Pojazdy Szynowe Pesa Bydgoszcz
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Siedziba | |
| Data założenia |
1851, 2001 |
| Forma prawna |
spółka akcyjna |
| Prezes | |
| Zatrudnienie |
3700 (2012 rok)[1] |
Położenie na mapie Polski  Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}} | |
| Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}|} | |
| Strona internetowa | |
Pojazdy Szynowe PESA Bydgoszcz SA (PESA) – bydgoska firma produkująca oraz remontująca pojazdy szynowe dla transportu kolejowego (m.in. lokomotywy, zespoły trakcyjne, wagony) jak i miejskiego (tramwaje).
Historia[2]
.JPG)
Okres pruski
Firma powstała w 1851 jako Warsztat Naprawczy Kolei Wschodniej (Reparaturbetrieb der östlichen Eisenbahn). Zlokalizowano je przy stacji Bydgoszcz Główna, naprzeciw pierwszego dworca, zbudowanego w tym samym roku. Na początku była to parowozownia i kuźnia. Jednak już w 1855oddano do użytku budynek administracyjny, a w 1856 halę naprawy parowozów. Dalsza rozbudowa i przebudowa warsztatów naprawczych Kolei Wschodnich miała miejsce w latach 60., 70. i 80. XIX wieku. W tym okresie m.in. zbudowano nową kuźnię, warzelnię pokostu, nową halę naprawy parowozów na 44 stanowiska oraz halę naprawy wagonów, przebudowano także pomieszczenia dla blacharni, lakierni, kuźni miedzianej oraz warsztatów – naprawczego tendrów i budowy zwrotnic. W 1867 oddano do użytku tunel prowadzący od obecnej ulicy Zygmunta Augusta do warsztatów naprawczych, przebiegający pod torami kolejowymi.
Rozwój warsztatów naprawczych powodował, że zajmowały one coraz większy obszar. Początkowo był to 1 hektar. Na początku XX wieku było to już 17 ha[3].
Pozycja bydgoskich warsztatów naprawczych w systemie organizacyjnym pruskich kolei państwowych ulegała częstej zmianie. Gdy warsztaty powstały, w drugiej połowie XIX wieku, były podporządkowane Dyrekcji Kolei Wschodniej w Bydgoszczy. W 1874 podlegały one Komisji Kolejowej Kolei Wschodniej również z siedzibą w Bydgoszczy, by 2 lata później powrócić pod Dyrekcję Kolei Wschodniej.
Okres międzywojenny
Po 1920 Zakłady Naprawcze Taboru Kolejowego przemianowano na PKP Warsztaty Główne I klasy, podlegające Dyrekcji Okręgowej Kolei Państwowej w Gdańsku, a od 1 października 1933 – DOKP w Toruniu. W okresie międzywojennym zakład bydgoski był jednym z 13 kolejowych warsztatów głównych w Polsce, z czego 6 było I klasy (w tym bydgoski), a 7 II klasy. Zakłady w Bydgoszczy pod względem liczby pracowników fizycznych oraz wysokości budżetu zajmowały drugie miejsce po Poznaniu.
W latach 20. XX w. zakład dotkliwie odczuł odpływ pracowników narodowości niemieckiej (1500 osób), który został uzupełniony Polakami, w tym reemigrantami z Westfalii i Nadrenii.
Pierwszym naczelnikiem zakładów został F. Hoffmann, który wchodził w skład polskiej komisji przejmującej Zakłady z rąk Niemców w dniu 20 stycznia 1920. Kolejnymi zostali: inż. Osiński (1923-1926), inż. R. Szmidt (1926-1937) i mgr inż. Jan Rupiński (1937-1939).
Okres okupacji
Działania wojenne kampanii wrześniowej 1939 nie wyrządziły większych szkód warsztatom kolejowym. Po ich przejęciu przez administrację niemiecką otrzymały one nazwę: Kolejowy Warsztat Naprawczy Rzeszy Bydgoszcz (Reichsbahnausbesserungswerk Bromberg). Wszystkie stanowiska kierownicze obsadzono Niemcami, przy czym w charakterze majstrów i brygadzistów zatrudnieni byli w większości volksdeutsche. Polscy robotnicy zmuszani byli do pracy dwuzmianowej, której czas wynosił około 10 godzin dla każdej zmiany. W czasie okupacji profil pracy produkcyjnej zakładów nie uległ zmianie. W warsztatach prowadzono remonty parowozów i wagonów towarowych.
Zakłady nie poniosły większych strat materialnych podczas działań wojennych związanych z wyzwalaniem miasta. Polscy robotnicy poprzez działania sabotażowe uniemożliwili odjazd do Rzeszy transportów ze zdemontowanymi maszynami i urządzeniami produkcyjnymi oraz uratowali przez wysadzeniem mosty kolejowe i Królowej Jadwigi.
Okres powojenny
Po wyzwoleniu miasta powrócono do nazwy z 1939 – PKP Warsztaty Główne I kl. oraz przywrócono funkcję naczelnika mgr. inż. Janowi Rupińskiemu.
Poważne zmiany w strukturze i organizacji zakładu nastąpiły po 1950 w związku z centralizacją gospodarczą kraju. Warsztaty przemianowano na Zakłady Naprawcze Parowozów i Wagonów nr 13 w Bydgoszczy. W wyniku dalszych zmian przyjęły one ostateczną nazwę Przedsiębiorstwo Państwowe Zakłady Naprawcze Taboru Kolejowego w Bydgoszczy.
W latach 40. i 50. XX w. przystąpiono do rozbudowy obiektów fabrycznych i budowy nowych. Wybudowano m.in. kotlarnię, acetylenownię, modelarnię i magazyn modeli, armaturownię, remizę straży pożarnej, magazyny, a także hotel pracowniczy. W latach 1961 –1973 wybudowano nową hydrofornię, przychodnię lekarską, stołówkę, dom kultury i rozbudowano budynek zarządu. 10 grudnia 1975 dokonano pierwszego spustu żeliwa w nowoczesnej, pracującej do dziś odlewni żeliwa. Do 1970 wyremontowano łącznie 14.701 parowozów i 272.494 wagonów towarowych. Ostatni naprawiony parowóz opuścił zakład 18 października 1985[4] W 1977 przyjęto do naprawy pierwszą lokomotywę spalinową, zaś pierwsze naprawy Elektrycznych Zespołów Trakcyjnych (EN57) rozpoczęto w 1990.
W okresie PRL-u, podobnie jak w okresach wcześniejszych, ZNTK należał do największych pracodawców w Bydgoszczy. 28 listopada 1981 poświęcono sztandar Komisji Zakładowej NSZZ Solidarność, która odgrywała dużą rolę w regionie. Związek liczył kilka tysięcy członków, a w jego skład weszło również kierownictwo zakładu. Komisja brała udział we wszystkich akcjach ogólnokrajowych – tzw. "przestojach" – organizowanych przez NSZZ "Solidarność". W 1981 Komisja gościła w zakładowym Domu Kultury przewodniczącego NSZZ „Solidarność" Lecha Wałęsę. Po wprowadzeniu stanu wojennego 13 grudnia 1981 członków Zarządu internowano, a Milicja oraz SB skonfiskowały całe mienie Komisji Zakładowej NSZZ „Solidarność". Przedstawiciel Komisji Zakładowej w Zarządzie Regionu został zmuszony do emigracji z kraju.
W 1982 zakład podobnie jak inne ZNTK w kraju został wcielony w struktury PKP w celu ich zmilitaryzowania. W 1984 zmieniono nazwę na PKP Zakłady Naprawcze Taboru Kolejowego im. Obrońców Bydgoszczy.
Okres po 1990 roku
Przemiany ustrojowe w 1989 spowodowały, że zakład został zmuszony do podjęcia kroków zmierzających do znalezienia swego miejsca w nowej sytuacji gospodarczej kraju. 24 lipca 1991 ZNTK Bydgoszcz wydzielono ze struktur PKP, tworząc samodzielne przedsiębiorstwo, które rozpoczęło naprawy wagonów pasażerskich dla PKP oraz wagonów Warszawskiej Kolei Dojazdowej. Nawiązano również współpracę z partnerami zagranicznymi(z partnerem z Litwy (1994), Białorusi (1996), Niemiec (1999), Ukrainą i Rosją (2000)).
2 listopada 1995 przedsiębiorstwo przekształcono w spółkę akcyjną Skarbu Państwa, a w 1996 akcje Spółki wniesiono do Narodowych Funduszy Inwestycyjnych.
W 1998 nastąpiła głęboka reorganizacja i restrukturyzacja zakładu. W oparciu o majątek przedsiębiorstwa wydzielono samodzielne firmy w formie spółek. 17 sierpnia 2001 uchwałą Walnego Zgromadzenia Akcjonariuszy spółka przyjęła nową nazwę: Pojazdy Szynowe PESA Bydgoszcz Spółka Akcyjna Holding[5]. Powodem była zmiana wizerunku firmy, dla której najważniejszym celem stała się budowa, a dopiero na drugim miejscu modernizacja i naprawa taboru.
Od 2001 ożywiono współpracę z Dyrekcją Generalną Kolei Ukraińskich oraz Kolejami Litewskimi[6]. W tym samym roku przedsiębiorstwo jako pierwsze w kraju rozpoczęło produkcję autobusów szynowych do przewozów regionalnych i aglomeracyjnych, które uzyskały nagrody na Międzynarodowych Targach Kolejowych oraz pierwszą nagrodę przyznawaną przez Polską Izbę Producentów Urządzeń i Usług na rzecz Kolei.
W 2003 przedsiębiorstwo uzyskało kolejną nagrodę na Targach Kolejowych TRAKO w Gdańsku za zbudowany w firmie wagon sypialny standardu Euronight. W latach 2004-2005 wykonano kilkadziesiąt szynobusów, m.in. dla samorządów województw oraz wieloczłonowe elektryczne zestawy trakcyjne dla PKP oraz województwa mazowieckiego.
Od 2005 oferta przedsiębiorstwa została poszerzona o modułowe pojazdy dla transportu miejskiego, m.in. niskopodłogowe tramwaje (dla miasta Elbląga). W 2006 podpisano umowę na dostawę 15 tramwajów dla Warszawy, a później kolejno dla Łodzi, Gdańska, Bydgoszczy, Warszawy (186 tramwajów o wartości 1,5 mld zł, tzw. kontrakt stulecia), Szczecina i Częstochowy. W tym samym roku firma pozyskała pierwsze kontrakty zagraniczne w państwach UE (Koleje Włoskie). W 2009 pozyskano pierwszy zagraniczny kontrakt na dostawę tramwajów (Węgry). W 2011 PESA wygrała przetarg dla spółki České dráhy na dostawę 31 pociągów spalinowych do obsługi połączeń lokalnych o wartości ponad 300 mln zł[7]. We wrześniu 2012 została podpisana umowa ramowa z Deutsche Bahn na dostawę pociągów spalinowych. Maksymalna wartość tego kontraktu może sięgnąć 1,2 mld euro i jest to największa umowa w historii przedsiębiorstwa. [8]
Zatrudnienie
Zakłady od swego powstania w 1851 należały do największych przedsiębiorstw w mieście. W latach 80. XIX wieku liczba pracowników wszystkich fabryk w Bydgoszczy sięgała tylko połowy zatrudnionych w Głównych Warsztatach Naprawczych Kolei Wschodniej. Były to największe zakłady w rejencji bydgoskiej. Po 1890 w dziale parowozów wyprzedzały warsztaty w Berlinie i Królewcu, grupując ¼ ogółu krytych stanowisk naprawczych parowozów, 1/3 tendrów i 1/5 wagonów. Okresowo zatrudniano tam ponad 1,5 tys. robotników, a dziennie naprawiano 80 parowozów.
Zatrudnienie w latach:
| Rok | Liczba pracowników | ||
|---|---|---|---|
| PESA | ZNTK MM | ||
| 1875 | 544 | poza grupą |
[9] |
| 1889 | 1000 | ||
| 1906 | 1500 | ||
| 1934 | 1420 | ||
| 1938 | 1520 | ||
| 1945 | 3175 | ||
| 1955 | 5229 | ||
| 1970 | 4845 | ||
| 1985 | 3227 | ||
| 2001 | 1540 | [5] | |
| 2006 | 1659 | [potrzebny przypis] | |
| 2007 | 2113 | [potrzebny przypis] | |
| 2008 | 2600 | 800 | [10] |
| 2012 | 3700 | [1] | |
Działalność
92% akcji PESY jest w rękach ośmiu prywatnych inwestorów – m.in. menedżerów w firmie. Wśród nich jest prezes spółki Tomasz Zaboklicki[11].
Zakład zajmuje się budową i naprawą taboru szynowego różnych typów:
- elektrycznych i spalinowych wagonów silnikowych
- elektrycznych i spalinowych zespołów trakcyjnych,
- wagonów pasażerskich różnych typów, m.in. Euronight,
- specjalizowanych wagonów towarowych do przewozu m.in. kruszyw, drewna, zbóż, chemikaliów, dłużycy,
- tramwajów miejskich,
- pasażerskich pojazdów specjalnych,
- lokomotyw.
Pojazdy PESA są dostarczane dla odbiorców polskich i zagranicznych. W Polsce głównymi odbiorcami nowych pojazdów są samorządy i spółki samorządowe. Pojazdy kolejowe PESA jeżdżą także we Włoszech, na Ukrainie, Białorusi i Litwie, a w trakcie realizacji są zamówienia dla Czech, Niemiec i Rosji. Tramwaje natomiast jeżdżą w Segedynie na Węgrzech, a planowane są dostawy do Rumunii i Kazachstanu.
Zestawienie pojazdów wyprodukowanych w zakładach grupy PESA
Od sierpnia 2008 w skład grupy wchodzi również ZNTK "Mińsk Mazowiecki"[10].
| Własna produkcja | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| samobieżne pasażerskie pojazdy spalinowe | ||||||||||
| 214M Partner |
218M |
219M Atribo |
223M Link |
610M |
611M |
620M |
630M |
Suma | ||
| 48+ | 61+ | 63 | 4+ | 1 | 0+ | 25+ | 3+ | 205+ | ||
| samobieżne pasażerskie pojazdy elektryczne | ||||||||||
| 308B |
13WE Mazovia |
15WE Acatus |
16WEk Bydgostia |
21WE ELF |
22WE ELF |
27WE ELF |
32WE Acatus II |
33WE |
34WE ELF |
Suma |
| 8 | 1 | 1 | 14 | 0+ | 25+ | 13+ | 5 | 12+ | 4 | 83+ |
| lokomotywy | ||||||||||
| 111E Gama |
Suma | |||||||||
| 1 | ||||||||||
| wagony doczepne | ||||||||||
| 401M | inne pasażerskie |
towarowe*: | 443V | 443Va | 430S | 430Sa | Suma | |||
| 5 | >350 | 525 | 370 | 526 | 140 | >1916 | ||||
| tramwaje | ||||||||||
| 120N Tramicus |
121N Tramicus |
122N Tramicus |
120Na Swing |
120Nb Swing |
122Na Swing |
129Nb Twist |
Suma | |||
| 15 | 6 | 12 | 173+ | 9 | 0+ | 5+ | 220+ | |||
| Modernizacje | ||||||||||
| 805Nm | EN57 | EN71 | ED72 | SM42 | ST44 | ST45 | ST46 | wagony pasażerskie |
Suma | |
| 2 | ?+ | 5 | 2+ | 4+ | ? | 13+ | 1+ | >400 | ||
| + – produkowane są dalsze pojazdy danego typu / przeprowadzana są dalsze modernizacje danego typu, > – dane niedoszacowane, "inne pasażerskie" obejmują tylko wagony dla przewoźników ukraińskich[12] * – za okres 1998-2009, źródło: [13] ? – brak danych | ||||||||||
Prezentacje na targach
| Rok | Targi | EZT lub wagon elektryczny |
SZT lub wagon spalinowy |
Tramwaj | Inne | |
|---|---|---|---|---|---|---|
| 2001 | Trako | 214M Partner (SA106-001) |
[14] | |||
| 2002 | InnoTrans | 214M Partner (makieta) |
[15] | |||
| 2003 | Trako | |
wagon sypialny 306A | [16] | ||
| 2004 | InnoTrans | 13WE Mazovia (EN95-01) |
620M | wagon sypialny 4-członowy wagon samowyładowczy 602V (Feelrrs) |
[17][18] | |
| 2005 | Trako | 308B (EN81-001) |
218M (SA131-001) |
[19] | ||
| 2006 | InnoTrans | 15WE Acatus (ED59-01) |
218M (SA133) |
121N Tramicus | [20] | |
| 2007 | Trako | 16WEk Bydgostia (ED74-005) |
[21] | |||
| 2008 | InnoTrans | 16WEk Bydgostia (ED74-014) |
219MAtribo ATR220-006 |
122N Tramicus (Bydgoszcz 365) |
[22][23] | |
| 2009 | Trako | 219M Atribo (ATR220-029) |
Spalinowóz 301Dd (ST45-01) Spalinowóz 6Dk (SM42-1601) |
[24][25] | ||
| 2010 | InnoTrans | 22WE ELF (EN76-001) |
120Na Swing | [26] | ||
| 2011 | Trako | 22WE ELF (EN76-015) 34WE ELF (EN96-002) |
[27] [28] | |||
| 2012 | InnoTrans | 223M Link | 129Nb Twist | Elektrowóz 111Ed Marathon (111Ed-001) |
[29] |
Nagrody i wyróżnienia
- „Lider Transportu Szynowego 2006” w kategorii tabor;
- „Lider Transportu Szynowego 2007” w kategorii tabor;
- II miejsce pod względem dynamiki przychodów w 2007 roku w konkursie „Złota Setka Pomorza i Kujaw 2007”;
- nagroda „Złoty Pegaz” Polskiej Gazety Transportowej dla najlepszej firmy działającej na rzecz branży TSL w 2007 roku;
- nagroda „Najlepszy Debiut” – na „Liście 500 Polityki” 2008;
- nagroda "Pracodawca Roku" w konkursie na najlepszego pracodawcę roku 2008 w województwie kujawsko-pomorskim;
- 7. miejsce na liście najbardziej innowacyjnych firm w Polsce (według Instytutu Nauk Ekonomicznych PAN) zamieszczonej przez tygodnik "Newsweek" 12 października 2009;
- nagroda "Perła Polskiej Gospodarki w kategorii Perły Duże" według miesięcznika Polish Market oraz Instytutu Nauk Ekonomicznych PAN 2009.
- ↑ a b Bydgoska Pesa dostarczy swoje pociągi do Niemiec. forbes.pl, 2012-08-30. [dostęp 2012-08-30]. (pol.).
- ↑ Niezgódka Arkadiusz. Pojazdy na szynach. [w.] Kalendarz Bydgoski 2004
- ↑ obecnie zakład zajmuje obszar 25,6 ha, na których znajduje się 81 budynków o łącznej powierzchni ponad 86 tys. m2
- ↑ w sumie dokonano w okresie powojennym 20.297 napraw parowozów
- ↑ a b Rys faktograficzny. pesa.pl. [dostęp 2012-02-26]. (pol.).
- ↑ w Wilnie powstała spółka z większościowym udziałem bydgoskiej firmy, której zadaniem są remonty lokomotyw dla Kolei Litewskich
- ↑ Piotr Cymerman. Tu pociąg, tam czołg. „Polityka”, s. 36–37, 13 lipca 2011. [dostęp 2011-09-3].
- ↑ Pesa podpisała rekordowy kontrakt z niemieckimi kolejami DB. „Wyborcza.biz”, 19 września 2012. [dostęp 2012-09-19].
- ↑ Jasiński Dariusz: Naprawa parowozów w Zakładach Naprawczych Taboru Kolejowego w Bydgoszczy (1851-1985). [w.] Kronika Bydgoska XII. Bydgoszcz 1990
- ↑ a b Mińsk Mazowiecki: PESA przejmuje ZNTK Mińsk Mazowiecki. inforail.pl, 2012-08-05. [dostęp 2012-09-17]. (pol.).
- ↑ „Rzeczpospolita”. 29 kwietnia 2008.
- ↑ Bydgoszcz: Ambasador Ukrainy w PESIE. infotram.pl, 2011-05-18. [dostęp 2012-09-20]. (pol.).
- ↑ Paweł Terczyński: Atlas wagonów towarowych. Poznań: Kolpress, 2011, s. 120, 131. ISBN 978-83-933257-1-9.
- ↑ Jacek Gożdziewicz. Nowoczesny tabor na Trako 2001. „Świat Kolei”. 11/2001, s. 10-11. Łódź: Emi-press. ISSN 1234-5962.
- ↑ Targi InnoTrans 2002 w Berlinie. pgt.pl. [dostęp 2012-06-03]. (pol.).
- ↑ Bogdan Jędrzejewski. Trako 2003. „Świat Kolei”. 12/2003, s. 3. Łódź: Emi-press. ISSN 1234-5962.
- ↑ Tomasz Tomaszewski. Polscy producencie na InnoTrans 2004. „Świat Kolei”. 11/2004, s. 3. Łódź: Emi-press. ISSN 1234-5962.
- ↑ Paweł Terczyński: Atlas wagonów towarowych. Poznań: Kolpress, 2011, s. 112. ISBN 978-83-933257-1-9.
- ↑ Jacek Gożdziewicz. Trako 2005. „Świat Kolei”. 11/2005, s. 16-19. Łódź: Emi-press. ISSN 1234-5962.
- ↑ Jacek Gożdziewicz. InnoTrans tabor 2006. „Świat Kolei”. 11/2006, s. 12-15. Łódź: Emi-press. ISSN 1234-5962.
- ↑ Jacek Goździewicz. Tabor na Trako 2007. „Świat Kolei”. 11/2007, s. 12-13. Łódź: Emi-press. ISSN 1234-5962.
- ↑ Pesa na InnoTrans 2008. inforail.pl, 2008-10-14. [dostęp 2012-09-19].
- ↑ Piotr Tomasik. Na trasie ciągle dwa Pesiaki. „Świat kolei”. 11/2008, s. 9. Emi-press. ISSN 1234-5962.
- ↑ Paweł Korcz. TRAKO 2009. „Świat Kolei”. 11/2009, s. 4. Łódź: Emi-press. ISSN 1234-5962.
- ↑ Ryszard Piech: SM42-1501 kontra SM42-1601. InfoRail, 2009-11-10. [dostęp 2012-09-26]. (pol.).
- ↑ Targi Innotrans 2010. Pesa zdobyła Berlin nowiutkim Elfem w rytmie Swinga.... 2010-09-27. [dostęp 2012-02-17].
- ↑ Paweł Terszczyński. Międzynarodowe Targi Kolejowe TRAKO 2011. „Świat Kolei”. 11/2011, s. 12-15. Łódź: Emi-press. ISSN 1234-5962.
- ↑ Bydgoska Pesa wróciła zwycięska z Międzynarodowych Targów Kolejowych Trako 2011. 2011-10-15. [dostęp 2012-02-17].
- ↑ http://pesa.pl/pl/Aktualnosci/Aktualnosci/one_news_form?ktab=&f_kat=18&n_id=news2012-09-06-114056185&b_start:int=0
Bibliografia
- Czajkowski, Edmund: 134 bydgoskiego węzła kolejowego, [w:] Kalendarz Bydgoski 1985
- Mierzyński, Jan: 125 rocznica powstania dyrekcji kolejowej w Bydgoszczy, [w:] Kronika Bydgoska V (1971-73), Bydgoszcz 1980
- Niezgódka, Arkadiusz: Pojazdy na szynach, [w:] Kalendarz Bydgoski 2004
- Skowroński, Mieczysław: Zakłady i warsztaty kolejowe w Bydgoszczy w okresie międzywojennym (1920-1939), [w:] Kronika Bydgoska VII (1976-79), Bydgoszcz 1986