Polna (województwo małopolskie)
49°40′26″N 20°59′35″E/49,673889 20,993056| wieś | |
.jpg) Zabytkowy kościół św. Andrzeja Apostoła | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2021) | |
| Strefa numeracyjna |
18 |
| Kod pocztowy |
33-331[4] |
| Tablice rejestracyjne |
KNS |
| SIMC |
0428057[5] |
Położenie na mapie gminy wiejskiej Grybów  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa małopolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu nowosądeckiego  | |
| 49°40′26″N 20°59′35″E/49,673889 20,993056[1]
| |
Polna – wieś w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie nowosądeckim, w gminie Grybów[5][6].
W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa nowosądeckiego.
Środowisko przyrodnicze[edytuj | edytuj kod]
Miejscowość położona na Pogórzu Rożnowskm i Pogórzu Ciężkowickim w dolinie potoku Polnianka[7]. Na południowy wschód od wsi piętrzy się wzniesienie Zielona Góra (690 m n.p.m.). Okolice Polnej mają urozmaiconą budowę geologiczną, łączą się tutaj dwie płaszczowiny: śląska i magurska. Niedaleko wsi położony jest rezerwat przyrodniczy (droga łącząca Polną z Wyskitną), w którym rosną 300-letnie lipy i dęby[8]. W kompleksie leśnym należącym do mieszkańców wsi Polna, przy jednej z dróg na Maślaną Górę, znajduje się źródełko „św. Jana”.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Polna istniała przed 1375 rokiem. W 1383 roku Polna wzmiankowana jest na prawie niemieckim. Właścicielem wsi był w tym czasie Mroczko, syn Mroczka z Sędziszowic. Po nim dziedziczył wieś jego syn Andrzej. Zmarł on już przed rokiem 1430, gdyż pojawia się w źródłach wdowa po nim Beata. Majątek jego odziedziczyli synowie Jan, Mikołaj i Jakub, którzy w 1435 roku sprzedali Polną za 540 grzywien Pawłowi, dziedzicowi Bobowej. Tenże Paweł dokonał w 1437 roku rozgraniczenia Polnej i Szalowej z dziedzicem tej ostatniej wsi – Adamem.
W następnych latach wieś często zmieniała właścicieli. Część jej odziedziczyli synowie Pawła z Bobowej: Jan i Stanisław. Pewne udziały przypadły Zawiszy Czamblowskiemu z Lipinek oraz Stanisławowi Staszkowskiemu, który według Jana Długosza występuje jako jedyny dziedzic Polnej. Spadkobierczyni Jana z Bobowej Danuta Zakrzewska sprzedała jego część Eliazarowi z Bruśnika, który z kolei odsprzedał ją w 1486 roku Janowi Gładyszowi z Szymbarku. Gładysz odkupił też pozostałą część Polnej w 1489 roku od Jakuba Staszkowskiego, syna Stanisława za 400 grzywien. W 1490 roku miał miejsce krótkotrwały zastaw Polnej Stanisławowi z Szalowej. W końcu XV wieku znajdował się we wsi folwark rycerski, z którego dziesięcinę płacono miejscowemu plebanowi. Dziesięcina pieniężna z łanów kmiecych uiszczana była na rzecz biskupstwa krakowskiego.
W pierwszej połowie XVI wieku Polna pozostawała własnością Gładyszów. Opiekunem małoletnich dzieci Jana Gładysza był w 1504 roku jego bratanek Jakub z Kowalowych. Po osiągnięciu wieku dorosłego dziedzictwo Polnej przejął syn Jana, Erazm. Następnie właścicielem wsi był Stanisław Staszkowski a po nim Szymon Gładysz. W roku 1629 Polną odziedziczył Jan Gawroński, następnie Więckowski i Andrzej Żebracki[9]. W roku 1887 Polną włada hr Eustachy Stadnicki[9]. Następnie właścicielami wsi są od roku 1890 Alfred i Rozalia Wysoccy[10]. Na początku XIX wieku Polna należy do Drohojewskich (później mieli Czorsztyn). Rok 1932 - Polna należy do rodziny Walągów[10].
Jako siedziba parafii Polna była ośrodkiem skupiającym wokół siebie sąsiednie mniejsze miejscowości. Przy kościele znajdowała się w XVI wieku szkoła i szpital. Parafia posiadała własne role i łąki, tzw. plebańskie. Dziesięcinę snopową pobierała w 1529 roku nadal z folwarku rycerskiego, a prócz tego tzw. meszne i mensalia ze wsi Wyskitnej. W 1536 roku naliczono w Polnej 5,5 łana, młyn o jednym kole i karczmę dziedziczną.
W Polnej 1892 roku pracował jako wikariusz (neoprezbiter) bł. ks. Jan Balicki, który w 2002 roku został beatyfikowany przez papieża Jana Pawła II[11]. W bocznym ołtarzu kościoła parafialnego są umieszczone jego relikwie[12]. W każdy 3 (lub 4) piątek miesiąca odbywa się specjalne nabożeństwo do bł. ks. Balickiego (o uzdrowienie i uwolnienie)[13].
W czasie okupacji hitlerowskiej w Polnej znajdował się znaczący ośrodek konspiracyjny Armii Krajowej[8].
26 października 1943 Gestapo wraz z żandarmerią i policją niemiecką poszukiwało we wsi partyzantów. Akcja nie dała rezultatów, pomimo to Niemcy spalili zabudowania Kostrzewów i zamordowali 3 osoby[14].
Zabytki[edytuj | edytuj kod]
Obiekty wpisane do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego[15].
- Kościół parafialny św. Andrzeja Apostoła.
Drewniany kościół o cechach późnogotyckich z fundacji Gładyszów, powstał z połowy XVI wieku. Pełni funkcję kościoła parafialnego[16]. Znajduje się na szlaku architektury drewnianej województwa małopolskiego. Na stronie www.korona3d.pl udostępniona jest wirtualna wycieczka po świątyni wraz z opisem i lektorem w 4 wersjach językowych. Link do wycieczki: wirtualna wycieczka - Park dworski.
Park z pierwszej połowy XIX wieku[17].
Inne zabytki[edytuj | edytuj kod]
- Spichlerz plebański z XIX wieku[18];
- dwór[19];
- kapliczka św. Jana Nepomucena XIX z wieku[20];
- kapliczka murowana XIX w. (przy drodze Polna- Łużna)[21];
- krzyż przydrożny drewniany z około 1800 roku[20];
- plebania murowana - 1910 r.[20][22];
- budynki gospodarcze w zespole plebańskim z lat 1920–1939[20][22].
Szkolnictwo[edytuj | edytuj kod]
Szkoła Podstawowa im. bł. ks. Jana Balickiego w Polnej
W 1892 roku z inicjatywy ówczesnego wikariusza bł. ks. Jana Balickiego, który przyczynił się do zamknięcia karczm żydowskich, w jednej z nich; dokładnie stojącej naprzeciwko kościoła parafialnego urządzono salę lekcyjną. Jego dzieło kontynuowali następcy. Od 24 października 2003 r. szkoła nosi właśnie jego imię[23][24]. W 2020 r. rozpoczęła się rozbudowa szkoły, która zakończyła się w 2021 r. Uroczyste otwarcie nowej części szkoły odbyło się 21 października 2021 r.[25][26]
Ochotnicza straż pożarna[edytuj | edytuj kod]
Ochotnicza Straż Pożarna w Polnej powstała w 1910 roku. Ma na wyposażeniu jeden samochód pożarniczy Steyr[27][28].
Komunikacja[edytuj | edytuj kod]
Miejscowość Polna znajduje się na trasie kolejowej Stróże – Biecz – Jasło. Przewoźnicy autobusowi kursują przede wszystkim do Gorlic, Grybowa, Nowego Sącza i okolicznych miejscowości.
Trasy rowerowe[edytuj | edytuj kod]
Stróże – Wyskitna – Polna – Stróże[29].
Osoby związane z miejscowością[edytuj | edytuj kod]
- Marian Czuchnowski – polski poeta. Opis rodzinnej miejscowości zawarł w utworze „Na wsi”[30].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 107545
- ↑ Wieś Polna w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2023-03-03], liczba ludności w oparciu o dane GUS.
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2023-03-03].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 965 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ a b GUS. Wyszukiwarka TERYT
- ↑ Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ Zabytek.pl [online], zabytek.pl [dostęp 2022-08-10] (pol.).
- ↑ a b Polna [online], Gmina Grybów [dostęp 2021-05-18] (pol.).
- ↑ a b Zabytek.pl [online], zabytek.pl [dostęp 2022-08-10] (pol.).
- ↑ a b Zabytek.pl [online], zabytek.pl [dostęp 2022-08-10] (pol.).
- ↑ Bł. Jan Wojciech Balicki (1869–1948) – Wyższe Seminarium Duchowne w Przemyślu [online] [dostęp 2021-05-18] (pol.).
- ↑ Bł. Ks. Jan wrócił do Polnej… po 128 latach [online], Parafia św. Andrzeja Apostoła, 20 kwietnia 2021 [dostęp 2021-10-19] (pol.).
- ↑ MSZE i NABOŻEŃSTWA [online], Parafia św. Andrzeja Apostoła, 29 marca 2021 [dostęp 2021-10-19] (pol.).
- ↑ Józef Fajkowski, Jan Religa: Zbrodnie hitlerowskie na wsi polskiej 1939-1945. Warszawa: Wydawnictwo Książka i Wiedza, 1981, s. 243
- ↑ Wykaz obiektów wpisanych do Rejestru Zabytków Nieruchomych Województwa Małopolskiego z uwzględnieniem podziału na powiaty i gminy [online], wuoz.malopolska.pl [dostęp 2023-12-09].
- ↑ Parafia św. Andrzeja Apostoła – w Polnej [online] [dostęp 2021-05-18] (pol.).
- ↑ park dworski - Zabytek.pl [online], zabytek.pl [dostęp 2022-08-10] (pol.).
- ↑ spichlerz plebański - Zabytek.pl [online], zabytek.pl [dostęp 2022-08-10] (pol.).
- ↑ dwór - Zabytek.pl [online], zabytek.pl [dostęp 2022-08-10] (pol.).
- ↑ a b c d Zarządzenie nr 104/2014 Wójta Gminy Grybów, 25 sierpnia 2014.
- ↑ Zabytek.pl [online], zabytek.pl [dostęp 2022-08-10] (pol.).
- ↑ a b HISTORIA PARAFII [online], Parafia św. Andrzeja Apostoła, 18 kwietnia 2021 [dostęp 2022-08-10] (pol.).
- ↑ historia szkoły – Szkoła Podstawowa im. Bł. ks. Jana Balickiego [online] [dostęp 2021-10-19] (pol.).
- ↑ Patron – Szkoła Podstawowa im. Bł. ks. Jana Balickiego [online] [dostęp 2021-10-19] (pol.).
- ↑ ROZBUDOWA SZKOŁY – Szkoła Podstawowa im. Bł. ks. Jana Balickiego [online] [dostęp 2021-12-06] (pol.).
- ↑ Zakończone prace kolejnej inwestycji oświatowej [online], Gmina Grybów [dostęp 2021-12-06] (ang.).
- ↑ OSP Polna na stronie nowysacz112.pl
- ↑ OSP Polna (Facebook)
- ↑ Trasy i szlaki rowerowe [online], Gmina Grybów [dostęp 2021-05-18] (ang.).
- ↑ Marian Czuchnowski – 25 rocznica śmierci [online], Biblioteka Narodowa [dostęp 2021-05-18] (pol.).
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Ewidencja zabytkowego parku w POLNEJ w woj. Nowy Sącz gmina. Grybów, mgr inż. Barbara Michońska - Kraków 1981/83.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Polna, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VIII: Perepiatycha – Pożajście, Warszawa 1887, s. 598.
- Krótka analiza historyczna - Ewidencja zabytkowego parku dworskiego w Polnej, Kraków 1981/83, s. 1-2.
| Siedziba gminy | |
|---|---|
| Wsie | |
| Integralne części wsi |
|
