Marian Buczek (komunista)

Marian Buczek

Data i miejsce urodzenia	26 września 1896 Nurzyna, Królestwo Polskie
Data i miejsce śmierci	9 września 1939 Ożarów Mazowiecki, Polska
Przynależność polityczna	Polska Partia Socjalistyczna, PPS-Opozycja, Komunistyczna Partia Polski
Odznaczenia

Tablica pamiątkowa umieszczona w 1954 r. na zamku w Lublinie z zafałszowaną informacją o okolicznościach śmierci Buczka

Marian Buczek (ur. 26 września 1896 we wsi Nurzyna, zm. 9 września 1939 pod Ożarowem Mazowieckim) – polski działacz socjalistyczny i komunistyczny. Członek kolejno Polskiej Partii Socjalistycznej, PPS-Opozycji i Komunistycznej Partii Polski.

Życiorys

W latach 1915–1917 w Legionach Polskich, gdzie dosłużył się stopnia podporucznika. Po odmowie złożenia przysięgi na wierność cesarzowi Niemiec Wilhelmowi II nazwanej „kryzysem przysięgowym” zdezerterował i powrócił na Lubelszczyznę. Od 1916 działał w Polskiej Organizacji Wojskowej pod nazwiskiem „Wacław Sturmer”, a później także w Pogotowiu Bojowym PPS. Był organizatorem i uczestnikiem szeregu akcji zbrojnych na terenie Lubelszczyzny, między innymi likwidacji komisarza austro-węgierskiej policji politycznej w Lublinie – Terleckiego. Po powołaniu w listopadzie 1918 Tymczasowego Rządu Ludowego Republiki Polskiej przez Ignacego Daszyńskiego został szefem wydziału śledczego Milicji Ludowej PPS w Lublinie, która ochraniała ten rząd.

W XX-leciu międzywojennym kilkakrotnie skazany na wieloletni pobyt w więzieniu za antypaństwową działalność komunistyczną i przynależność do sekcji wojskowej Komunistycznej Partii Polski będącej agenturą Związku Sowieckiego. W 1935 odmówił zrzeczenia się obywatelstwa polskiego w zamian za propozycję wcześniejszego zwolnienia z więzienia i wyjazdu do ZSRR.

Ogółem przesiedział w aresztach i więzieniach II Rzeczypospolitej 16 lat; był więźniem politycznym o najdłuższym stażu więziennym w II RP.

Po wybuchu II wojny światowej i ucieczce władz więziennych 1 września, w związku z amnestią ogłoszoną po wybuchu wojny uwolniony z więzienia w Rawiczu, zgłosił się do najbliższej jednostki wojskowej, gdzie został aresztowany i przewieziony do Poznania, a po dwóch dniach zwolniony.

Zginął w nocy z 9 na 10 września 1939 pod Ożarowem Mazowieckim, gdzie oddziały Wojska Polskiego i uciekinierzy cywilni znaleźli się w śmiertelnej pułapce. Buczek ocenił, że ich jedyną szansą było przedarcie się przez pierścień okrążenia. Uciekinierzy którzy próbowali przeczołgać się koło gniazda karabinu maszynowego za pozycje niemieckie, zostali oświetleni i ostrzelani. Marian Buczek w trakcie tego ostrzału zginął. Pochowano go na cmentarzu wojennym w Ołtarzewie.

Zdaniem prof. Pawła Wieczorkiewicza, Marian Buczek, przeciwnie do swojej legendy, w istocie był współpracownikiem polskiej policji politycznej, rozpracowującej komunistów.

Upamiętnienie

W okresie Polski Ludowej Buczek był symbolem eksponowanym przez władze. Jego imię nadano wielu ulicom (na przykład w Warszawie obecnej ulicy Słomińskiego, w Cieszynie obecnej ulicy Barteczka, w Lublinie obecnej ulicy Zamojskiej, w Szczecinie obecnej ulicy Piłsudskiego, w Świnoujściu obecnej ulicy Norweskiej, w Suwałkach obecnej ulicy Raczkowskiej, w Kielcach obecnej ulicy Paderewskiego, w Opolu obecnej ulicy kard. Kominka, w Redzie obecnej ulicy Konopnickiej, w Wejherowie obecnej ulicy Rzeźnickiej, w Hajnówce obecnej ulicy ks. Ignacego Wierobieja, w Tarnowskich Górach obecnej ulicy Wojciecha Korfantego, w Gdańsku obecnej ulicy Jana Styp-Rekowskiego), szkołom i zakładom pracy (na przykład Huta im. Mariana Buczka w Sosnowcu).

Bibliografia

• Praca zbiorowa pod redakcją Grażyny Kieniewiczowej i Aliny Sokołowskiej: Od Agrykoli do Żywnego. Mały słownik patronów ulic warszawskich, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza Warszawa 1968, s. 30–31.

Linki zewnętrzne

• Nad mogiłą bohatera w bazie Repozytorium Cyfrowego Filmoteki Narodowej.