Okrzeszyn (województwo dolnośląskie)

Okrzeszyn
	wieś
Państwo	Polska
Województwo	dolnośląskie
Powiat	kamiennogórski
Gmina	Lubawka
Liczba ludności (III 2011)	206
Strefa numeracyjna	75
Kod pocztowy	58-420
Tablice rejestracyjne	DKA
SIMC	0190510
	Położenie na mapie gminy Lubawka Okrzeszyn
	Położenie na mapie Polski Okrzeszyn
	Położenie na mapie województwa dolnośląskiego Okrzeszyn
	Położenie na mapie powiatu kamiennogórskiego Okrzeszyn
	50°36′50″N 16°01′37″E/50,613889 16,026944
	Multimedia w Wikimedia Commons

Artykuł	50°36′50″N 16°1′37″E
- błąd	39 m
WD	50°37'N, 16°2'E
- błąd	2319 m
Odległość	577 m

Okrzeszyn (niem. Albendorf^[3]) – wieś w Polsce, położona w województwie dolnośląskim, w powiecie kamiennogórskim, w gminie Lubawka, w tzw. Worku Okrzeszyńskim, nad rzeką Szkło, przy granicy polsko-czeskiej.

Podział administracyjny[edytuj | edytuj kod]

W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa jeleniogórskiego.

Nazwa[edytuj | edytuj kod]

12 listopada 1946 nadano miejscowości polską nazwę Okrzeszyn^[3]; wcześniej funkcjonowała nazwa Albinów.

Położenie[edytuj | edytuj kod]

Okrzeszyn leży w Sudetach Środkowych, w obniżeniu pomiędzy Górami Kruczymi a Zaworami. Jedyne połączenie z resztą kraju wiedzie przez Uniemyśl. Na południu, po stronie czeskiej leżą Petříkovice^[4].

Okrzeszyn został założony prawdopodobnie przez Czechów w XI wieku. Według niepotwierdzonej legendy bracia Albert i Bertold Brueckne mieli w tej okolicy utworzyć hutę szkła, a po jej zniszczeniu, czy upadku, dwie wsie miały zostać nazwane od ich imion − Albendorf (Okrzeszyn) i Berthelsdorf (Uniemyśl). Miejscowość leżała na terenach, które na mocy układu z 23.08.1283 r. książę świdnicki Bolko I Surowy otrzymał od króla Czech Wacława II i wcielił do swego księstwa. Pod koniec XIII w. jako własność księstwa świdnickiego, został podarowany cystersom z Krzeszowa i pozostawał w ich posiadaniu aż do kasaty zakonu w 1810 roku. Cystersi otrzymali od księcia Bolka II przywilej na prowadzenie tu poszukiwań górniczych w 1343 r., jednak raczej nie prowadzono tu w tym czasie żadnych prac. W 1352 r. książę potwierdził ten przywilej. Opat Mikołaj II w roku 1362 wybudował we wsi kościół. Po śmierci księcia Bolka II i jego żony Agnieszki Habsburżanki wieś wraz z całym księstwem powróciła do Czech, jako wiano księżniczki świdnickiej Anny, małżonki cesarza Karola IV, pozostając nadal własnością klasztoru. Przed 1400 rokiem w Okrzeszynie było wolne sołectwo, należące do klasztoru, z którego pobierano aż 3 marki rocznego czynszu.

XVII-XVIII w.[edytuj | edytuj kod]

Protestantyzm nie przyjął się we wsi będącej we władaniu klasztoru. Na większą skalę Okrzeszyn zaczął się rozwijać dopiero w końcu XVII wieku, lub na początku XVIII wieku. Powstała tu szkoła katolicka, a podstawą rozkwitu wsi stało się tkactwo chałupnicze oraz wydobycie i obróbka kamieni. W 1765 r. wartość majątku klasztornego w Okrzeszynie wynosiła 6046 talarów. Mieszkało tu 33 kmieci, 6 zagrodników i 81 chałupników.

Po XVIII w.[edytuj | edytuj kod]

W XIX w. w Okrzeszynie znajdowała się kopalnia węgla kamiennego; w miejscowości funkcjonowała wówczas gorzelnia i browar. Upadek Okrzeszyna nastąpił po 1945 roku, kiedy zamknięto przejście graniczne, utrudniając tym samym ruch turystyczny.

Ruda uranu[edytuj | edytuj kod]

Od 1947 r. teren wokół Okrzeszyna był obiektem poszukiwań rud uranu. Częściowo uruchomiono kopalnię uranu Okrzeszyn^[5].

Koleje[edytuj | edytuj kod]

Od 1889 r. Okrzeszyn stanowił stację końcową nieczynnej już linii kolejowej nr 330 wiodącej z Kamiennej Góry. Linia ta została zbudowana przez spółkę akcyjną Ziederthalbahn (pol. Kolejka Zadrnańska), po II wojnie światowej włączono ją w struktury PKP. Do 1954 r. kursowały na niej pociągi pasażerskie, a do 1959 r. – towarowe. Popadającą w ruinę trakcję kolejową rozebrano w 1973 roku. W północnej części wsi zachował się ceglany budynek stacyjny.

Zabytki[edytuj | edytuj kod]

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są obiekty^[6]:

kościół filialny pw. Narodzenia NMP, jednonawowy, barokowy z 1724 r., z wieżą z 1856 r., remontowany w początkach XX w. i w 1969 r.; wznosi się w górnej części miejscowości,
kościół cmentarny pw. św. Michała Archanioła, renesansowo-barokowy, ruiny, z lat 1580–1585, przebudowany w 1736 roku, i w XIX w., salowy z wydzielonym prezbiterium,
plebania, obecnie dom nr 16, z 1794 r.

Inne zabytki:

kaplica Lutra
Monolitowy krzyż kamienny, nieznanej daty ani pochodzenia. Pojawiająca się czasem hipoteza, że jest to tzw. krzyż pokutny, jest wyłącznie przypuszczeniem nie opartym na żadnych dowodach i jest wyrazem zdarzającego się, nieuprawnionego utożsamiania wszystkich starych monolitowych kamiennych krzyży, z krzyżami pokutnymi.
dwór nr 18, z 1794 r., późnobarokowy, nakryty dwuspadowym dachem naczółkowym,
dawna stacja kolejowa, murowana z końca XIX w.

Turystyka[edytuj | edytuj kod]

Przez Okrzeszyn prowadzą szlaki turystyczne:

zielony – szlak graniczny prowadzący wzdłuż granicy z Tłumaczowa do Przełęczy Okraj, wytyczony w 1993 r.
niebieski – szlak łącznikowy, prowadzi od Przełęczy Chełmskiej do obniżenia pomiędzy Bogorią a Jańskim Wierchem

Galeria[edytuj | edytuj kod]

Kościół pw. Narodzenia Najświętszej Maryi Panny
Kościół cmentarny pw. św. Michała
Dawny dworzec kolejowy

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ GUS: Ludność – struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.
↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 856 [zarchiwizowane 2022-10-26] .
↑ ^a ^b Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. nr 142, poz. 262).
↑ Sudety Środkowe, mapa w skali 1:40 000, Wydawnictwo Turystyczne "Plan", Jelenia Góra, 2017, wydanie VI, ISBN 978-83-7868-341-4
↑ Wg różnych danych, mimo pewnego zaawansowania w budowie, nigdy jednak nie podjęła wydobycia (Tomasz Rzeczycki. Kopalnia Okrzeszyn — chybiona inwestycja. „Sudety”. 12(81), s. 16–17, grudzień 2007. ), lub wydobyła określone ilości rudy (Wydobycie i przerób rudy uranu w Polsce w latach 1948-72. Energetyka Jądrowa – Narodowe Centrum Badań Jądrowych www.atom.edu.pl. [dostęp 2018-02-13].)
↑ Rejestr zabytków nieruchomych woj. dolnośląskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 59. [dostęp 2012-08-28].

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Góry Kamienne, T. 9, pod red. Marka Staffy, s. 149–155; Wydawnictwo I-BIS, Wrocław, 1996

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

MarcinM. Stępień MarcinM., Ruiny kościoła cmentarnego św. Michała w Okrzeszynie, naszesudety.pl, 27 maja 2005 [dostęp 2016-04-26] .

[GUS-1] GUS: Ludność – struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.

[2] Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 856 [zarchiwizowane 2022-10-26] .

[MP-3] Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. nr 142, poz. 262).

[4] Sudety Środkowe, mapa w skali 1:40 000, Wydawnictwo Turystyczne "Plan", Jelenia Góra, 2017, wydanie VI, ISBN 978-83-7868-341-4

[5] Wg różnych danych, mimo pewnego zaawansowania w budowie, nigdy jednak nie podjęła wydobycia (Tomasz Rzeczycki. Kopalnia Okrzeszyn — chybiona inwestycja. „Sudety”. 12(81), s. 16–17, grudzień 2007. ), lub wydobyła określone ilości rudy (Wydobycie i przerób rudy uranu w Polsce w latach 1948-72. Energetyka Jądrowa – Narodowe Centrum Badań Jądrowych www.atom.edu.pl. [dostęp 2018-02-13].)

[nid-6] Rejestr zabytków nieruchomych woj. dolnośląskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 59. [dostęp 2012-08-28].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]