49°34′03″N 19°52′45″E/49,567500 19,879167Raba Wyżna
| Artykuł |
49°34′03″N 19°52′45″E |
|---|---|
| - błąd |
39 m |
| WD |
49°34'N, 19°54'E, 49°35'N, 19°57'E |
| - błąd |
2334 m |
| Odległość |
1590 m |
| wieś | |
 Pałac Głowińskich w Rabie Wyżnej | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2007) |
4116 |
| Strefa numeracyjna |
18 |
| Kod pocztowy |
34-721[1] |
| Tablice rejestracyjne |
KNT |
| SIMC |
0461646 |
Położenie na mapie gminy Raba Wyżna  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa małopolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu nowotarskiego  | |
| 49°34′03″N 19°52′45″E/49,567500 19,879167
| |
| Strona internetowa | |
Raba Wyżna – wieś w Polsce, położona w województwie małopolskim, w powiecie nowotarskim, w gminie Raba Wyżna[2][3], nad rzeką Rabą. Siedziba władz gminy Raba Wyżna.
W latach 1975–1998 wieś znajdowała się w województwie nowosądeckim.
Pod względem geograficznym znajduje się w Kotlinie Rabczańskiej[4].
Integralne części wsi[edytuj | edytuj kod]
| części wsi | Arendarczykówka, Bielańskówka, Bielówka, Bogdałówka, Buczkówka, Domałówka, Dudorówka, Jardusiówka, Jaskówka, Jochymówka, Kapołkówka, Komorówka, Kordułówka, Łopatkówka, Łysa Góra, Mardyłówka, Możdżeniówka, Nowalanówka, Olesiakówka, Pałaszówka, Piekarczykówka, Pietrzakówka, Pudłówka, Rabice, Role, Sagułówka, Sołówka, Sośniakówka, Stramówka, Szczyptówka, Wędziarzówka, Węgrzynówka, Wójcikówka, Wojtusiówka, Zagroda, Zarębówka, Ziębówka |
Historia[edytuj | edytuj kod]
Okres do roku 1945[edytuj | edytuj kod]
Jedna z pierwszych wzmianek o wsi Raba Wyżna (jako Raba) znajduje się w rejestrach poborowych Królestwa Polskiego z 1581 roku. Wynika z nich, że wieś należała do dóbr Kasztelana krakowskiego Wawrzyńca Spytka Jordana.
W latach 1846–1847 wieś dotknęła klęska głodu będąca następstwem nieurodzaju, oraz epidemia tyfusu. Zmarła wówczas 1/3 mieszkańców wsi (według ksiąg metrykalnych codziennie umierały około 3–4 osoby). Dlatego właśnie wtedy podjęto decyzję o założeniu nowego cmentarza – i jak to zostało odnotowane w Kronice parafialnej przez ówczesnego proboszcza ks. Gottfrieda Fitza: (…) tedy zostało inne miejsce na cmentarz za wsią obrane, na roli Piekarczykówce (…)[5]. Nowe miejsce pochówku, poświęcone przez dziekana makowskiego, ks. Marcina Leśniaka dnia 21 września 1847 służy parafii św. Stanisława BM w Rabie Wyżnej do dnia dzisiejszego (cmentarz parafialny był powiększany stopniowo, ostatnio nową część cmentarza poświęcił ówczesny biskup pomocniczy krakowski, a obecnie biskup polowy Wojska Polskiego, Józef Guzdek podczas wizytacji w 2007). Epidemie tyfusu i dyzenterii powracały w kolejnych latach. Zdarzały się też pojedyncze przypadki zgonów na cholerę.
We wrześniu 1899 otwarto linię kolejową Chabówka – Zakopane. W 1902 roku zbudowano w Rabie Wyżnej Pałac Głowińskich w stylu secesyjnym dla Jana Zdunia, według projektu Konrada Khula. Od 1906 roku działa we wsi Bank spółdzielczy.
W wyniku II wojny światowej wielu mieszkańców wsi opuściło swoje domy. Dnia 2 września przez wieś przetoczyła się bitwa, w wyniku której spalono ok. 40 domów. Zginęło kilkanaście osób cywilnych.
3 września Niemcy zatrzymali sporą grupę mężczyzn idących na niedzielną mszę do kościoła. Zostali oni wywiezieni do obozu pracy w miejscowości Mauthausen na terenie Austrii.
W 1941 roku Niemcy zabrali dzwony z kościoła. W 1943 roku zajęli pałac.
W 1945 majątek dziedziców został odebrany prawowitym właścicielom.
Okres po II wojnie światowej[edytuj | edytuj kod]
Od 1946 roku rozpoczęto prace mające na celu odbudowę wsi zniszczonej podczas wojny. W 1957 roku ukończono budowę Urzędu Gminy, a w 1961 wiejskiego domu towarowego (WDT). Dnia 1 czerwca 1964 roku przystąpiono do budowy nowego budynku szkoły, która została uroczyście oddana do użytku 12 września 1965 roku. Nadano jej imię Władysława Broniewskiego, natomiast od czerwca 2000 szkole podstawowej w Rabie Wyżnej patronuje święta Jadwiga Królowa.
Od początku 1973 roku Raba Wyżna stała się gminą, w skład której weszły następujące miejscowości: Bielanka, Sieniawa, Podsarnie, Bukowina Osiedle, Harkabuz, Spytkowice, Skawa i Rokiciny Podhalańskie.
W 1985 roku pałac Głowińskich został wpisany do rejestru zabytków. W 1994 roku na miejscu starego, zbudowano nowe przedszkole, a we wrześniu 2002 roku budynek Gimnazjum im. Ojca Świętego Jana Pawła II. 1 września 2019 roku budynek po likwidacji gimnazjum przejęła szkoła podstawowa im. świętej Jadwigi Królowej.
W 2000 roku otwarty został Dom Opiekuńczo-Leczniczy im. Błogosławionej Siostry Faustyny, który został poświęcony przez ks. kardynała Franciszka Macharskiego. W tym też roku powstał na stokach rabskiej góry krzyż milenijny będący wierną kopią krzyża na Giewoncie. Został on poświęcony w Wielki Piątek przez ówczesnego biskupa pomocniczego krakowskiego, a obecnie arcybiskupa metropolitę warszawskiego, kardynała Kazimierza Nycza.
W marcu 2002 roku władze gminy przyjęły herb i wzór flagi.
W lipcu 2004 roku były prezydent Lech Wałęsa dokonał otwarcia drogi „Solidarności”, prowadzącej z Raby Wyżnej do Harkabuza i Bukowiny na Orawie.
26 lipca 1998 miały miejsce prymicje ks. bp. Stanisława Dziwisza, pochodzącego z Raby Wyżnej, z kolei 7 maja 2006 roku odbyły się jego prymicje kardynalskie jako metropolity krakowskiego.
4 maja 2008 odsłonięto pomnik Jana Pawła II autorstwa Marka Szali, upamiętniający 30-lecie pontyfikatu papieża i jubileusz 10-lecia święceń biskupich kard. Stanisława Dziwisza[6].
Klub sportowy[edytuj | edytuj kod]
We wsi istnieje od 1946 Ludowy Klub Sportowy „Orkan” Raba Wyżna. Seniorzy LKS „Orkan” Raba Wyżna aktualnie w sezonie 2019/2020 grają w 6 lidze (Klasa A 2019/2020, grupa: Podhale)[7]. Drużyna juniorów starszych „Orkana” Raba Wyżna występuje obecnie w Małopolskiej Lidze Juniorów Starszych A1 Junior. W sezonie 2005/2006 juniorzy starsi trenowani przez Wiesława Lewandowskiego uzyskali awans do I ligi Podhale i w sezonie 2006/2007 zdobyli Mistrzostwo Podhala 2007[8].
Ludzie związani z Raba Wyżną[9][edytuj | edytuj kod]
- Wanda Czubernatowa – poetka
- Stanisław Dziwisz – kardynał
- Halina Ekier – pianistka
- Kazimierz Kowalczyk – rzeźbiarz
- Edward Siarka – poseł na Sejm
- Wacław Hieronim Sierakowski – biskup
- Joanna Słodyczka-Gruca – poetka
- Dawid Wędziarz – rzeźbiarz
- Izabela Zającówna – poetka
- Jan Zieliński – aktor[10]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1053 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ a b Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200).
- ↑ a b GUS. Rejestr TERYT.
- ↑ J. Kondracki, Geografia regionalna Polski, Warszawa, 1998.
- ↑ Kronika Parafii Raba Wyżna T. I, 1835–1993, oprac. M. Pietrzak, Kraków – Raba Wyżna 2011, s. 89–90.
- ↑ Odsłonięto pomnik Jana Pawła II w Rabie Wyżnej. malopolska.pl, 2008-05-05. [dostęp 2022-09-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2022-09-02)].
- ↑ Aktualne wyniki i tabela.
- ↑ Autor Stefan Leśniowski, źródło „Tygodnik Podhalański”, 26 lipca 2007.
- ↑ Oficjalna strona Gimnazjum nr 1 im. Ojca Świętego Jana Pawła II w Rabie Wyżnej, archiwum.gim1.rabawyzna.pl [dostęp 2018-06-01].
- ↑ Jan Zieliński w bazie filmpolski.pl
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Oficjalna strona Gminy Raba Wyżna
- Oficjalna strona Gimnazjum nr 1 im. Ojca Świętego Jana Pawła II w Rabie Wyżnej. gim1.rabawyzna.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-12-31)].
- Oficjalna strona Szkoły Podstawowej im. św. Królowej Jadwigi w Rabie Wyżnej
- Przedszkole Gminne w Rabie Wyżnej. pgraba.rabawyzna.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-05-28)].
- Oficjalna strona Parafii św. Stanisława BM w Rabie Wyżnej
- Oficjalna strona Klubu Raba Wyżna w USA
- Ciekawe szlaki turystyczne i zabytki w Gminie Raba Wyżna
- Siedziba gminy: Raba Wyżna
| Wsie | |
|---|---|
| Integralne części wsi |
|
