Przełęcz Dujawa
| Państwo | |
|---|---|
| Wysokość |
547 m n.p.m. |
| Pasmo | |
| Sąsiednie szczyty | |
Położenie na mapie Beskidu Niskiego  | |
Położenie na mapie Karpat  | |
 49°26′57,3″N 21°18′45,6″E/49,449250 21,312667
| |
Przełęcz Dujawa (także: Przełęcz Beskidek, słow. Priesmyk Dujava; 547 m n.p.m.) – szeroka, dość niska przełęcz w głównym grzbiecie wododziałowym Karpat, w zachodniej części Beskidu Niskiego. Grzbietem przez przełęcz biegnie granica państwowa polsko-słowacka.
Położenie[edytuj | edytuj kod]
Przełęcz znajduje się pomiędzy wydłużonymi w osi północny zachód – południowy wschód masywami Beskidka (685 m n.p.m.) na zachodzie a Beskidu (689 m n.p.m.) na wschodzie. W kierunku północnym stoki przełęczy opadają bardzo łagodnie ku dolinie źródłowych cieków Zdyni (zwanej tu Zdynianką) w Koniecznej, natomiast w kierunku południowym – ku dolinie rodzącej się w przygrzbietowej młace Ondawy we wsi Ondavka.
Poprzednią (patrząc z zachodu na wschód) przełęczą w głównym łańcuchu Karpat jest Przełęcz Regetowska, a kolejną – Przełęcz pod Zajęczym Wierchem.
Ukształtowanie terenu[edytuj | edytuj kod]
Ukształtowanie terenu wokół przełęczy jest specyficzne, gdyż w jej siodle odgałęzia się w kierunku południowo-południowo-wschodnim mało wydatny początkowo grzbiet, który kilka kilometrów dalej na południe kulminuje w rozłożystym Smilniańskim Wierchu, zaś dalej przekształca się w wododział Ondawy i Topli. W związku z tym zachodnia część południowych stoków przełęczy opada już ku dolince potoku będącego lewobrzeżnym dopływem Kamieńca (zwanego tu w górnym biegu Riečka), dopływu Topli. Najniższy punkt przełęczy leży między dorzeczami Zdyni i Ondawy, jednak z uwagi na podmokły teren nie był używany jako przejście przez grzbiet.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Przez przełęcz już od czasów średniowiecza (być może już od XIV w.) biegł uczęszczany szlak handlowy, wiodący z Biecza przez Gorlice, Bielankę, Łosie, Uście i dalej doliną Zdyni na Dujawę, a z niej w dół doliną Riečki (Kamieńca) przez Becherov i Zborov do Bardejowa. W latach 1787–1788 Austriacy wybudowali nową drogę bitą z Gorlic przez Przełęcz Małastowską, Konieczną i Dujawę do Bardejowa. Droga ta, której śladem biegnie dzisiejsza szosa (po polskiej stronie – nr 977, po słowackiej – nr 545) przecina grzbiet wododziałowy ok. 600 m na zachód od najniższego punktu przełęczy, na wysokości 556 m n.p.m. Na przełęczy do 2007 roku działało drogowe przejście graniczne Konieczna-Becherov.
W roku 1906 powstał projekt budowy linii kolejowej z Gorlic do Bardejowa przez przełęcz Dujawę, jednak nigdy nie został zrealizowany.
Ciekawostki[edytuj | edytuj kod]
Prawdopodobnie w rejonie przełęczy w 1848 r., po wybuchu Wiosny Ludów, przekradali się przez granicę Zygmunt Miłkowski z towarzyszami w drodze do Legionów Polskich na Węgrzech[1].
Na Przełęczy Dujawa toczy się akcja sztuki Andrzeja Stasiuka pt. Czekając na Turka, wystawionej przez krakowski Teatr Stary w 2009 roku (reż. Mikołaj Grabowski)[2].
Szlaki turystyczne[edytuj | edytuj kod]
Przełęcz Dujawa – Radocyna – Nieznajowa – Wołowiec – Banica – Bartne
Przełęcz Dujawa – Becherov
słowacki szlak graniczny
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Jan Reychman. Podróże polskie do kąpieli bardiowskich w XVIII i na początku XIX wieku. „Wierchy. Rocznik poświęcony górom i góralszczyźnie”. R. 27 (1958), s. 24-54, 1959. Komisja Turystyki Górskiej ZG PTTK. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Kraków. (pol.).
- ↑ informacje na stronie Teatru. stary.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-02-11)]. dostęp dnia [2012-01-19].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Beskid Niski. Mapa turystyczna 1:50 000, wyd. „Compass”, Kraków 2004, ISBN 83-89165-54-6.
- Dworak Zofia, Słodkowska Irmina (red.) Beskid Niski i Pogórze. Mapa turystyczna 1:125.000, wydanie 11, PPWK Warszawa 2003
- Krukar Wojciech, Kryciński Stanisław, Luboński Paweł, Olszański Tadeusz A. i in.: Beskid Niski. Przewodnik, wyd. II poprawione i aktualizowane, Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, Pruszków 2002, ISBN 83-85557-98-9.
- Krygowski Władysław: Beskid Niski, Pogórze Ciężkowickie (część wschodnia) i Pogórze Strzyżowsko-Dynowskie (część zachodnia), wyd. II poprawione i uzupełnione, wyd. Sport i Turystyka, Warszawa 1977.