Orońsko
51°18′56″N 20°59′23″E/51,315556 20,989722| wieś | |
.jpg) Pałac Brandta | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2011) | |
| Strefa numeracyjna |
48 |
| Kod pocztowy |
26-505[4] |
| Tablice rejestracyjne |
WSZ |
| SIMC |
0630400[5] |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa mazowieckiego  | |
Położenie na mapie powiatu szydłowieckiego  | |
Położenie na mapie gminy Orońsko  | |
| 51°18′56″N 20°59′23″E/51,315556 20,989722[1]
| |
Orońsko – wieś w Polsce położona na terenie Równiny Radomskiej (po jej południowej stronie) w województwie mazowieckim, w powiecie szydłowieckim, w gminie Orońsko[5][6]. Leży w dolinie rzeki Oronki w jej dolnym biegu, przy drodze krajowej nr 7 – 15 km na południe od Radomia.
Prywatna wieś szlachecka, położona była w drugiej połowie XVI wieku w powiecie radomskim województwa sandomierskiego[7]. W latach 1954–1972 wieś była siedzibą gromady Orońsko. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do ówczesnego województwa radomskiego.
Wieś jest siedzibą rzymskokatolickiej parafii pod wezwaniem Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny[8].
Nazwa miejscowości
[edytuj | edytuj kod]Pierwsza informacja na temat nazwy miejscowości pochodzi z „Księgi beneficjów diecezji krakowskiej” napisanej w latach 1470–1480 przez Jana Długosza. W dziele tym użył on nazwy Orańsko. Kolejne nazwy wsi to Oranysko (1508) i Oransko (1569) użyte przez Adolfa Pawińskiego w publikacji pod tytułem „Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym ujęta”. Pomiędzy tymi nazwami, w 1566 roku w „Rejestrze podymnego starostwa radomskiego” pojawiła się nazwa Oranisko. Kolejna forma nazwy miejscowości to Orońsk. Używali jej często Franciszek Ksawery Christiani, a także Józef Brandt. Była również stosowana w dokumentach, wydawnictwach urzędowych oraz poważnych publikacjach naukowych. Nazwy Orońsko po raz pierwszy użył Franciszek Siarczyński pod koniec XVIII wieku w „Opisie powiatu radomskiego”. Dzisiejsza nazwa występowała także w wydawnictwach i drukach urzędowych XIX i XX wieku. Oficjalne potwierdzenie administracyjne uzyskała w pierwszym spisie miejscowości, którym była „Tabela miast, wsi i osad Królestwa Polskiego” z 1827 roku.
Infrastruktura
[edytuj | edytuj kod]W Orońsku mają siedziby Urząd Gminy Orońsko, parafia rzymskokatolicka pod wezwaniem Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny, Publiczna Szkoła Podstawowa im. Józefa Brandta, urząd pocztowy, Bank Spółdzielczy, Ośrodek Zdrowia, Ochotnicza Straż Pożarna, Państwowe Gospodarstwo Rybackie, inne zakłady usługowe i sklepy.
Główną atrakcją turystyczną i powodem, dla którego jest znane, jest posiadłość i pałacyk należące niegdyś do Józefa Brandta, polskiego malarza szkoły monachijskiej[9].
Pałacyk ten nadal jest związany ze sztuką – w jego dawnych zabudowaniach gospodarczych mieści się Centrum Rzeźby Polskiej.
Wieś była własnością podskarbiego wielkiego koronnego Jakuba Szydłowieckiego, później weszła w skład hrabstwa szydłowieckego[10].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 93710
- ↑ Wieś Orońsko w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2020-03-22], liczba ludności na podstawie danych GUS.
- ↑ GUS: Ludność – struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r..
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 872 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ a b GUS. Wyszukiwarka TERYT
- ↑ Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ Corona Regni Poloniae. Mapa w skali 1:250 000, Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla Polskiej Akademii Nauk i Pracownia Geoinformacji Historycznej Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego
- ↑ Opis parafii na stronie diecezji
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo mazowieckie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024, s. 175.
- ↑ Jacek Pielas, Drobna własność szlachecka w rejonie Szydłowca w XVI–XVII wieku, w: Z dziejów powiatu szydłowieckiego, red. M. Przeniosło, Szydłowiec 2009, s. 71.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Orońsk, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VII: Netrebka – Perepiat, Warszawa 1886, s. 696.
- Oficjalny serwis internetowy Gminy Orońsko
