Ołtarzew
52°12′41″N 20°45′40″E/52,211389 20,761111| wieś | |
 Gmach główny pallotyńskiego Wyższego Seminarium Duchownego w Ołtarzewie | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2021) | |
| Strefa numeracyjna |
22 |
| Kod pocztowy |
05-850[4] |
| Tablice rejestracyjne |
WZ |
| SIMC |
0005960[5] |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa mazowieckiego  | |
Położenie na mapie powiatu warszawskiego zachodniego  | |
Położenie na mapie gminy Ożarów Mazowiecki  | |
| 52°12′41″N 20°45′40″E/52,211389 20,761111[1]
| |
Ołtarzew – wieś w Polsce położona w województwie mazowieckim, w powiecie warszawskim zachodnim, w gminie Ożarów Mazowiecki[5][6].
Historia
[edytuj | edytuj kod]Wieś szlachecka Ołtarzewo położona była w drugiej połowie XVI wieku w powiecie błońskim ziemi warszawskiej województwa mazowieckiego[7].
W latach 1954–1961 wieś należała i była siedzibą władz gromady Ołtarzew, po jej zniesieniu w gromadzie Ożarów. W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie warszawskim.
Według stanu w 2021 wieś liczyła 871 mieszkańców[2].
W Ołtarzewie spędził dzieciństwo Janusz Kusociński. Jego ojciec, urzędnik kolejowy, objął tam małe gospodarstwo rolne. W miejscu, gdzie do lat 70. stał drewniany dom rodziny Kusocińskich, postawiono tablicę upamiętniającą ten fakt[8].
W Ołtarzewie urodził się historyk mediewista Benedykt Zientara, socjolog religii ks. Witold Zdaniewicz oraz Andrzej Kolikowski, ps. Pershing, przywódca gangu pruszkowskiego.
Miejscowość jest siedzibą rzymskokatolickiej parafii Królowej Apostołów[9].
Na tutejszym cmentarzu spoczywają m.in. Marian Buczek, Szczepan Gracz[10] i Ewa Milde-Prus.
Dwór
[edytuj | edytuj kod]
Dworek w Ołtarzewie i jego historia związane są z rodziną Ryxów – potomków emigranta pochodzącego z Francji, Franciszka Ryxa. Otrzymał on od króla Stanisława Augusta Poniatowskiego za zasługi tytuł starosty piaseczyńskiego i herb szlachecki „Pierścień”. Jego bratanek, Franciszek Ryx był majorem Wojska Polskiego i dosłużył się podczas Insurekcji Kościuszkowskiej, w 1794 Krzyża „Virtuti Militari”. Wnuk Franciszka, Bronisław Ryx w połowie XIX wieku osiedlił się w Ołtarzewie, przy „trakcie poznańskim”. Podczas Powstania Styczniowego majątek został zniszczony i zarekwirowany przez władze carskie, a wnuk majora zmuszony do 20-letniej emigracji, ponieważ brał udział w powstaniu i Tymczasowym Rządzie Narodowym. W 1906 zniszczony majątek został odkupiony od administracji rosyjskiej przez syna Bronisława – Jerzego. Potomek częściowo odbudowuje dwór, zakłada tutaj park, przenosi tutaj hodowlę zwierzęcą i roślinną. Majątek odradza się i rozkwita jednak nie na długo – w 1915 cofające się wojska rosyjskie ponownie niszczą dworek. Tragedia zostaje dopełniona w 1919, kiedy to podczas obrony Lwowa, jako ochotnik Legii Akademickiej ginie jedyny syn – Andrzej. Pamiątką po nim został rosnący do tej pory dąb, który własnoręcznie zasadził. Córka Jerzego Ryxa, Krystyna wyszła natomiast za mąż za Romana Olędzkiego, z którym miała troje dzieci – Andrzeja, Izabellę i Aleksandrę. Podczas tego małżeństwa majątek odrodził się i rozkwitł. Znany był wówczas z uprawy wielu znakomitych odmian warzyw, owoców, krzewów, drzew i kwiatów. Niestety razem z wybuchem II wojny światowej kończy się idylliczne życie rodzinne, podczas którego małżonkowie brali aktywny udział w życiu politycznym i społecznym, patriotycznie i po katolicku wychowywali swoje dzieci, córki i syn pomimo zamożności rodziców byli angażowani do prac fizycznych i regularnej nauki na plantacjach. Po upadku Warszawy rodzina zostaje poddana inwigilacji a majątek zaborowi przez niemieckie służby okupacyjne. Jako członek Stronnictwa Narodowego, Roman Olędzki pomagał Pallotynom, którzy mieszkali w niedalekim Seminarium a także wspomagał oficerów, którzy opuszczali stolicę. Patriotycznie wychowany syn pełnił rolę łącznika z organizatorami konspiracyjnej Narodowej Organizacji Wojskowej, za co 15 sierpnia 1940 został aresztowany. Zginął w obozie koncentracyjnym Auschwitz. Pomimo nieszczęść, pod pozorem pracy przy warzywach, na terenie majątku zlokalizowany został magazyn broni oddziałów Armii Krajowej oraz baza członków konspiracji. W dworku Siostry Urszulanki organizowały tajne nauczanie dla dzieci z Ołtarzewa i Ożarowa Mazowieckiego. W 1944 z powodu działalności konspiracyjnej rodzina zostaje aresztowana i wywieziona do obozu w Pruszkowie, skąd udaje im się uciec. Kolejne represje rodzinę tę dotykają ze strony władzy ludowej. Majątek zostaje „rozkułaczony”, ziemia orna sprzedana została w 1952. Dawny rolnik skupił się na kształceniu dorastających córek i pracy naukowo-badawczej. Równocześnie do dworku zostają dokwaterowani sublokatorzy, którzy stopniowo dewastują dawny majątek. Zostają tam aż do 2004. Dawni właściciele przenoszą się do Międzylesia a w 2005 dochodzi do pożaru dworku. W 2006, zdewastowany i spalony dwór nabył obecny właściciel, który go odnowił i przywrócił do stanu pierwotnego. Zachowane zostały fragmenty ścian zniszczone przez kule we wrześniu 1939[11]. Obecnie we dworze znajduje się restauracja.
Ludzie związani z Ołtarzewem
[edytuj | edytuj kod]
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]- Parafia Królowej Apostołów w Ołtarzewie
- Wyższe Seminarium Duchowne w Ołtarzewie
- Ołtarzew-Kolonia
- Cmentarz w Ołtarzewie
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 93124
- ↑ a b Wieś Ołtarzew w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2020-03-24], liczba ludności na podstawie danych GUS.
- ↑ GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r..
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 860 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ a b GUS. Wyszukiwarka TERYT
- ↑ Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ Adolf Pawiński, Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. 5: Mazowsze, Warszawa 1895, s. 281, Mazowsze w drugiej połowie XVI wieku ; Cz.1, Mapa, plany, Warszawa 1973, k. 4.
- ↑ O Januszu Kusocińskim na portalu Polska Niezwykła. [dostęp 2013-08-19].
- ↑ Strona parafii
- ↑ Włodzimierz A. Gibasiewicz: Lekarze weterynarii ofiary II wojny światowej. Wyd. Bellona Warszawa 2011, s. 137-138. ISBN 978-83-11121-64-5
- ↑ O historii Dworku na blogu dotyczącym zabytków w gminie Ożarów Mazowiecki. [dostęp 2013-08-24].
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Ołtarzew, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VII: Netrebka – Perepiat, Warszawa 1886, s. 526.
| Sołectwa | |
|---|---|
| Pozostałe |
