

oraz jednym wymarłym:

Daubentonia robusta Lamberton, 1935

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Daubentoniidae, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).
↑ Geoffroy Saint-Hilaire 1795 ↓, s. 196.
↑ Tableau des divisions, sous-divisions, ordres et genres des mammifères. W: B.G. de Lacépède: Discours d’ouverture et de clôture du cours d’histoire naturelle, donné dans le Muséum national d’Histoire naturelle, l’an VII de la République, et tableaux méthodiques des mammifères et des oiseaux. Paris: Plassan, 1799, s. 6. (fr.)
↑ G. Cuvier: Lecons d’anatomie comparée. T. 1. Paris: Baudouin, 1800, s. tab. 1. (fr.)
↑ L. Oken: Lehrbuch der Naturgeschichte. T. 3: Zoologie. Cz. 2. Jena: August Schmid, 1816, s. 1164. (niem.)
↑ H.M.D. de Blainville: Ostéographie, ou, Description iconographique comparée du squelette et du système dentaire des Mammifères récents et fossiles: pour servir de base à la zoologie et à la géologie. T. 1. Paris: J.B. Baillière et fils, 1839–1864, s. 34. (fr.)
↑ H.M.D. de Blainville: Myslemur. Mam.—Syn. de Myspithecus. W: A. d’Orbigny: Dictionnaire universel d’histoire naturelle; résumant et complétant, Tous les faits présentes par les Encyclopédies, les anciens dictionnaires scientifiques, les Œuvres complètes de Buffon, et les meilleurs traités spéciaux sur les diverses branches des sciences naturelles; — Donnant la description des êtres et dos divers phénomènes de la nature, l’étymologie et la définition des noms scientifiques, et les principales applications des corps organiques et inorganiques à l’agriculture, à la médecine, aux arts industriels, etc.;. T. 8. Paris: Au bureau principal des éditeurs, 1846, s. 559. (fr.)
↑ Geoffroy Saint-Hilaire 1795 ↓, s. 195.
↑ ^a ^b ^c ^d Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 33. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.)
↑ ^a ^b C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 160. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.)
↑ ^a ^b Ch. Schwitzer, R.A. Mittermeier, E.E. Louis Jr & M.C. Richardson: Family Daubentoniidae (Aye-aye). W: R.A. Mittermeier, A.B. Rylands & D.E. Wilson: Handbook of the Mammals of the World. Cz. 3: Primates. Barcelona: Lynx Edicions, 2013, s. 182–183. ISBN 978-84-96553-89-7. (ang.)
↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (red.): Genus Daubentonia. W: Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-11-03].
↑ Palmer 1904 ↓, s. 218.
↑ Palmer 1904 ↓, s. 626.
↑ Palmer 1904 ↓, s. 130.
↑ E.L. Simons & D.M. Myers. Folklore and beliefs about the aye aye (Daubentonia madagascariensis). „Lemur news”. 6, s. 11–16, 2011 (ang.).
↑ Palmer 1904 ↓, s. 180.
↑ Palmer 1904 ↓, s. 594.
↑ Palmer 1904 ↓, s. 444.
↑ Palmer 1904 ↓, s. 444.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

É. Geoffroy Saint-Hilaire. Extrait d’un mémoire sur un nouveau genre de quadrupèdes, de l’ordre des rongeurs (Glires L.), lu à la Société d’Histoire-Naturelle. „La Décade Philosophique, Littéraire et Politique”. 4 (28), s. 193-206, 1795 (fr.).
T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 1–984, 1904 (ang.).
Kazimierz Kowalski: Ssaki, zarys teriologii. Warszawa: PWN, 1971.
Zwierzęta : encyklopedia ilustrowana. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2005, s. 100. ISBN 83-01-14344-4.

[itis-1] Daubentoniidae, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).

[CITEREFGeoffroy_Saint-Hilaire1795[https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k4239722/f203.item_196]-2] Geoffroy Saint-Hilaire 1795 ↓, s. 196.

[Lacépède-3] Tableau des divisions, sous-divisions, ordres et genres des mammifères. W: B.G. de Lacépède: Discours d’ouverture et de clôture du cours d’histoire naturelle, donné dans le Muséum national d’Histoire naturelle, l’an VII de la République, et tableaux méthodiques des mammifères et des oiseaux. Paris: Plassan, 1799, s. 6. (fr.)

[Cuvier-4] G. Cuvier: Lecons d’anatomie comparée. T. 1. Paris: Baudouin, 1800, s. tab. 1. (fr.)

[Oken-5] L. Oken: Lehrbuch der Naturgeschichte. T. 3: Zoologie. Cz. 2. Jena: August Schmid, 1816, s. 1164. (niem.)

[Blainville1839-6] H.M.D. de Blainville: Ostéographie, ou, Description iconographique comparée du squelette et du système dentaire des Mammifères récents et fossiles: pour servir de base à la zoologie et à la géologie. T. 1. Paris: J.B. Baillière et fils, 1839–1864, s. 34. (fr.)

[Blainville1846-7] H.M.D. de Blainville: Myslemur. Mam.—Syn. de Myspithecus. W: A. d’Orbigny: Dictionnaire universel d’histoire naturelle; résumant et complétant, Tous les faits présentes par les Encyclopédies, les anciens dictionnaires scientifiques, les Œuvres complètes de Buffon, et les meilleurs traités spéciaux sur les diverses branches des sciences naturelles; — Donnant la description des êtres et dos divers phénomènes de la nature, l’étymologie et la définition des noms scientifiques, et les principales applications des corps organiques et inorganiques à l’agriculture, à la médecine, aux arts industriels, etc.;. T. 8. Paris: Au bureau principal des éditeurs, 1846, s. 559. (fr.)

[CITEREFGeoffroy_Saint-Hilaire1795[https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k4239722/f202.item_195]-8] Geoffroy Saint-Hilaire 1795 ↓, s. 195.

[Cichocki&inni-9] Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 33. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.)

[Burgin&inni-10] C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 160. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.)

[Schwitzer&inni-11] Ch. Schwitzer, R.A. Mittermeier, E.E. Louis Jr & M.C. Richardson: Family Daubentoniidae (Aye-aye). W: R.A. Mittermeier, A.B. Rylands & D.E. Wilson: Handbook of the Mammals of the World. Cz. 3: Primates. Barcelona: Lynx Edicions, 2013, s. 182–183. ISBN 978-84-96553-89-7. (ang.)

[Wilson&Reeder-12] D.E. Wilson & D.M. Reeder (red.): Genus Daubentonia. W: Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-11-03].

[CITEREFPalmer1904[https://www.biodiversitylibrary.org/page/45655374_218]-13] Palmer 1904 ↓, s. 218.

[CITEREFPalmer1904[https://www.biodiversitylibrary.org/page/27792373_626]-14] Palmer 1904 ↓, s. 626.

[CITEREFPalmer1904[https://www.biodiversitylibrary.org/page/45655286_130]-15] Palmer 1904 ↓, s. 130.

[Simons&Myers-16] E.L. Simons & D.M. Myers. Folklore and beliefs about the aye aye (Daubentonia madagascariensis). „Lemur news”. 6, s. 11–16, 2011 (ang.).

[CITEREFPalmer1904[https://www.biodiversitylibrary.org/page/45655336_180]-17] Palmer 1904 ↓, s. 180.

[CITEREFPalmer1904[https://www.biodiversitylibrary.org/page/45655750_594]-18] Palmer 1904 ↓, s. 594.

[CITEREFPalmer1904[https://www.biodiversitylibrary.org/page/45655600_444]-19] Palmer 1904 ↓, s. 444.

[CITEREFPalmer1904[https://www.biodiversitylibrary.org/page/45655599_444]-20] Palmer 1904 ↓, s. 444.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]