Niedźwiedź grizli
| Ursus arctos horribilis[1][2] | |||||
| Ord, 1815 | |||||
| |||||
| Systematyka | |||||
| Domena | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Królestwo | |||||
| Typ | |||||
| Podtyp | |||||
| Gromada | |||||
| Podgromada | |||||
| Infragromada | |||||
| Rząd | |||||
| Rodzina | |||||
| Rodzaj | |||||
| Gatunek | |||||
| Podgatunek |
niedźwiedź grizli | ||||
| |||||
| Zasięg występowania | |||||
| |||||
Niedźwiedź grizli[45], grizli[46][47], grizzly, niedźwiedź szary[47] (Ursus arctos horribilis) – podgatunek niedźwiedzia brunatnego, drapieżnego ssaka należącego do rodziny niedźwiedziowatych. Pierwotnie zamieszkiwał rozległe obszary Ameryki Północnej, obecnie głównie północno-zachodnią jej część.
Taksonomia
[edytuj | edytuj kod]Takson ten po raz pierwszy naukowo opisał w 1815 roku amerykański przyrodnik George Ord, nadając mu nazwę Ursus horribilis[3]. Jako miejsce typowe odłowu okazu typowego Ord wskazał „rzekę Missouri, trochę powyżej ujścia rzeki Poplar, na północny wschód od Montany”[3].
Zasięg występowania
[edytuj | edytuj kod]Niedźwiedź grizli występuje w zach. Kanadzie (Jukon, Terytoria Północno-Zachodnie, Kolumbia Brytyjska i Alberta) oraz środkowej części zach. Stanów Zjednoczonych (wytępiony od płd. Wyomingu aż do Meksyku)[48].
W przeszłości niedźwiedzie te zasiedlały znaczną część dzisiejszych Stanów Zjednoczonych, a ich zasięg na południe ciągnął się aż po Meksyk. Zamieszkiwały Wielkie Równiny i obszary pustynne, gdzie występowały wzdłuż rzek. Grizli zostały wytępione w wielu miejscach, między innymi z regionu Wielkich Równin i całego obszaru na południe od Parków Narodowych Yellowstone i Grand Teton. W amerykańskiej części Gór Skalistych populacje ostały się w Parkach Narodowych Yellowstone i Glacier, w północno-zachodniej Montanie oraz skrajnie północnym Idaho. Duża populacja zamieszkuje Alaskę i północną Kanadę, natomiast populacja w Kolumbii Brytyjskiej i Albercie została mocno przetrzebiona[49].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]Długość ciała wynosi 1–2,8 m[50], masa 180-680 kg; samce są przeciętnie 1,8 raza cięższe od samic[51]. Sierść ma barwę od jasnopłowej po ciemnobrązową. Pysk zaokrąglony, uszy krótkie i okrągłe. Pazury przednich łap są bardzo długie, dzięki czemu mogą z powodzeniem grzebać w ziemi. Nazwa grizzly pochodzi od faktu, że niekiedy włosy są biało zakończone, co nadaje im szpakowaty wygląd – ang. grizzled[49].
Ekologia i zachowanie
[edytuj | edytuj kod]Zamieszkują tereny otwarte, takie jak tundra, górskie łąki i wybrzeża[50]. Preferują obszary położone nad rzekami lub strumieniami[49]. Są wszystkożerne. Z roślin najczęściej jedzą mięsiste korzenie, owoce (w tym jagody), trawy i rośliny zielne. Zjadają również ryby (w szczególności łososie), gryzonie takie jak świstaki, padlinę i kopytne, np. łosie, karibu i jelenie[49]. Biegnąc mogą osiągać prędkość 55 km/h[51].
Zależnie od długości zimy w gawrze mogą spędzić do 7 miesięcy. W styczniu lub lutym samice rodzą od 1 do 4 (przeważnie 2) młodych. Do wiosny opiekują się nimi w gawrze. Matka zajmuje się potomstwem przez kolejne 2 lata; zazwyczaj młode oddzielają się od niej w wieku 2,5 roku. Na wolności grizli dożywają 30 lat, większość ginie jednak przed 25. rokiem życia[49].
W 2005 roku Werner Herzog nakręcił film Grizzly Man o samozwańczym obrońcy tych niedźwiedzi i dokumentaliście amatorze Timothym Treadwellu[52].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Wilson Don E. & Reeder DeeAnn M. (red.) Ursus arctos horribilis. w: Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3.) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. (ang.) [dostęp 2011-06-23]
- ↑ Ursus arctos horribilis, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b c G. Ord: North American zoology. W: W. Guthrie: A new geographical, historical, and commercial grammar: and present state of the several kingdoms of the world. Wyd. The Second American Edition improved. Philadelphia: Johnson and Warner, 1815, s. 291. (ang.).
- ↑ A.G. Desmarest: Mammalogie, ou, Description des espèces de mammifères. Paris: Chez Mme. Veuve Agasse, imprimeur-libraire, 1820, s. 164. (fr.).
- ↑ L. Choris: Voyage pittoresque autour de monde : avec des portraits de sauvages d'Amérique, d'Asie, d'Afrique, et des iles du Grand océan; des paysages, des vues maritimes, et plusieurs objets d'histoire naturelle; accompagné de descriptions par le Baron Cuvier, et A. de Chamisso, et d'observations sur les crânes humains, par m. le docteur Gall. Paris: Imprimerie de Firmin Didot, 1822, s. ryc. 27. (fr.).
- ↑ C.E.H. Smith: upplement on the Carnivora. W: G. Cuvier: The animal kingdom: arranged in conformity with its organization. Cz. 2. London: Printed for G.B. Whittaker, 1827. (ang.).
- ↑ W. Swainson: Animals in menageries. London: Printed for Longman, Orme, Brown, Green, & Longmans, and John Taylor, 1838, s. 54. (ang.).
- ↑ S.F. Baird: Reports of explorations and surveys, to ascertain the most practicable and economical route for a railroad from the Mississippi River to the Pacific Ocean. T. 8. Cz. 1. Washington: A.O.P. Nicholson, Printer, 1858, s. 224. (ang.).
- ↑ D.G. Elliot. Description of twenty-seven apparently new species and subspecies of mammals. „Publication. Field Columbian Museum. Zoological series”. 3 (14), s. 257, 1903. (ang.).
- ↑ Merriam 1914 ↓, s. 178.
- ↑ Merriam 1914 ↓, s. 180.
- ↑ Merriam 1914 ↓, s. 181.
- ↑ Merriam 1914 ↓, s. 183.
- ↑ a b Merriam 1914 ↓, s. 184.
- ↑ Merriam 1914 ↓, s. 190.
- ↑ a b Merriam 1914 ↓, s. 191.
- ↑ Merriam 1914 ↓, s. 192.
- ↑ Merriam 1914 ↓, s. 193.
- ↑ Merriam 1914 ↓, s. 194.
- ↑ Merriam 1916 ↓, s. 134.
- ↑ Merriam 1916 ↓, s. 135.
- ↑ Merriam 1916 ↓, s. 141.
- ↑ Merriam 1916 ↓, s. 148.
- ↑ Merriam 1916 ↓, s. 149.
- ↑ Merriam 1916 ↓, s. 150.
- ↑ Merriam 1916 ↓, s. 152.
- ↑ Merriam 1918 ↓, s. 33.
- ↑ Merriam 1918 ↓, s. 37.
- ↑ Merriam 1918 ↓, s. 38.
- ↑ Merriam 1918 ↓, s. 40.
- ↑ Merriam 1918 ↓, s. 49.
- ↑ Merriam 1918 ↓, s. 50.
- ↑ Merriam 1918 ↓, s. 51.
- ↑ Merriam 1918 ↓, s. 54.
- ↑ Merriam 1918 ↓, s. 55.
- ↑ a b Merriam 1918 ↓, s. 56.
- ↑ Merriam 1918 ↓, s. 64.
- ↑ Merriam 1918 ↓, s. 65.
- ↑ Merriam 1918 ↓, s. 66.
- ↑ Merriam 1918 ↓, s. 81.
- ↑ Merriam 1918 ↓, s. 82.
- ↑ Merriam 1918 ↓, s. 83.
- ↑ Merriam 1918 ↓, s. 90.
- ↑ Merriam 1918 ↓, s. 132.
- ↑ W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 152. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
- ↑ Praca zbiorowa: Zwierzęta: encyklopedia ilustrowana. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2005, s. 130. ISBN 83-01-14344-4.
- ↑ a b K. Kowalski (redaktor naukowy), A. Krzanowski, H. Kubiak, B. Rzebik-Kowalska, L. Sych: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0637-8.
- ↑ D.L. Garshelis: Family Ursidae (Bears). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier: Handbook of the Mammals of the World. Cz. 1: Carnivores. Barcelona: Lynx Edicions, 2009, s. 495. ISBN 978-84-96553-49-1. (ang.).
- ↑ a b c d e Grizzly Bear. National wildlife Federation. [dostęp 2017-04-19].
- ↑ a b Alina Bradford: Grizzly Bear Facts. Live Science, 18 kwietnia 2016. [dostęp 2017-04-19].
- ↑ a b Grizzly bear (Ursus arctos horribilis). [w:] ECOS Environmental Conservation Online System [on-line]. US Fish&Wildlife Serive. [dostęp 2017-04-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (15 stycznia 2017)].
- ↑ Grizzly Man w bazie IMDb (ang.)
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- C.H. Merriam. Descriptions of the thirty apparently new grizzly and brown bears from North America. „Proceedings of the Biological Society of Washington”. 27, s. 173–196, 1914. (ang.).
- C.H. Merriam. Nineteen apparently new grizzly and brown bears from western America. „Proceedings of the Biological Society of Washington”. 29, s. 133–154, 1916. (ang.).
- C.H. Merriam: Review of the grizzly and big brown bears of North America (genus Ursus) with description of a new genus, Vetularctos. Washington, D.C.: Government Printing Office, 1918, s. 1–136, seria: North American fauna. (ang.).