Beleriand

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
(Przekierowano z Doriath)
Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania
Mapa Beleriandu

Beleriand (Kraina Balaru[1], sin. Balar-kraj[2]), także Kraj Elfów[2][3] – fikcyjna kraina ze stworzonej przez J.R.R. Tolkiena mitologii Śródziemia występująca w wielu jego dziełach, między innymi Silmarillionie. Istniała do końca Pierwszej Ery[4]. Termin ten początkowo odnosił się jedynie do ujścia Sirionu, naprzeciw wyspy Balar, później jednak objął szersze obszary na północnym zachodzie Śródziemia[1].

Mieszkańcy[edytuj | edytuj kod]

Ludy i ich siedziby[edytuj | edytuj kod]

Beleriand zamieszkiwali elfowie: Falathrimowie pod wodzą Círdana na wybrzeżu, Elfowie Zieloni w Ossiriandzie oraz Sindarowie pod wodzą Thingola w Królestwie Doriath. Po powrocie Ñoldorów do Śródziemia zamieszkali oni w Dorthonionie oraz na wschód od Doriathu; Turgon zaś osiedlił się w Nevraście, później zaś przeniósł się do doliny pośród gór Echoriath, gdzie założył królestwo Gondolinu. Finrod i Orodreth przebywali w Przełomie Sirionu, później zaś pierwszy z nich przeniósł się nad rzekę Narog, gdzie zbudował Nargothrond[5][6].

Po przybyciu ludzi do Beleriandu ród Bëora osiedlił się na terenach podległych Amrodowi i Amrasowi na wschodnim brzegu Celonu, na południe od Nan Elmoth, w pobliżu granicy Doriathu, któremu później nadano nazwę Estolad (Obozowisko). Haladinowie zatrzymali się w Thargelionie. Marach wraz ze swoimi ludźmi zamieszkali na południowy wschód od osiedli rodu Barana, syna Bëora. Po jakimś czasie jednak Edainowie zaczęli przenosić się do krajów, gdzie panowali synowie Fëanora: lud Bëora udał się do Dorthonionu, lud Aradana (Malacha), syna Maracha, powędrował na zachód, z którego część zatrzymała się na jakiś czas w dolinach wśród stoków Ered Wethrin. Bereg wyprowadził tysiąc ludzi z rodu Bëora na południe[a]. Lud Amlacha po wyjeździe swojego wodza na służbę do Maedrosa wrócił za góry do Eriadoru. Po śmierci ojca i braci Halethy poprowadziła ona swój lud do Estoladu, a następnie na zachód, gdzie osiedlili się wśród lasów Talath Dirnen za Teiglinem, a niektórzy zapuszczali się w głąb królestwa Nargothrondu. Ostatecznie powiodła ich do lasu Brethil[7]. Między ludem Halethy mieszkało możliwe, że nawet kilka setek Drúedainów; ludy te żyły we wspólnej przyjaźni[8].

Nie jest wspomniane, czy krasnoludowie osiedlali się w większych grupach w Beleriandzie, ale ze swoich siedzib na wschodnich stokach Gór Błękitnych prowadzili handel z elfami z tej krainy[9]. Krasnolud Mîm mieszkał jednak wraz z synami na Amon Rûdh na południe od Brethilu[10].

Używane języki[edytuj | edytuj kod]

Na terenie Beleriandu używano w głównej mierze sindarinu (nazywanego też językiem Beleriandu[11] lub językiem elfów z Beleriandu[12]). Po przybyciu Ñoldorów do Śródziemia początkowo używali oni quenyi, jednak gdy Sindarowie przestali z niego korzystać pod wpływem rozkazu Thingola, również przybyli z Amanu elfowie zaczęli stosować w codziennym życiu sindarinu; tylko książęta Ñoldorów między sobą posługiwali się w dalszej chwili Szlachetnym Językiem Zachodu[13].

Edainowie posługiwali się swoją ojczystą mową, z której powstał potoczny Adûnaic, język późniejszych Númenorejczyków, a także językiem elfów[14].

Historia[edytuj | edytuj kod]

Lata Drzew[edytuj | edytuj kod]

Beleriand ukształtował się w trakcie Wielkiej Bitwy Potęg, kiedy armia Valarów starła się z siłami Melkora[15].

Elfowie po raz pierwszy trafili do Beleriandu, gdy pod przewodnictwem Oromëgo zmierzali do Amanu[16]. Vanyarowie i Ñoldorowie zostali przetransportowani na wyspie sprowadzonej przez Ulma do Valinoru, jednak jej część oderwała się i w ten sposób powstała wyspa Balar[17].

Pod koniec wędrówki Teleri przez długi czas odpoczywali w Beleriandzie Wschodnim, za rzeką Gelion. Tam jeden z wodzów tego szczepu – Elwë – spotkał w lesie Melianę, przedstawicielkę Majarów, którą następnie poślubił[18]. Wspólnie założyli królestwo Doriath ze stolicą w Menegroth[19].

Pierwsza Era[edytuj | edytuj kod]

Po śmierci Drzew Valarów i kradzieży Silmarili przez Melkora, zbiegł on do Śródziemia. W pościg za nim ruszyli Ñoldorowie pod wodzą Fëanora, co spowodowało Wojnę o Beleriand. W trakcie ich pobytu powstały królestwa Gondolinu (w roku 104[b]) oraz Nargothrondu[20][21]. Po około trzystu latach od ich przybycia, około 310 roku do Beleriandu wkroczyli pierwsi ludzie[b][22].

W 455 roku[b] w wyniku bitwy Dagor Bragollach Morgoth przejął kontrolę nad Ard-galen oraz Dorthonionem, a Marchia Maedhrosa została poważnie osłabiona[23]. W 473 upadło Falas, a w 496 Nargothrond. Po śmierci Diora około 509 roku Doriath został opuszczone, a latem 511 roku padł Gondolin[b][24].

Pod koniec Pierwszej Ery Eärendil wraz z żoną Elwingą i jednym z Silmarili wyruszył do Amanu, by prosić Valarów o ulitowanie się nad Śródziemiem[25]. Został wysłuchany i armia Valarów wyruszyła na wschód. Należeli do niej Vanyarowie i ci Ñoldorowie, którzy nie opuścili Valinoru. Zapoczątkowało to Wojnę Gniewu (inaczej zwana Wielką Bitwą), ostatnią z bitew o Beleriand, która zakończyła panowanie Morgotha. Valarowie skuli go ponownie łańcuchem Angainorem i wyrzucili przez Bramy Nocy poza mury Świata, w bezczasową otchłań[26]. Jednakże w wyniku starcia Beleriand został zalany przez wody Wielkiego Morza; ściana Gór Błękitnych pękła i utworzyła się z tej przyczyny zatoka Lhûn, nazwana tak od rzeki o tej samej nazwie, która zmieniła koryto i wpadała do niej. Przetrwały Lindon, gdzie pozostało wielu Eldarów, nie chcąc jeszcze opuścić Beleriandu[2][4], oraz Tol Morwen[27], Tol Fuin i wzgórze Himring, które stało się wyspą i zmieniło nazwę na Himling[28].

Położenie Beleriandu[edytuj | edytuj kod]

Beleriand był najbardziej wysuniętą na zachód częścią Śródziemia i znajdował się na jego północy, na zachód od Eriadoru; granicą pomiędzy tymi krainami były Góry Błękitne (Ered Luin)[16][29]. Na zachodzie znajdowało się morze Belegaer[30], a na północy pasmo górskie Ered Wethrin (Góry Cienia) oddzielało tę krainę od Hithlumu. Granicę Beleriandu na północy stanowiła także Marchia Maedhrosa[31]. Przez Beleriand płynęła rzeka Sirion biorąca początek w Eithel Sirion, która dzieliła go na Beleriand Zachodni i Wschodni. Krainę przecinał łańcuch wzgórz prostopadły do Sirionu dzielący ją w poprzek, który nosił nazwę Andram (Wielki Mur). Czasami do Beleriandu zaliczane były także Nevrast z powodu łagodniejszego klimatu niż w Hithlumie[32], oraz Dorthonion[2].

Beleriand Zachodni[edytuj | edytuj kod]

Beleriand Zachodni obejmował tereny położone na zachód od Sirionu. Leżały w nim między innymi królestwo Ñoldorów pod wodzą Finroda – Nargothrond, zachodnie wybrzeże Falas (gdzie znajdowały się przystanie Telerich – na północy Brithombar, na południu – Eglarest[33][34][35]), Arvernien, las Nivrim (Marchia Zachodnia), będący częścią Doriathu[36], oraz las Brethil, a czasami zaliczany był do niego także Nevrast[32]. Płynęły przez niego rzeki Narog oraz Teiglin, które wpadały do Sirionu[2].

Arvernien[edytuj | edytuj kod]

Arvernien to kraj nadmorski na południu Beleriandu, gdzie Eldarowie mieszkali pod koniec Pierwszej Ery. Tam Eärendil Żeglarz zbudował swój okręt, którym popłynął do Valinoru.

Beleriand Wschodni[edytuj | edytuj kod]

Beleriand Wschodni był położony pomiędzy rzeką Sirion a Górami Błękitnymi, u podnóża których leżała kraina Ossiriand (Kraj Siedmiu Rzek), którego główną rzeką był Gelion wraz z dopływami; kraina rozciągała się na 600 staj, a w najszerszym miejscu mierzyła 100 staj[1][37][38]. Znajdowało się w niej między innymi królestwo Doriathu (nazywane wcześniej Egladorem[20]) pod władzą Sindara Elu Thingola ze stolicą w Menegroth (Tysiąc Grot), które objęte było Obręczą Meliany, oraz Gondolin założony przez Turgona[39]. Oprócz tego położone w nim były las Taur-im-Duinath[40], pustkowie Dimbar pod szczytami Crissaegrimu, Nan Dungortheb (Dolina Okropnej Śmierci; zamieszkała tam uciekająca przed balrogami Morgotha Ungolianta[41]) pod Ered Gorgoroth (Górami Grozy), Dor Dínen (Milczący Kraj), puszcza Region (będąca południową częścią Doriathu) oraz północne marchie synów Fëanora. Dopływami Sirionu płynącymi przez tę część Beleriandu były: Mindeb, Rivil, Esgalduina i Aros, które spływały z Dorthonionu (Celon, dopływ Arosu, wypływał ze wzgórz Himring, niedaleko źródeł Małego Gelionu)[2][37][42][43].

Sąsiednie krainy[edytuj | edytuj kod]

Lammoth[edytuj | edytuj kod]

Kraina między brzegiem Belegaeru, a górami Ered Lómin oddzielającymi ją od Hithlumu.

Ossiriand[edytuj | edytuj kod]

 Osobny artykuł: Ossiriand.

Kraina na wschód od Beleriandu, między Gelionem a Ered Luin.

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Jak podaje indeks dołączony do Silmarillionu, przeszedł on do Eriadoru.
  2. ↑ a b c d Daty roczne zostały zaproponowane przez Roberta Fostera w Dodatku I dołączonym do Encyklopedii Śródziemia jego autorstwa; zobacz tamże: strony 527–534.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b c Tolkien 2014 ↓, s. 389.
  2. ↑ a b c d e f Foster 2017 ↓, s. 63–64.
  3. ↑ Tolkien 2017 ↓, s. 794.
  4. ↑ a b Tolkien 2014 ↓, s. 358.
  5. ↑ Tolkien 2014 ↓, s. 160–167.
  6. ↑ Fonstad 1998 ↓, s. 19.
  7. ↑ Tolkien 2014 ↓, s. 190–196.
  8. ↑ Tolkien 2013 ↓, s. 406.
  9. ↑ Tolkien 2014 ↓, s. 128–130, 153.
  10. ↑ Tolkien 2014 ↓, s. 262–263.
  11. ↑ Tolkien 2013 ↓, s. 546.
  12. ↑ Tolkien 2014 ↓, s. 421.
  13. ↑ Tolkien 2014 ↓, s. 175.
  14. ↑ Tolkien 2014 ↓, s. 197.
  15. ↑ Tolkien 2014 ↓, s. 80.
  16. ↑ a b Tolkien 2014 ↓, s. 84.
  17. ↑ Tolkien 2014 ↓, s. 87–88.
  18. ↑ Tolkien 2014 ↓, s. 86.
  19. ↑ Foster 2017 ↓, s. 134.
  20. ↑ a b Tolkien 2014 ↓, s. 134.
  21. ↑ Tolkien 2014 ↓, s. 155.
  22. ↑ Tolkien 2014 ↓, s. 187.
  23. ↑ Foster 2017 ↓, s. 122.
  24. ↑ Foster 2017 ↓, s. 135, 532–533.
  25. ↑ Tolkien 2014 ↓, s. 313.
  26. ↑ Tolkien 2014 ↓, s. 317–323.
  27. ↑ Tolkien 2014 ↓, s. 295.
  28. ↑ Tolkien 2013 ↓, s. 25.
  29. ↑ Tolkien 2014 ↓, s. 159.
  30. ↑ Tolkien 2014 ↓, s. 124, 304.
  31. ↑ Foster 2017 ↓, s. 302.
  32. ↑ a b Tolkien 2014 ↓, s. 160–165.
  33. ↑ Tolkien 2014 ↓, s. 88.
  34. ↑ Tolkien 2014 ↓, Mapa Beleriandu dołączona do Silmarillionu., s. 164.
  35. ↑ Tolkien 2014 ↓, s. 390, 396.
  36. ↑ Tolkien 2014 ↓, s. 165, 416.
  37. ↑ a b Tolkien 2014 ↓, s. 163.
  38. ↑ Tolkien 2014 ↓, s. 418.
  39. ↑ Tolkien 2014 ↓, s. 170.
  40. ↑ Tolkien 2014 ↓, s. 166.
  41. ↑ Tolkien 2014 ↓, s. 115.
  42. ↑ Tolkien 2014 ↓, s. 293.
  43. ↑ Fonstad 1998 ↓, s. 12.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Beleriand&oldid=66525288#Beleriand_Wschodni”