Portal:Śródziemie/Artykuł miesiąca/2015

Zestawienie artykułów prezentowanych w Portalu Śródziemie w rubryce Artykuł miesiąca w 2015 roku.

Styczeń

Robakołaki (ang. Were-worms) – stwory pojawiające się tylko raz w mitologii Śródziemia, w wypowiedzi Bilba Bagginsa w Hobbicie, w rozdziale 1., kiedy główny bohater dziwi się, dlaczego trzynastu krasnoludów wybrało go na włamywacza i 14. towarzysza.

Mimo że raczej należą do hobbickiego folkloru, niż do ras żyjących w Śródziemiu, pojawiają się w filmie Hobbit: Bitwa Pięciu Armii. Drążą w ziemi blisko Ereboru tunele, którymi znienacka wychodzi armia orków. Widząc to, Gandalf nazywa potwory „robakołakami”. Pojawienie się tej nazwy w filmie zostało wymienione jako jeden z detali zaczerpniętych z myślą o fanach mitologii Śródziemia, wytykających liczne odstępstwa filmów od książkowego oryginału.

Luty

Galadriela – kobieta z rasy elfów, z królewskiego rodu plemienia Ñoldorów. Uważana za jedną z największych Eldarów, może ustępującą jedynie Fëanorowi, chociaż mądrzejszą od niego, wymienianą także obok Lúthien.

Była córką Finarfina i Eärweny, siostrą Finroda Felagunda, Angroda i Aegnora. Urodziła się w 1362 roku Dwóch Drzew w Amanie w okresie jego największej świetności. Jej pragnienie władzy doprowadziło do tego, że wyruszyła stamtąd na kontynent Środziemia, po zatruciu Dwóch Drzew, w tym samym czasie co Fëanor i wszyscy namówieni do wyprawy po Silmarile. Przybyła do Doriathu, gdzie otrzymywała rady i nauki od Meliany.

Odrzucając możliwość powrotu wraz z końcem Pierwszej Ery, wbrew przebaczeniu Valarów pozostała w Śródziemiu wraz ze swoim małżonkiem Celebornem i z nim po jakimś czasie osiedliła się w Lothlórien, którego była władczynią aż do końca Trzeciej Ery. Przez tysiąclecia kraina ta była chronione dzięki Nenyi, Pierścieniowi Wody, który Galadriela otrzymała od Celebrimbora. W czasie Wojny o Pierścień udzieliła gościny Drużynie Pierścienia, a po pokonaniu Saurona odpłynęła na Zachód.

Marzec

Wódz Nazgûli – pierwszy i najpotężniejszy spośród Upiorów Pierścienia, najważniejszy sługa Saurona.

Był człowiekiem (Dúnadanem?), magiem i królem bliżej nieznanego państwa, któremu w Drugiej Erze Sauron ofiarował jeden z Dziewięciu Pierścieni Władzy. Początkowo, dzięki podarunkowi zyskał wielką moc, ostatecznie jednak klejnot go zniewolił i doprowadził do przemiany w Upiora. W ciągu kolejnych stuleci był wykonawcą planów Saurona, mających przynieść Władcy Ciemności władzę nad Śródziemiem.

Po klęsce swego pana w wojnie z Ostatnim Sojuszem, skrył się na wschodzie. Około 1300 roku Trzeciej Ery pojawił się na rubieżach Eriadoru, gdzie założył królestwo Angmaru. Stojąc na jego czele toczył długotrwałe wojny z sukcesorami Arnoru, doprowadzając do ich upadku, choć ostatecznie został wypędzony z tych stron. Ukrył się wówczas w Mordorze, przygotowując kraj na powrót Saurona, a w 2002 roku zdobył Minas Ithil, zamieniając warownię Gondoru na swoją siedzibę, okrytą złą sławą, zwaną Minas Morgul. Ostatecznie jego los dopełnił się w trakcie Wojny o Pierścień.

Nikt nie znał jego prawdziwego imienia, więc przez kolejne stulecia określany był różnymi mianami, jak Czarnoksiężnik z Angmaru, Czarny Wódz, Król Upiorów Pierścienia, Cień Wielkiego Cienia, Król Dziewięciu Jeźdźców czy władca Morgulu.

Kwiecień

Númenor – wyspa-kontynent (i państwo istniejące w jego granicach) położona na morzu Belegaer, bliżej Valinoru niż Śródziemia.

Była dziełem Valarów, którzy na początku Drugiej Ery podarowali ją jako dar Edainom, śmiertelnym ludziom, którzy u boku elfów walczyli z Morgothem, Władcą Ciemności, podczas bitew o Beleriand.

Ludzie zamieszkujący wyspę, znani odtąd jako Dúnedainowie (sin.Ludzie Zachodu) obdarzeni zostali również dłuższym życiem. Dzięki kontaktom z Eldarami z Nieśmiertelnych Krain zyskali wielką wiedzę. Byli najlepszymi żeglarzami spośród wszystkich ludzi i dlatego zwano ich Królami Morza. Do pewnego czasu wspierali elfów w Śródziemiu, lecz ostatecznie większość z nich, pragnąc nieskończonego życia, zerwała kontakty z Quendimi i sprowadziła na siebie i swoją wyspę zagładę, w czym miał udział Sauron.

Historia Númenoru to tolkienowski odpowiednik mitu o Atlantydzie.

Maj

Martwe Bagna – rozległe, cuchnące bagna, rozpościerające się na równinie Dagorlad, na północ od Mordoru, na wschodnim brzegu Anduiny.

Ich nazwa pochodzi od rozegranej tam bitwy na Dagorlad, w której spotkały się wielkie armie: ludzie i elfowie z Ostatniego Sojuszu walczyli przeciw siłom Saurona. Po bitwie zwłoki elfów i ludzi pogrzebano na terenie równiny, następnie zalanej. Tak utworzyły się bagna, „rozlewiska topielców”, gdzie widać było twarze poległych wojowników.

Pod koniec Trzeciej Ery biegła tamtędy trasa wędrówki hobbitów: Frodo Bagginsa i Samwise'a Gamgee, prowadzonych przez Golluma.

Czerwiec

Królowie Númenoru – władcy Númenoru, tolkienowskiego odpowiednika Atlantydy. Ich dynastia łączy świat Pierwszej Ery z kolejnymi epokami, bowiem ich przodkiem jest jedna z najważniejszych postaci mitologii, Eärendil. Z kolei potomek númenorejskich monarchów z Władcy Pierścieni to Aragorn, członek Drużyny Pierścienia.

Monarchowie obejmowali berło pod imieniem quenejskim. Zwykle było to imię nadane im przy urodzeniu, do którego dodawano przedrostek Tar, który znaczył Wysoki, Szlachetny. Symbolem i głównym insygnium władzy królewskiej było berło Númenoru. Bronią władców był miecz Aranrúth. Monarchowie nie nosili korony, lecz zapewne od czasów Tar-Ancalimë, gwiazdę z białego klejnotu na czole.

Lipiec

Arwena – półelfka, córka Elronda i Celebríany, wnuczka Galadrieli i Celeborna. Jej starszymi braćmi byli bliźniacy Elladan i Elrohir.

Urodziła się w 241 roku Trzeciej Ery. Wychowywała się w Lothlórien i Rivendell. Tam właśnie, w 2951 roku Trzeciej Ery, spotkała Aragorna II, Wodza Dúnedainów. Zdarzenie to, jak się później okazało, wpłynęło na życie ich obojga.

W filmie Władca Pierścieni, w reżyserii Petera Jacksona, Arwenę zagrała Liv Tyler.

Sierpień

W Śródziemiu pod imieniem Gandalfa znano jednego z Istarich, wysłanych przez Valarów w Trzeciej Erze, by służyli radą i pomocą tym, którzy sprzeciwiali się woli Saurona.

To właśnie Gandalf, nazywany też Mithrandirem (Szary Pielgrzym), Tharkûnem i Incánusa, odegrał wielką rolę w zmaganiach z Władcą Ciemności, a szczególnie podczas Wojny o Pierścień.

W trylogii filmowej Władca Pierścieni, w reżyserii Petera Jacksona, postać tą zagrał Ian McKellen.

Wrzesień

Drugiego września 1973 roku, w wieku osiemdziesięciu jeden lat zmarł John Ronald Reuel Tolkien, angielski filolog, filozof chrześcijański i jeden z prekursorów gatunku fantasy jako twórca opowieści osadzonych w Śródziemiu.

Opublikował ponad sto prac z dziedziny filologii i literatury dawnej, współpracował przy powstaniu największego słownika języka angielskiego, Oxford English Dictionary. Zajmował się głównie językiem staroangielskim, a jego esej poświęcony eposowi Beowulf otworzył nowy rozdział w dziejach badań nad tym dziełem. Światową sławę przyniosła mu jednak twórczość pisarską, przede wszystkim zaś powieść Władca Pierścieni, napisana jako kontynuacja Hobbita.

Za dorobek naukowy i literacki otrzymał wiele nagród i honorowych doktoratów w Holandii, Irlandii, Anglii, Francji i Stanach Zjednoczonych, oraz najwyższe wyróżnienie państwowe – Order Imperium Brytyjskiego, przyznawany najwybitniejszym brytyjskim twórcom i najsłynniejszym osobistościom.