Pomnik Jana III Sobieskiego w Warszawie
| ||
 nr rej. 1 z 1.07.1965
| ||
| ||
| Państwo |  Polska
| |
| Miejscowość | Warszawa | |
| Miejsce | ul. Agrykola | |
| Typ pomnika | pomnik konny | |
| Projektant | Andrzej Le Brun | |
| Całkowita wysokość | ok. 4 m | |
| Data odsłonięcia | 14 września 1788 | |
Położenie na mapie Warszawy   Pomnik Jana III Sobieskiego | ||
Położenie na mapie Polski  Pomnik Jana III Sobieskiego | ||
Położenie na mapie województwa mazowieckiego  Pomnik Jana III Sobieskiego | ||
 52°13′02,61″N 21°02′07,48″E/52,217392 21,035411
| ||
Pomnik Jana III Sobieskiego w Warszawie – rzeźba dłuta Franciszka Pincka umieszczona naprzeciwko Pałacu Łazienkowskiego, na ulicy Agrykoli, zaprojektowana przez Andrzeja Le Bruna.
Wykonanie pomnika zlecił Stanisław August Poniatowski, by w ten sposób uczcić wodza bitwy wiedeńskiej. W obliczu wojny rosyjsko-tureckiej i spodziewanego sojuszu polsko-rosyjskiego, król widząc wzmagające się sympatie Polaków do Szwecji i Turcji, dążył do podsycania nastrojów antytureckich, czemu miało służyć ufundowanie we wrześniu 1788 roku Pomnika Jana III Sobieskiego w Warszawie. Jednak jego propaganda nie przyniosła rezultatów[1]. Wzorem dla Le Bruna był barokowy pomnik przedstawiający Jana III Sobieskiego na koniu, znajdujący się w apartamentach królewskich pałacu w Wilanowie. Duży blok szydłowieckiego piaskowca, z którego rzeźbę wykuto, czekał przygotowany od kilkudziesięciu lat. Monument ma wysokość ok. 4 metrów i ustawiony jest na moście, który został przebudowany według projektu Dominika Merliniego; dodano dwa przęsła i segment z arkadą.
Pomnik składa się z trzech części; główna, środkowa to król na koniu w zbroi rycerskiej i hełmie z pióropuszem tratujący pokonanych tureckich żołnierzy. Po bokach znajdują się tarcze z inskrypcjami w dwóch językach: po polsku i łacinie. Wsparte są na zdobycznej broni tureckiej. Odsłonięcie pomnika odbyło się 14 września 1788, 105 lat po zwycięskiej odsieczy wiedeńskiej. Most i pomnik są dobrze widoczne z okien rezydencji królewskiej i stanowią północne zwieńczenie kompozycji przestrzennej Łazienek.
Pomnik nie został zniszczony w czasie II wojny światowej[2]. W 1947 przeszedł gruntowną renowację. W 1999 został częściowo zdewastowany przez wandala; trzeba było odrestaurować urwaną rękę Turka i zniszczone napisy. W 2001 znowu wymagał renowacji, tym razem wichura, która przeszła nad Warszawą, strąciła głowę króla do kanału zasilającego staw.
- Na uroczystość odsłonięcia pomnika przybyło około 30 tysięcy osób[3].
- Na drugi dzień po uroczystości odsłonięcia pomnika pojawił się na nim rymowany napis[3]:
Bohaterowi Wiednia, co chrześcijan zbawił
Piękny pomnik z kamienia Stanisław wystawił,
Dwakroć złotych kosztował – trzykroć bym dołożył
By Stanisław skamieniał, a Jan III ożył.
- Most na ulicy Agrykoli nazywano, z racji pomnika, Mostem Sobieskiego[3].
- Wokół pomnika w Noc Listopadową gromadzili się powstańcy, gdy dołączyli do nich belwederczycy, razem ruszyli na Arsenał[4].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Jerzy Michalski, Stanisław August Poniatowski, w: Polski Słownik Biograficzny, Warszawa, Kraków 2002, t. XLI/4 s. 623.
- ↑ Jan Górski: Drugie narodziny miasta. Warszawa 1945. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1976, s. 200.
- ↑ a b c Robert Marcinkowski: Ilustrowany Atlas Dawnej Warszawy. Warszawa: Pangea, 2003, s. 109–110. ISBN 83-919948-0-5.
- ↑ Encyklopedia Warszawy. Wydawnictwo Naukowe PWN, s. 663. ISBN 83-01-08836-2.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Paweł Giergoń: Warszawa – pomnik Jana III Sobieskiego (pol.). Sztuka.net. [dostęp 29.12.2007].