Morane-Saulnier N
| |
| Dane podstawowe | |
| Państwo | |
|---|---|
| Producent | |
| Typ |
myśliwiec |
| Konstrukcja |
drewniana kryta płótnem |
| Załoga |
1 |
| Historia | |
| Data oblotu |
1915 |
| Lata produkcji |
1915-1917 |
| Dane techniczne | |
| Napęd |
1 × Le Rhône 9C 9-cylindrowy rotacyjny |
| Moc |
80 KM[1] |
| Wymiary | |
| Rozpiętość |
8,15 m[1] |
| Długość |
5,83 m[1] |
| Wysokość |
2,25 m |
| Powierzchnia nośna |
11,00 m² |
| Masa | |
| Własna |
443 kg |
| Startowa |
510 kg |
| Osiągi | |
| Prędkość maks. |
144–152 km/h[2] |
| Pułap |
4000 m |
| Długotrwałość lotu | |
| Dane operacyjne | |
| Uzbrojenie | |
| 1 × km Hotchkiss kal. 7,9 mm (.31 cala) lub 1 × km Vickers kal. 7,7 mm (.303 cala) | |
| Użytkownicy | |
| Francja, Rosja, Ukraina, Wielka Brytania | |
Morane-Saulnier N — francuski jednomiejscowy myśliwiec w konfiguracji jednopłata zbudowany przez Aéroplanes Morane-Saulnier i używany w czasie I wojny światowej. Maszyna została wprowadzona do służby we francuskim Aviation Militaire jako MS.5C.1. w kwietniu 1915 roku. Myśliwiec ten był również wykorzystywany przez cztery eskadry Royal Flying Corps, gdzie nosił nazwę Bullet (ang. kula (pocisk)). Niewielką liczbę maszyn posiadała również Rosja.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Samolot Morane-Saulnier typu N powstał na skutek rozwoju górnopłatów tej firmy G i H, dla celów sportowych. Zachowano w nim ich konstrukcję skrzydeł i silnik rotacyjny o stosunkowo niewielkiej mocy 80 KM, lecz skupiono się na poprawie aerodynamiki[3]. Otrzymał kadłub o tradycyjnej drewnianej konstrukcji kratownicowej, ale oprofilowany listewkami i obciągnięty płótnem do przekroju zbliżonego do okrągłego, a za odkrytą kabiną pilota umieszczono owiewkę[3]. Wygląd samolotu wyróżniał wielki stożek śmigła, zakrywający prawie cały silnik, spiczasty na końcu[3]. Pierwszy egzemplarz został zbudowany dla pilota Rolanda Garrosa na zawody lotnicze w Aspern, odbywane od 21 do 28 czerwca 1914. Garros nie był zadowolony z maszyny, mimo że zdobył w zawodach drugą nagrodę pieniężną[3].
Po wybuchu I wojny światowej, lotnictwo francuskie złożyło w bliżej nieustalonym czasie zamówienie na serię samolotów typu N[4]. Sam Garros latał bojowo samolotem Morane-Saulnier L, w którym po raz pierwszy zastosowano karabin maszynowy strzelający przez śmigło, którego łopaty wyposażono w stalowe kliny odbijające pociski[5]. Garros trafił do niewoli 19 kwietnia 1915, a kilka tygodni później zakłady dostarczyły do Eskadry MS49 pierwszy egzemplarz typu N, który otrzymał pilot Eugene Gilbert i nazwał go „Le Vengeur” (mściciel, na cześć Garrosa)[5]. Został on tak samo uzbrojony w karabin maszynowy Hotchkiss Mle 1909 ze śmigłem z klinami[5]. Otrzymał on potem numer MS388[6]. Różnił się on samolotu wyścigowego nieco mniejszym, chociaż nadal bardzo dużym i spiczastym stożkiem śmigła[7]. Dalsze samoloty, poczynając od MS389, otrzymały mniejsze półokrągłe stożki śmigła, dłuższą owiewkę za kabiną i przeprojektowane usterzenie pionowe[6]. Samoloty dla wojska były w dokumentach wytwórni oznaczane jako Nm (być może od militaire), a początkowo lotnictwo oznaczało je jako Morane-Saulnier typ V (5)[6]. Były one przez kształt kadłuba powszechnie nazywane słowem monocoque, oznaczającym konstrukcję skorupową, chociaż w rzeczywistości nie miały takiej konstrukcji[6].
Pomimo zgrabnej i aerodynamicznie zaprojektowanej sylwetki Morane-Saulnier N był myśliwcem trudnym w pilotażu ze względu na zastosowanie do sterowania wychylanych krawędzi spływu zbudowanych z drewna i płótna płatów, a nie jak w innych tego typu maszynach, osobnych lotek, oraz dużej prędkości lądowania. Samoloty wykorzystywane przez Royal Flying Corps miały uzbrojenie zmienione na karabin maszynowy Lewis kalibru 7,7 mm (7 magazynków 47-nabojowych)[1].
Myśliwiec typu N nie był udaną maszyną. Dokładna liczba wyprodukowanych samolotów nie jest znana, podawana jest liczba 49 sztuk, w tym 27 dla Wielkiej Brytanii[1]. Jeden samolot zbudowały rosyjskie zakłady Duks[1]. Następcą był Morane-Saulnier I, wyposażony w mocniejszy silnik i synchronizator karabinu maszynowego[1]. Morane-Saulnier N wycofano ze służby jesienią 1916.
We francuskim lotnictwie samoloty typu N były nieliczne, nie tworzyły odrębnej eskadry, natomiast były przydzielane po kilka do różnych eskadr[8].
W połowie 1915 roku partia myśliwców typ N została zamówiona przez lotnictwo brytyjskie, będące pod wrażeniem zagrożenia ze strony niemieckich jednopłatów Fokker E.I[8]. Były one tam nazywane nieoficjalnie Bullet (pocisk), z uwagi na ich prędkość[8]. Pierwsze trzy samoloty dla lotnictwa brytyjskiego dostarczono 15-16 września 1915[8]. Samolot został oceniony pozytywnie i dalsze 24 były dostarczone między marcem a czerwcem 1916 roku[9]. Niektóre z nich otrzymały skrzydło o innym profilu, zwiększające prędkość o ok. 8 km/h[10]. Używane były przez dywizjony 24 i 60 RFC[11].
Przez pilotów francuskich maszyna została ochrzczona nazwą la casserole (fr. patelnia) ze względu na prawie całkowicie obudowany silnik rotacyjny, który był słabo chłodzony powietrzem wpadającym przez małą szczelinę między kadłubem a charakterystyczną aerodynamiczną osłoną śmigła, którą należało zdejmować podczas lata aby silnik się nie przegrzał.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e f g Bruce 1996 ↓, s. 36.
- ↑ Bruce 1996 ↓, s. 37.
- ↑ a b c d Bruce 1996 ↓, s. 2.
- ↑ Bruce 1996 ↓, s. 8.
- ↑ a b c Bruce 1996 ↓, s. 3-4.
- ↑ a b c d Bruce 1996 ↓, s. 9.
- ↑ Bruce 1996 ↓, s. 7.
- ↑ a b c d Bruce 1996 ↓, s. 10.
- ↑ Bruce 1996 ↓, s. 13.
- ↑ Bruce 1996 ↓, s. 13-14.
- ↑ Bruce 1996 ↓, s. 20.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- J. M. Bruce: Morane-Saulnier Types N,I,V. Berkhamsted: Albatros Productions, 1996, seria: Windsock Datafile. no.58. ISBN 0-948414-76-6. (ang.).
| Samoloty myśliwskie | |
|---|---|
| Samoloty bombowe | |
| Samoloty wielozadaniowe i szkolne | |
| Samoloty rozpoznawcze i lekkie bombowce | |
| Wodnosamoloty i łodzie latające | |
| Konstrukcje prototypowe |
