Pomnik Jana III Sobieskiego w Warszawie
 nr rej. 1 z 1.07.1965
| |
.JPG)
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miejscowość | |
| Miejsce | |
| Typ pomnika | |
| Projektant | |
| Całkowita wysokość |
około 4 m |
| Data odsłonięcia | |
Położenie na mapie Warszawy  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa mazowieckiego  | |
 52°13′02,61″N 21°02′07,48″E/52,217392 21,035411
| |
Pomnik Jana III Sobieskiego w Warszawie – rzeźba dłuta Franciszka Pincka umieszczona przy ulicy Agrykola na osi pałacu Na Wyspie, zaprojektowana przez Andrzeja Le Bruna.
Opis[edytuj | edytuj kod]
Wykonanie pomnika zlecił Stanisław August Poniatowski, by w ten sposób uczcić wodza bitwy wiedeńskiej. W obliczu wojny rosyjsko-tureckiej i spodziewanego sojuszu polsko-rosyjskiego, król widząc wzmagające się sympatie Polaków do Szwecji i Turcji, dążył do podsycania nastrojów antytureckich, czemu miało służyć ufundowanie we wrześniu 1788 pomnika Jana III Sobieskiego w Warszawie. Jednak jego propaganda nie przyniosła rezultatów[1]. Wzorem dla Le Bruna był barokowy pomnik przedstawiający Jana III Sobieskiego na koniu, znajdujący się w apartamentach królewskich pałacu w Wilanowie. Duży blok szydłowieckiego piaskowca, z którego rzeźbę wykuto, czekał przygotowany od kilkudziesięciu lat.
Monument ma wysokość około 4 metrów i ustawiony jest na moście, który został przebudowany według projektu Dominika Merliniego; dodano dwa przęsła i segment z arkadą. Pomnik składa się z trzech części; główna, środkowa to król na koniu w zbroi rycerskiej i hełmie z pióropuszem tratujący pokonanych tureckich żołnierzy. Po bokach znajdują się tarcze z inskrypcjami w dwóch językach: po polsku i łacinie. Wsparte są na zdobycznej broni tureckiej.
Napis na tarczy z prawej głosi: Janowi III, królowi Polski i Wielkiemu Księciu Litewskiemu, Ojczyzny i sojuszników obrońcy, któregośmy postradali roku 1696. Stanisław August Król. Roku 1788
Z lewej strony – napis na tarczy po łacinie
Odsłonięcie pomnika odbyło się 14 września 1788, 105 lat po zwycięskiej odsieczy wiedeńskiej. Most i pomnik są dobrze widoczne z okien rezydencji królewskiej i stanowią północne zwieńczenie kompozycji przestrzennej Łazienek.
Pomnik nie został zniszczony w czasie II wojny światowej[2]. W 1947 przeszedł gruntowną renowację. W 1999 został częściowo zdewastowany przez wandala; trzeba było odrestaurować urwaną rękę Turka i zniszczone napisy. W 2001 znowu wymagał renowacji, tym razem wichura, która przeszła nad Warszawą, strąciła głowę króla do kanału zasilającego staw[3]. W 2022 od posągu króla oderwał się kawałek lewej stopy[3].
Inne informacje[edytuj | edytuj kod]
- Na uroczystość odsłonięcia pomnika przybyło około 30 tysięcy osób[4].
- Na drugi dzień po uroczystości odsłonięcia pomnika pojawił się na nim rymowany napis[4]:
Bohaterowi Wiednia, co chrześcijan zbawił
Piękny pomnik z kamienia Stanisław wystawił,
Dwakroć złotych kosztował – trzykroć bym dołożył
By Stanisław skamieniał, a Jan III ożył.
- Most na ulicy Agrykoli nazywano, z racji pomnika, Mostem Sobieskiego[4].
- Wokół pomnika w Noc Listopadową gromadzili się powstańcy, gdy dołączyli do nich belwederczycy, razem ruszyli na Arsenał[5].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Jerzy Michalski: Stanisław August Poniatowski, w: Polski Słownik Biograficzny, Warszawa, Kraków 2002, t. XLI/4, s. 623.
- ↑ Jan Górski: Drugie narodziny miasta. Warszawa 1945. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1976, s. 200.
- ↑ a b Tomasz Urzykowski: Król stracił piętę. Odpadają fragmenty pomnika Jana III Sobieskiego na Agrykoli. warszawa.wyborcza.pl, 24 marca 2022. [dostęp 2022-03-24].
- ↑ a b c Robert Marcinkowski: Ilustrowany Atlas Dawnej Warszawy. Warszawa: Pangea, 2003, s. 109–110. ISBN 83-919948-0-5.
- ↑ Encyklopedia Warszawy. Wydawnictwo Naukowe PWN, s. 663. ISBN 83-01-08836-2.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Paweł Giergoń: Warszawa – pomnik Jana III Sobieskiego. Sztuka.net. [dostęp 2007-12-29]. (pol.).