Przejdź do zawartości

Pawian oliwkowy

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Pawian oliwkowy
Papio anubis
(Lesson, 1827)
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ssaki

Podgromada

żyworodne

Infragromada

łożyskowce

Rząd

naczelne

Podrząd

wyższe naczelne

Nadrodzina

koczkodanowce

Rodzina

koczkodanowate

Podrodzina

koczkodany

Plemię

Papionini

Rodzaj

pawian

Gatunek

pawian oliwkowy

Kategoria zagrożenia (CKGZ)[18]

Zasięg występowania
Mapa występowania
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Pawian oliwkowy[19], pawian anubis[20] (Papio anubis) – gatunek ssaka naczelnego z podrodziny koczkodanów (Cercopithecinae) w obrębie rodziny koczkodanowatych (Cercopithecidae).

Zasięg występowania

[edytuj | edytuj kod]

Pawian oliwkowy występuje na północnym pasie sawanny od Mali, Gwinei i Sierra Leone do zachodniej Erytrei i Etiopii oraz na południe do północnej i wschodniej Demokratycznej Republiki Konga i północno-zachodniej Tanzanii; izolowane populacje występują w masywach Tibesti, Aïr i Ennedi na Saharze[21].

Taksonomia

[edytuj | edytuj kod]

Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1827 roku francuski zoolog René Lesson, nadając mu nazwę Cynocephalus anubis[1]. Miejsce typowe według oryginalnego opisu to Afryka (fr. D’Afrique)[1], ograniczone do Nilu Górnego, w Afryce[22][23]. Holotyp to niekompletna czaszka i kompletny szkielet samca (sygnatura MNHN-ZM-AC-A3910) ze zbiorów Muzeum Historii Naturalnej w Paryżu[24].

U P. anubis występują regionalne różnice w morfologii czaszki i kolorze umaszczenia; w związku z tym zaproponowano kilka podgatunków (np. tesselatum), ale obecnie (XXI wiek) żaden nie jest uznawany[25]. To, czy niektóre formy zasługiwałyby na status podgatunku wymaga dalszych badań[25]. Wszędzie tam, gdzie rozmieszczenie P. anubis nakłada się z rozmieszczeniem innych gatunków pawianów, występują strefy hybrydyzacji, co wskazuje na to, że P. anubis jest nadal w fazie aktywnej ekspansji[25]. Tworzy on wąski obszar hybrydyzacji z P. hamadryas poniżej wodospadu rzeki Auasz i w innych miejscach znajdujących się w północnej Etiopii i środkowej Erytrei[25]. Krzyżowanie się z P. cynocephalus stwierdzono we wschodniej części Parku Narodowego Tsavo i Parku Narodowym Amboseli w Kenii[25]. Między dystryktem Laikipia, na północny wschód i wschód od góry Kenia, a dolnym biegiem rzeki Tana biegnącej wzdłuż wybrzeża Kenii istnieje klinalna strefa mieszańców P. anubis x P. cynocephalus[25]. Pawiany w tym regionie, którego szerokość wynosi ponad 200 km, są gatunkami pośrednimi i trudno je przypisać do P. anubis lub P. cynocephalus (pawiany stają się coraz bardziej „żółtawe” w swoich fenotypach w kierunku wybrzeża Kenii). P. anubis z Erytrei i Etiopii posiada mitochondria dziedziczone po matce, które genetycznie są blisko spokrewnione z mitochondriami P. hamadryas[25]. P. anubis z Kenii i Tanzanii posiada mitochondria blisko spokrewnione z mitochondriami P. cynocephalus, co wskazuje, że główną formą hybrydyzacji może być introgresja samców P. anubis[25]. Mieszańce P. anubis x P. cynocephalus występują również sporadycznie w innych miejscach w obszarach kontaktu tych gatunków w Kenii i Tanzanii[25]. Prawdopodobne jest, że P. anubis spowodował zmniejszenie się zasięgu występowania sąsiednich gatunków pawianów[25]. Krzyżowanie się P. anubis z P. papio nie jest znane, ale jest prawdopodobne[21]. Na wolności zaobserwowano nawet krzyżowanie się z Thempithecus gelada[21].

Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World uznają ten takson za gatunek monotypowy[21].

Etymologia

[edytuj | edytuj kod]
  • Papio: fr. papión „pawian”, od hiszp. papion „pawian”; nazwa w nowoczesnej łacinie została zaadaptowana przez Buffona[26].
  • anubis: w mitologii egipskiej Anubis (gr. Άνουβις Anoubis, łac. Anubis) był bogiem ściśle łączonym z mumifikacją i życiem pozagrobowym[27].

Morfologia

[edytuj | edytuj kod]

Długość ciała (bez ogona) samic 50–70 cm, samców 55–90 cm, długość ogona samic 38–46 cm, samców 41–60 cm; masa ciała samic 14–18 kg, samców 22–30 kg[25][28].

Ekologia

[edytuj | edytuj kod]

Zamieszkuje różnorodne siedliska: tereny pustynne, sawanny, stepy i obszary leśne. Jest wszystkożerny, wykazuje duże zdolności przystosowawcze. Żyje w stadach 15–150 osobników.

Status zagrożenia

[edytuj | edytuj kod]

W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i Jej Zasobów został zaliczony do kategorii LC (ang. least concern ‘najmniejszej troski’)[18].

Uwagi

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Nomen nudum.

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ a b c R.-P. Lesson: Manuel de mammalogie, ou histoire naturelle des mammiferes. Paris: J. B. Bailliere, 1827, s. 45. (ang.).
  2. ↑ W. Ogilby. On two New Species of Baboon. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 11, s. 12, 1843. (ang.). 
  3. ↑ J. Pucheran. Nous prie d’insérer les diagnoses suivantes. „Revue et Magasin de Zoologie pure et Appliquée”. 2e Série. 8, s. 96, 1856. (fr.). 
  4. ↑ P. Matschie. Über die Paviane von Deutsch-Ost-Afrika. „Sitzungsberichte der Gesellschaft Naturforschender Freunde zu Berlin”. Jahrgang 1897, s. 161, 1897. (niem.). 
  5. ↑ P. Matschie. Über einige anscheinend noch nicht beschriebene Säugethiere aus Afrika. „Sitzungsberichte der Gesellschaft Naturforschender Freunde zu Berlin”. Jahrgang 1898, s. 81, 1898. (niem.). 
  6. ↑ P. Matschie. Über einige Säugethiere aus dem Hinterlande von Kamerun. „Sitzungsberichte der Gesellschaft Naturforschender Freunde zu Berlin”. Jahrgang 1900, s. 89, 1900. (niem.). 
  7. ↑ L.W. Rothschild. Note. „Novitates zoologicae”. 9, s. 140, 1902. (ang.). 
  8. ↑ W.E. de Winton: Primates. W: J. Anderson: Zoology of Egypt: Mammalia. London: B. Quaritch, 1902, s. 53. (ang.).
  9. ↑ D.G. Elliot. Description of a new baboon from British East Africa. „The Annals and Magazine of Natural History”. Seventh series. 20, s. 499, 1907. (ang.). 
  10. ↑ a b D.G. Elliot. Descriptions of apparently new species and subspecies of monkeys of the genera Callicebus, Lagothrix, Papio, Pithecus, Cercopithecus, Erythroccbus, and Presbytis. „The Annals and Magazine of Natural History”. Eight series. 4, s. 247, 1909. (ang.). 
  11. ↑ Heller 1913 ↓, s. 10.
  12. ↑ Heller 1913 ↓, s. 11.
  13. ↑ L. Lorenz. Vier neue Affen aus Kamerun und aus dem Kongo-Urwald. „Anzeiger”. 52, s. 173, 1915. (niem.). 
  14. ↑ R. Wettstein. Neue Affen und Fledermäuse aus Nordost-Afrika. „Anzeiger”. 53, s. 190, 1916. (niem.). 
  15. ↑ L. Lorenz. Beitrag zur Kenntnis der Affen und Halbaffen von Zentralafrika. „Annalen des K.K. Naturhistorischen Hofmuseums”. 31, s. 236, 1917. (niem.). 
  16. ↑ P.L. Dekeyser & J. Derivot. Sur de nouveaux spécimens de Cynocéphales du Tibesti (Mission Carl et Petit, 1957). „Bulletin de l’Institut fondamental d’Afrique noire”. Série A. 22 (4), s. 1453–1456, 1960. (fr.). 
  17. ↑ W.T. Roth: The taxonomy of the baboon and its position in the order of Primates. W: H. Vagtborg (red.): The Baboon in Biomedical Research; Proceedings of the First International Symposium on the Baboon and its Use As an Experimental Animal. Cz. 1. Austin: University Of Texas Press, 1965, s. 5. (ang.).
  18. ↑ a b J. Wallis, Papio anubis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2020, wersja 2021-2 [dostęp 2021-08-31] (ang.).
  19. ↑ Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 48. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
  20. ↑ K. Kowalski (red.), A. Krzanowski, H. Kubiak, B. Rzebik-Kowalska & L. Sych: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 255, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0637-8.
  21. ↑ a b c d C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 230. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
  22. ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Papio anubis. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-08-31].
  23. ↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Papio anubis (Lesson, 1827). [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-09-20]. (ang.).
  24. ↑ MNHN-ZM-AC-A3910, [w:] Mammals (ZM) [online], Muséum national d’Histoire naturelle [dostęp 2023-09-20] (fr. • ang.).
  25. ↑ a b c d e f g h i j k D. Zinner, G.H. Fickenscher, Ch. Roos, M.V. Anandam, E.L. Bennett, T.R.B. Davenport, N.J. Davies, K.M. Detwiler, A. Engelhardt, A.A. Eudey, E.L. Gadsby, C.P. Groves, A. Healy, K.P. Karanth, S. Molur, T. Nadler, M.C. Richardson, E.P. Riley, A.B. Rylands, L.K. Sheeran, N. Ting, J. Wallis, S.S. Waters & D.J. Whittaker: Family Cercopithecidae (Old World Monkeys). W: R.A. Mittermeier, A.B. Rylands & D.E. Wilson: Handbook of the Mammals of the World. Cz. 3: Primates. Barcelona: Lynx Edicions, 2013, s. 663–664. ISBN 978-84-96553-89-7. (ang.).
  26. ↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 511, 1904. (ang.). 
  27. ↑ Edmund C. Jaeger, Source-book of biological names and terms, wyd. 1, Springfield: Charles C. Thomas, 1944, s. 48, OCLC 637083062 (ang.).
  28. ↑ Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 149. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Pawian_oliwkowy&oldid=71307033”