Andrzej Stasiuk

Andrzej Stasiuk
	; Andrzej Stasiuk, 2021
Data i miejsce urodzenia	25 września 1960 ; Warszawa
Narodowość	polska
Dziedzina sztuki	literatura piękna
	Ważne dzieła
	Mury Hebronu; Wiersze miłosne i nie; Biały kruk; Opowieści galicyjskie;
	Odznaczenia
	Nagrody
	Nagroda Literacka Nike; Nagroda Fundacji im. Kościelskich; Nagroda Literacka Gdynia
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Cytaty w Wikicytatach

Galeria: A. Stasiuk

Magdalena Rabizo-Birek, A. Stasiuk, VII Festiwal Góry Literatury, Włodowice, 2021

A. Stasiuk jako wokalista-melorecytator w projekcie muzycznym Mickiewicz – Stasiuk – Haydamaky, 2019

Andrzej Stasiuk (ur. 25 września 1960 w Warszawie^[1]) – polski prozaik, poeta, dramaturg, eseista, publicysta i wydawca, laureat Nagrody Fundacji im. Kościelskich (1995), Nagrody Literackiej „Nike” (2005) i Nagrody Literackiej Gdynia (2010).

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Wydalony kolejno: z liceum zawodowego, technikum, zasadniczej szkoły zawodowej^[2]. We wczesnych latach 80. zaangażowany w działalność Ruchu Wolność i Pokój. Zdezerterował z wojska, za co półtora roku spędził w więzieniu (swoje przemyślenia z tego okresu zawarł później w broszurze Prison is Hell^[3]). W 1986^[4] wyjechał z Warszawy i zamieszkał w Czarnem, a kilka lat później w Wołowcu w Beskidzie Niskim.

Autor felietonów prasowych, publikowanych na łamach „Tygodnika Powszechnego”, „Gazety Wyborczej”, „Tytułu”, „Ozonu”, „Frankfurter Allgemeine Zeitung” i innych pism. Jego książki zostały przetłumaczone na języki obce, m.in. białoruski, angielski, fiński, francuski, niderlandzki, niemiecki, rosyjski, norweski, szwedzki, ukraiński, węgierski, włoski, czeski, rumuński.

Wraz z żoną Moniką Sznajderman prowadzi Wydawnictwo Czarne, specjalizujące się w literaturze środkowoeuropejskiej.

Wystąpił w filmie Gnoje (1995) Jerzego Zalewskiego, będącym adaptacją Białego kruka.

26 stycznia 2018 roku ukazał się album studyjny Mickiewicz – Stasiuk – Haydamaky nagrany wspólnie z ukraińskim zespołem Haydamaky^[5], na którym Stasiuk towarzyszy zespołowi melorecytując polskie teksty utworów Adama Mickiewicza (przy czym wokalista zespołu Ołeksandr Jarmoła śpiewa ukraińskie tłumaczenia poezji Mickiewicza). Album dotarł do 12. miejsca na polskiej liście sprzedaży OLiS^[6].

Twórczość[edytuj | edytuj kod]

Prison is hell^[7], 1988.
Mury Hebronu, 1992.
Wiersze miłosne i nie, 1994.
Biały kruk, 1995 (Nagroda Fundacji im. Kościelskich).
Opowieści galicyjskie, 1995.
Przez rzekę, 1996.
Dukla, 1997 (nominacja do Nagrody Literackiej Nike 1998^[8])
Dwie sztuki (telewizyjne) o śmierci, 1998.
Jak zostałem pisarzem (próba autobiografii intelektualnej), 1998.
Dziewięć, 1999.
Moja Europa. Dwa Eseje o Europie zwanej Środkową, 2000 (wraz z Jurijem Andruchowyczem).
Tekturowy samolot, 2000 (nominacja do Nagrody Literackiej Nike 2001^[9]).
Opowieści wigilijne, 2000 (razem z Olgą Tokarczuk i Jerzym Pilchem).
Zima, 2001 (nominacja do Nagrody Literackiej Nike 2002^[10])
Jadąc do Babadag, 2004 (nominacja do Śląskiego Wawrzynu Literackiego, maj 2005; Nagroda Literacka „Nike”, październik 2005).
Noc. Słowiańsko-germańska tragifarsa medyczna, 2005 (nominacja do Nagrody Literackiej Nike 2006^[11])
Fado, 2006 (Nagroda Literacka im. Arkadego Fiedlera „Bursztynowy Motyl”).
Ciemny las, 2007.
Dojczland, 2007.
Czekając na Turka, 2009.
Taksim, 2009 (Nagroda Literacka Gdynia 2010^[12])
Dziennik pisany później, 2010 (książka znalazła się w finale Nagrody Literackiej Nike 2011^[13]).
Grochów, 2012 (nominacja do Nagrody Literackiej Gdynia 2013^[14]).
Nie ma ekspresów przy żółtych drogach, 2013 (nominacja do Nagrody Literackiej Nike 2014^[15]).
Wschód, 2014 (Nagroda Literacka m.st. Warszawy, nominacja do Nagrody Literackiej Nike 2015^[16]).
„Życie to jednak strata jest”. Andrzej Stasiuk w rozmowach z Dorotą Wodecką, Agora SA, Czarne, Warszawa 2015, ISBN 978-83-2682-217-9^[17]
Kucając, Wydawnictwo Czarne. Wołowiec 2015.
Osiołkiem, Wydawnictwo Czarne. Wołowiec 2016.
Kroniki beskidzkie i światowe, Wydawnictwo Czarne. Wołowiec 2018.
Przewóz, Wydawnictwo Czarne. Wołowiec 2021 (nominacja do Nagrody Literackiej „Nike” 2022^[18], Nagroda Literackiej m.st. Warszawy 2022 w kategorii proza^[19], Nagroda Literacka Prezydenta Miasta Białegostoku im. Wiesława Kazaneckiego za 2021 w kategorii książka roku ex-aequo z Justyną Kulikowską^[20], nominacja do Literackiej Nagrody Europy Środkowej „Angelus” 2022^[21]).

Dyskografia[edytuj | edytuj kod]

Albumy studyjne

Rok	Dane dot. albumu	Najwyższa pozycja na liście
Rok	Dane dot. albumu	POL ^[6]
2018	Mickiewicz – Stasiuk – Haydamaky (oraz Haydamaky) Wydany: 26 stycznia 2018 Wytwórnia: PUGU PUGU art / Agora SA Format: CD, digital download	12

Nagrody[edytuj | edytuj kod]

Nagroda Fundacji Kultury (1994)
Nagroda Fundacji im. Kościelskich (1995)
Nagroda im. S.B. Lindego (2002)
Nagroda im. Beaty Pawlak (2004) za Jadąc do Babadag
Nagroda Literacka „Nike” (2005) za Jadąc do Babadag
Nagroda im. Adalberta Stiftera (2005)^[22]
Srebrny Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” (2005)^[23]
Nagroda Bursztynowego Motyla im. Arkadego Fiedlera za Fado (2007)
Nagroda Literacka Gdynia (2010) za Taksim^[12]
Doroczna Nagroda Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego za rok 2011 w dziedzinie literatury^[24]
Płyta w Alei Pisarzy przy Miejskiej Bibliotece Publicznej im. Ł. Górnickiego w Oświęcimiu (2012)^[25]
Nagroda Literacka m.st. Warszawy (2015) w kategorii „proza” za książkę Wschód^[26]
Austriacka Nagroda Państwowa w dziedzinie literatury europejskiej (2016)^[27]
Gwiazda w Alei Gwiazd Literatury przed Miejską Biblioteką Publiczną w Mińsku Mazowieckim (2016)^[28]
Nagroda Literacka Prezydenta Miasta Białegostoku im. Wiesława Kazaneckiego za 2021 w kategorii książka roku za Przewóz (2022)^[20]

Filmografia[edytuj | edytuj kod]

Gnoje (1995, film fabularny, reżyseria: Jerzy Zalewski)^[29]
Człowiek zwany „Świnia” (1999, film biograficzny, reżyseria: Aleksandra Czernecka, Dariusz Pawelec)^[30]
Zawód – podróżnik na południe. Andrzej Stasiuk (2009, film dokumentalny, reżyseria: Dariusz Pawelec)^[31]

Adaptacje[edytuj | edytuj kod]

Gnoje (film fabularny, 1995) – współautor scenariusza na podstawie powieści Biały kruk
Wino truskawkowe (film fabularny, 2007) – autor scenariusza na motywach kilku opowiadań ze zbioru Opowieści galicyjskie
Monolog o śmierci (spektakl telewizyjny, 2000)
Muchy (spektakl telewizyjny, 2000)
Mury Hebronu (słuchowisko radiowe, 2009) – na podstawie powieści pod tym samym tytułem

Kontrowersje[edytuj | edytuj kod]

W tekście, który ukazał w listopadzie 2022 w „Tygodniku Powszechnym”, Stasiuk przyznał, że w młodości dręczył zwierzęta^[32].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Andrzej Stasiuk, Polscy pisarze i badacze literatury przełomu XX i XXI wieku [dostęp 2021-04-12] (pol.).
↑ Gwiazdy bez matury, 14 października 2010 [dostęp 2020-06-05] .
↑ Debiuty wyszperane z lochów / Literatura / dwutygodnik.com, www.dwutygodnik.com [dostęp 2021-03-05] (pol.).
↑ Warszawa nigdy nie będzie należeć do przyjezdnych
↑ „Mickiewicz – Stasiuk – Haydamaky” – premiera wyjątkowej płyty!. wydawnictwoagora.pl. [dostęp 2018-02-08]. (pol.).
↑ ^a ^b OLiS – sprzedaż w okresie 16.02.2018 – 22.02.2018. olis.onyx.pl. [dostęp 2018-03-01]. (pol.).
↑ Prison is hell – Portal Tezeusz – Chrześcijanie w świecie [dostęp 2021-03-05] (pol.).
↑ Nagroda Nike 1998. nike.org.pl. [dostęp 2015-08-22].
↑ Nagroda Nike 2001. nike.org.pl. [dostęp 2015-08-20].
↑ Nagroda Nike 2002. nike.org.pl. [dostęp 2015-08-20].
↑ Nagroda Nike 2006. nike.org.pl. [dostęp 2015-07-22].
↑ ^a ^b Laureaci 2010 | Nagroda Literacka Gdynia, nagrodaliterackagdynia.pl [dostęp 2015-12-02] [zarchiwizowane z adresu 2020-02-23] .
↑ Nagroda Nike 2011. nike.org.pl. [dostęp 2015-07-20].
↑ Nominowani 2013, Nagroda Literacka Gdynia [dostęp 2015-12-07] [zarchiwizowane z adresu 2016-05-28] .
↑ Nagroda Nike 2014. nike.org.pl. [dostęp 2015-08-22].
↑ nominacje do Nagrody Literackiej Nike 2015. culture.pl. [dostęp 2015-07-26].
↑ „Jak macho polskiej literatury okazuje uczucia kobiecie”? Andrzej Stasiuk w rozmowie z Dorotą Wodecką, Wyborcza.pl, 4 maja 2015 [dostęp 2015-05-10] [zarchiwizowane z adresu 2015-05-10] .
↑ Nagroda Literacka Nike 2022. Oto lista nominowanych, Onet Kultura, 15 czerwca 2022 [dostęp 2022-06-15] (pol.).
↑ Znamy laureatów 15. Nagrody Literackiej m.st. Warszawy! - Redakcja NNCT | Nowy Napis, nowynapis.eu, 23 czerwca 2022 [dostęp 2022-06-24] (pol.).
↑ ^a ^b Laureaci nagrody literackiej, Białystok - Oficjalny Portal Miasta, 2 kwietnia 2022 [dostęp 2022-05-04] (pol.).
↑ Literacka Nagroda Europy Środkowej Angelus 2022. Poznaj długą listę książek, www.wroclaw.pl, 30 czerwca 2022 [dostęp 2022-07-01] (pol.).
↑ Nagroda im. Adalberta Stiftera 2005 dla Andrzeja Stasiuka / Wydarzenia / Instytut Książki, www.instytutksiazki.pl, 13 października 2005 [dostęp 2016-03-06] .
↑ Medal Gloria Artis dla twórców i działaczy kultury. wp.pl, 5 października 2005. [dostęp 2011-07-02].
↑ Doroczne Nagrody Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. mkidn.gov.pl, 2011-09-20. [dostęp 2016-09-02]. (pol.).
↑ Aleja Pisarzy, Miejska Biblioteka Publiczna w Oświęcimiu [dostęp 2022-11-30] (pol.).
↑ Nagroda Literacka miasta Warszawy dla Rymkiewicza. Poeta odmawia wyróżnienia. gazeta.pl, 2014-04-24. [dostęp 2014-04-26].
↑ Andrzej Stasiuk laureatem austriackiej nagrody literackiej | Culture.pl, culture.pl [dostęp 2016-04-26] .
↑ Aleja Gwiazd Literatury, Miejska Biblioteka Publiczna w Mińsku Mazowieckim, 20 lutego 2021 [dostęp 2022-11-30] (pol.).
↑ Gnoje. filmweb.pl. [dostęp 2017-10-06].
↑ Człowiek zwany „Świnia" w bazie filmpolski.pl [data dostępu 2017-10-06]
↑ Zawód – podróżnik na południe. Andrzej Stasiuk. filmweb.pl. [dostęp 2017-10-06].
↑ Stasiuk: Na przekór zimnemu tchnieniu listopada, www.tygodnikpowszechny.pl, 14 listopada 2022 [dostęp 2022-11-30] (pol.).

[1] Andrzej Stasiuk, Polscy pisarze i badacze literatury przełomu XX i XXI wieku [dostęp 2021-04-12] (pol.).

[2] Gwiazdy bez matury, 14 października 2010 [dostęp 2020-06-05] .

[3] Debiuty wyszperane z lochów / Literatura / dwutygodnik.com, www.dwutygodnik.com [dostęp 2021-03-05] (pol.).

[nigdy-4] Warszawa nigdy nie będzie należeć do przyjezdnych

[hayda1-5] „Mickiewicz – Stasiuk – Haydamaky” – premiera wyjątkowej płyty!. wydawnictwoagora.pl. [dostęp 2018-02-08]. (pol.).

[OLiS-6] OLiS – sprzedaż w okresie 16.02.2018 – 22.02.2018. olis.onyx.pl. [dostęp 2018-03-01]. (pol.).

[7] Prison is hell – Portal Tezeusz – Chrześcijanie w świecie [dostęp 2021-03-05] (pol.).

[nike1-8] Nagroda Nike 1998. nike.org.pl. [dostęp 2015-08-22].

[nike2-9] Nagroda Nike 2001. nike.org.pl. [dostęp 2015-08-20].

[nike3-10] Nagroda Nike 2002. nike.org.pl. [dostęp 2015-08-20].

[nike4-11] Nagroda Nike 2006. nike.org.pl. [dostęp 2015-07-22].

[:0-12] Laureaci 2010 | Nagroda Literacka Gdynia, nagrodaliterackagdynia.pl [dostęp 2015-12-02] [zarchiwizowane z adresu 2020-02-23] .

[nike5-13] Nagroda Nike 2011. nike.org.pl. [dostęp 2015-07-20].

[gdyn-14] Nominowani 2013, Nagroda Literacka Gdynia [dostęp 2015-12-07] [zarchiwizowane z adresu 2016-05-28] .

[nike6-15] Nagroda Nike 2014. nike.org.pl. [dostęp 2015-08-22].

[nike7-16] Nagrody Literackiej Nike 2015. culture.pl. [dostęp 2015-07-26].

[17] „Jak macho polskiej literatury okazuje uczucia kobiecie”? Andrzej Stasiuk w rozmowie z Dorotą Wodecką, Wyborcza.pl, 4 maja 2015 [dostęp 2015-05-10] [zarchiwizowane z adresu 2015-05-10] .

[18] Nagroda Literacka Nike 2022. Oto lista nominowanych, Onet Kultura, 15 czerwca 2022 [dostęp 2022-06-15] (pol.).

[19] Znamy laureatów 15. Nagrody Literackiej m.st. Warszawy! - Redakcja NNCT | Nowy Napis, nowynapis.eu, 23 czerwca 2022 [dostęp 2022-06-24] (pol.).

[:0x-20] Laureaci nagrody literackiej, Białystok - Oficjalny Portal Miasta, 2 kwietnia 2022 [dostęp 2022-05-04] (pol.).

[21] Literacka Nagroda Europy Środkowej Angelus 2022. Poznaj długą listę książek, www.wroclaw.pl, 30 czerwca 2022 [dostęp 2022-07-01] (pol.).

[stift-22] Nagroda im. Adalberta Stiftera 2005 dla Andrzeja Stasiuka / Wydarzenia / Instytut Książki, www.instytutksiazki.pl, 13 października 2005 [dostęp 2016-03-06] .

[artis-23] Medal Gloria Artis dla twórców i działaczy kultury. wp.pl, 5 października 2005. [dostęp 2011-07-02].

[mkdn-24] Doroczne Nagrody Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. mkidn.gov.pl, 2011-09-20. [dostęp 2016-09-02]. (pol.).

[25] Aleja Pisarzy, Miejska Biblioteka Publiczna w Oświęcimiu [dostęp 2022-11-30] (pol.).

[warsz-26] Nagroda Literacka miasta Warszawy dla Rymkiewicza. Poeta odmawia wyróżnienia. gazeta.pl, 2014-04-24. [dostęp 2014-04-26].

[austr-27] Andrzej Stasiuk laureatem austriackiej nagrody literackiej | Culture.pl, culture.pl [dostęp 2016-04-26] .

[28] Aleja Gwiazd Literatury, Miejska Biblioteka Publiczna w Mińsku Mazowieckim, 20 lutego 2021 [dostęp 2022-11-30] (pol.).

[gno-29] Gnoje. filmweb.pl. [dostęp 2017-10-06].

[swin-30] Człowiek zwany „Świnia" w bazie filmpolski.pl [data dostępu 2017-10-06]

[zaw-31] Zawód – podróżnik na południe. Andrzej Stasiuk. filmweb.pl. [dostęp 2017-10-06].

[32] Stasiuk: Na przekór zimnemu tchnieniu listopada, www.tygodnikpowszechny.pl, 14 listopada 2022 [dostęp 2022-11-30] (pol.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]

[25]

[26]

[27]

[28]

[29]

[30]

[31]

[32]

Nagroda główna	Wiesław Myśliwski (1997) Czesław Miłosz (1998) Stanisław Barańczak (1999) Tadeusz Różewicz (2000) Jerzy Pilch (2001) Joanna Olczak-Ronikier (2002) Jarosław Marek Rymkiewicz (2003) Wojciech Kuczok (2004) Andrzej Stasiuk (2005) Dorota Masłowska (2006) Wiesław Myśliwski (2007) Olga Tokarczuk (2008) Eugeniusz Tkaczyszyn-Dycki (2009) Tadeusz Słobodzianek (2010) Marian Pilot (2011) Marek Bieńczyk (2012) Joanna Bator (2013) Karol Modzelewski (2014) Olga Tokarczuk (2015) Bronka Nowicka (2016) Cezary Łazarewicz (2017) Marcin Wicha (2018) Mariusz Szczygieł (2019) Radek Rak (2020) Zbigniew Rokita (2021) Jerzy Jarniewicz (2022)
Wybór czytelników	Olga Tokarczuk (1997) Zygmunt Kubiak (1998) Olga Tokarczuk (1999) Tadeusz Różewicz (2000) Jerzy Pilch (2001) Olga Tokarczuk (2002) Dorota Masłowska (2003) Wojciech Kuczok (2004) Ryszard Kapuściński (2005) Wisława Szymborska (2006) Mariusz Szczygieł (2007) Olga Tokarczuk (2008) Krzysztof Varga (2009) Magdalena Grochowska (2010) Sławomir Mrożek (2011) Andrzej Franaszek (2012) Szczepan Twardoch (2013) Ignacy Karpowicz (2014) Olga Tokarczuk (2015) Magdalena Grzebałkowska (2016) Stanisław Łubieński (2017) Marcin Wicha (2018) Mariusz Szczygieł (2019) Joanna Gierak-Onoszko (2020) Zbigniew Rokita (2021) Joanna Ostrowska (2022)
Nagroda 25-lecia	Mariusz Szczygieł (2021)