Radawa
50°07′57″N 22°46′07″E/50,132500 22,768611| wieś | |
.jpg)
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2021) |
490[2] |
| Strefa numeracyjna |
16 |
| Kod pocztowy |
37-523[3] |
| Tablice rejestracyjne |
RJA |
| SIMC |
0612588[4] |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa podkarpackiego  | |
Położenie na mapie powiatu jarosławskiego  | |
Położenie na mapie gminy Wiązownica  | |
| 50°07′57″N 22°46′07″E/50,132500 22,768611[1]
| |
| Strona internetowa | |
Radawa – wieś w Polsce położona w województwie podkarpackim, w powiecie jarosławskim, w gminie Wiązownica[4][5].
W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa przemyskiego.
Wieś należąca do miasta Jarosławia[6] położona była na przełomie XVI i XVII wieku w powiecie przemyskim ziemi przemyskiej województwa ruskiego[7]. W latach 1934–1954 roku istniała gmina Radawa.
Radawa to miejscowość wypoczynkowa w województwie podkarpackim, bajecznie położona w świerkowych i sosnowych lasach. Panujący swoisty mikroklimat, przepływająca rzeka Lubaczówka oraz zalew rzeczny z ośrodkiem rekreacyjnym tworzą dogodne warunki wypoczynkowe. Radawa jest odwiedzana przez liczne rzesze turystów, kuracjuszy, wczasowiczów, a przede wszystkim mieszkańców pobliskiego Jarosławia jak i innych okolicznych miast, z których wielu posiada w Radawie domki letniskowe.
Części wsi
[edytuj | edytuj kod]| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0612594 | Baty | część wsi |
| 0612677 | Cienkie | przysiółek |
| 0612602 | Galuchy | część wsi |
| 0612683 | Hule | przysiółek |
| 0612690 | Ignasze | przysiółek |
| 0612619 | Koguty | część wsi |
| 0612625 | Kubachy | część wsi |
| 0612631 | Kudryki w Lesie | część wsi |
| 0612648 | Kudryki za Potokiem | część wsi |
| 0612654 | Sidory | część wsi |
| 0612660 | Skibiaki | część wsi |
Historia
[edytuj | edytuj kod]Radawa wymieniana była w dokumencie królowej Jadwigi z 1387 r. w sprawie nadania miejscowości na rzecz Jana z Tarnowa. Dawniej nosiła nazwę Rudawa, ponieważ była ośrodkiem produkcji żelaza, które wytapiano już w średniowieczu z miejscowej rudy darniowej. Miejscowa kuźnica wymieniana była w XVII w. jako „oficina metallica”.
Radawa jest wzmiankowana w regestrach poborowych, które zapisali poborcy podatkowi ziemi przemyskiej, w 1515[8] i 1589[9] roku.
W XVI w. Anna Alojza Chodkiewicz, żona hetmana Karola Chodkiewicza, darowała wieś zakonowi Jezuitów w Jarosławiu. Spory z nimi toczyła rodzina Lubomirskich o włączenie Radawy, jak też pobliskiej Cetuli, do swoich włości. Tędy przeszły w 1657 roku wojska Jerzego Rakoczego. Po likwidacji klasztoru zakonu Jezuitów w 1777 roku, Radawę nabył hr. Wilhelm Siemieński, która pozostała własnością tej rodziny do 1914 roku, a potem nabyli ją Czartoryscy z Pełkiń. Przez Radawę w 1809 roku przechodziły oddziały napoleońskie[10]. W 1624 roku Radawa była zniszczona przez najazd Tatarów[a]. W 1674 roku Radawa z Cetulą posiadały 52 domy[11][b].
W 1898 roku wybrano zwierzchność gminną, której naczelnikiem został Aleksy Buszko[12].
Wieś znacznie ucierpiała podczas walk nad Lubaczówką w lecie 1915 roku. Pamiątką po tych wydarzeniach jest kwatera żołnierska na miejscowym cmentarzu.
W II Rzeczypospolitej wieś w powiecie jarosławskim województwa lwowskiego. W latach 1942–1946 nacjonaliści ukraińscy z OUN-UPA zamordowali tutaj 34 Polaków i 14 ukrywających się Żydów. Zabili też 3 żołnierzy z 9 Dywizji Piechoty. W czasie walk z UPA Radawa doznała wielu zniszczeń[13].
Kościół
[edytuj | edytuj kod]- Cerkiew Greckokatolicka
Cerkiew w Radawie powstała na jakiś czas przed 1515 rokiem[8][c]. W późniejszym czasie parochia została zlikwidowana, a cerkiew stała się filią parochii w Cetuli[d]. Ostatnia cerkiew drewniana pw. św. Michała Archanioła, została zbudowana w 1860 roku. Po wysiedleniu grekokatolików, cerkiew w latach 1948–1949 została rozebrana[14].
- Kościół Rzymskokatolicki
W 1594 roku została poświęcona drewniana kaplica, w której duszpasterstwo misyjne objęli Jezuici z Jarosławia. Prawdopodobnie w latach 1593–1594 przybył do Radawy ks. Piotr Skarga, wówczas chwilowo przebywający w Jarosławiu. Po kasacie Jezuitów, przez rząd austriacki, kaplicę przejęli Franciszkanie-Reformaci z Jarosławia i została powołana parafia Radawa. Podczas I wojny światowej w 18/19 maja 1915 roku kościół i Radawa podczas przebiegu frontu zostały spalone. Nowy kościół zbudowano w 1927 roku.
Oświata
[edytuj | edytuj kod]Początki szkolnictwa w Radawie są datowane na pocz. XIX wieku, gdy powstała szkoła parafialna, a jej pierwszymi nauczycielami według Schematyzmów Diecezji Przemyskiej byli: ks. Fruktousos Bochenkiewicz (1824-1830)[15] i ks. Ignacy Zieliński (1830–1932)[16], następnie w latach 1832–1840 posada nauczycielska była nieobsadzona (vacat)[17].
Przydatnym źródłem archiwalnym do poznawania historii szkolnictwa w Galicji, są austriackie Szematyzmach Galicji i Lodomerii, które podają wykaz szkół ludowych, wraz z nazwiskami ich nauczycielami. W latach 1871–1873 była to szkoła trywialna[18], a w latach 1873–1874 parafialna[19] (posada nauczycielska nieobsadzona). W latach 1874–1892 była to szkoła filialna, a od 1892 roku szkoła 1-klasowa. Szkoły wiejskie były tylko męskie, a od 1890 roku były to szkoły mieszane (koedukacyjne). Od 1911 roku szkoła posiadała nauczycieli pomocniczych, którymi byli: Helena Markowicz (1911–1912)[20] i Leontyna Dublanica (1912–1914?).
- Kierownicy szkoły.
- 1875–1879. Leon Lewicki[21].
- 1879–1887. Antonina Zawadzka[22].
- 1887–1888. Antoni Gryziecki[23].
- 1888–1890. Józef Osada[24].
- 1890–1891. Tytus Teodosiewicz[25].
- 1891–1892. Stanisława Sym[26].
- 1892–1893. Aniela Sym[27].
- 1893–1894. posada opróżniona.
- 1894–1896. Józef Osada.
- 1896–1902. Franciszek Kawalec[28].
- 1902–1904. Jan Jakubiec[29].
- 1904–1905. posada opróżniona.
- 1905–1906. Florian Maczuga.
- 1906–1907. Kazimierz Dziurkiewicz.
- 1907–1914(?). Bronisława Horodecka[30].
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ W rejestrach poborowych ziemi przemyskiej, z 1628 roku, jest wzmianka że, Radawa posiadała 6 łanów gruntów rolnych i młyn o jednym kamieniu, a także była cerkiew (pop de sinagoga).
- ↑ W rejestrze podymnego ziemi przemyskiej z 1674 roku zapisano: Radawa et Cetula: a personis subditorum utriusque sexus n[umer]o quinquaginta duo in summa [fl] .......52/0. W 1674 roku jest brak wzmianki o cerkwi.
- ↑ W regestrach poborowych poborcy podatkowi ziemi przemyskiej, zapisywali stan majątku opodatkowanego, również zapisali obiekty cerkiewne (pop). Dlatego jest pewne, że w 1515 roku już od jakiegoś czasu, istniała parochia z cerkwią i popem.
- ↑ W rejestrze poborowym ziemi przemyskiej z 1651 roku cerkiew w Radawie nadal była prawosławna, a w roku 1658 jest brak wzmianki o cerkwi, co znaczy, że z powodu konfliktu prawosławno-unickiego parochia uległa likwidacji, a cerkiew została włączona do parochii w Cetuli.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 113824
- ↑ Wieś Radawa w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2023-01-20], liczba ludności na podstawie danych GUS.
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1054 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ a b c GUS. Wyszukiwarka TERYT
- ↑ a b Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ Aleksander Jabłonowski, Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. 7. Ziemie ruskie. Ruś Czerwona. Cz. 1, Warszawa 1901, s. 4.
- ↑ Atlas historyczny Rzeczypospolitej Polskiej wydany z zasiłkiem Akademii Umiejętności w Krakowie, [T. 1] , Epoka przełomu z wieku XVI-ego na XVII-sty. Dział II-gi. "Ziemie Ruskie" Rzeczypospolitej, Dział opracowany przez Aleksandra Jabłonowskiego [...], k. 2.
- ↑ a b Radawa na stronie Regestru Poborowego 1515
- ↑ Radawa na stronie Regestru Poborowego 1589
- ↑ Historia Radawy. [dostęp 2017-03-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-03-13)].
- ↑ Zdzisław Budzyński i Kazimierz Przyboś. Polska południowo-wschodnia w epoce nowożytnej. Źródła dziejowe, tom I, część 4. Rejestr pogłównego ziemi przemyskiej 1674. Wydawnictwo WSP. Rzeszów 2000 ISBN 83-87288-55-1 (str. 143)
- ↑ Skorowidz Powiatu Jarosławskiego na rok 1902 [dostęp 2017-05-25]
- ↑ Szczepan Siekierka, Henryk Komański, Krzysztof Bulzacki, Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na Polakach w województwie lwowskim 1939–1947, Wrocław: Stowarzyszenie Upamiętnienia Ofiar Zbrodni Ukraińskich Nacjonalistów, 2006, s. 274-275, ISBN 83-85865-17-9, OCLC 77512897.
- ↑ Apokryf Ruski/Radawa
- ↑ Status Scholarum Nationalium in dioecesi premisliensis r. l. pro Anno 1824 [dostęp 2017-05-25]
- ↑ Status Scholarum Nationalium dioecesis premisliensis r. l. prp Anno 1831 [dostęp 2017-05-25]
- ↑ Status Scholarum Nationalium dioecesis premisliensis r. l. pro Anno 1833 [dostęp 2017-05-25]
- ↑ Szematyzm Królestwa Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim na rok 1872 (s. 389) [dostęp 2017-05-29]
- ↑ Szematyzm Królestwa Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim na rok 1874 (s. 424) [dostęp 2017-05-29]
- ↑ Szematyzm Królestwa Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim na rok 1912 (s. 685) [dostęp 2017-05-29]
- ↑ Szematyzm Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim na rok 1876 (s. 431) [dostęp 2017-05-29]
- ↑ Szematyzm Królestwa Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim na rok 1880 (s. 398) [dostęp 2017-05-29]
- ↑ Szematyzm Królestwa Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim na rok 1888 (s. 385) [dostęp 2017-05-29]
- ↑ Szematyzm Królestwa Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim na rok 1889 (s. 436) [dostęp 2017-05-26]
- ↑ Szematyzm Królestwa Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim na rok 1891 (s. 436) [dostęp 2017-05-29]
- ↑ Szematyzm Królestwa Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim na rok 1902 [dostęp 2017-05-26]
- ↑ Szematyzm Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim na rok 1893 [dostęp 2017-05-26]
- ↑ Szematyzm Królestwa Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim na rok 1897 (s. 453) [dostęp 2017-05-26]
- ↑ Szematyzm Królestwa Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim na rok 1903(s. 565) [dostęp 2017-05-26]
- ↑ Szematyzm Królestwa Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim na rok 1914 (s. 760) [dostęp 2017-05-29]
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Radawa, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IX: Pożajście – Ruksze, Warszawa 1888, s. 376.
- Radawa – opis miejscowości
- Mapa katastralna wsi Radawa z 1855
| Wsie | |
|---|---|
| Osady | |
| Osada leśna | |
| Części wsi |
|
| Kolonia wsi |
|
| Przysiółki wsi |
|
| Pozostałe miejscowości |
