Sokół białorzytny
| ||
| Falco dickinsoni[1] | ||
| P. L. Sclater, 1864 | ||
_(23164736424).jpg)
| ||
| Systematyka | ||
| Domena | eukarionty | |
| Królestwo | zwierzęta | |
| Typ | strunowce | |
| Podtyp | kręgowce | |
| Gromada | ptaki | |
| Podgromada | Neornithes | |
| Infragromada | ptaki neognatyczne | |
| Rząd | sokołowe | |
| Rodzina | sokołowate | |
| Podrodzina | sokoły | |
| Plemię | Falconini | |
| Rodzaj | Falco | |
| Gatunek | sokół białorzytny | |
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2] | ||
 | ||
Sokół białorzytny[3], pustułka białorzytna (Falco dickinsoni) – gatunek ptaka drapieżnego z rodziny sokołowatych (Falconidae) zamieszkującego południową i wschodnią Afrykę.
Systematyka[edytuj | edytuj kod]
Nazwa angielska ptaka, Dickinson’s Kestrel, oraz nazwa łacińska odnoszą się do angielskiego lekarza i misjonarza, który zbierał różne okazy zwierząt. Inna nazwa zwraca uwagę na biały kuper.
Nie wyróżnia się podgatunków[4][5]. Najbliższymi krewnymi tej pustułki są sokół ciemny i pustułka prążkowana. Trzy wymienione gatunki zalicza się czasem do podrodzaju Dissodectes.
Charakterystyka[edytuj | edytuj kod]
To dość mała, krępa pustułka z dużą, kwadratową głową. Mierzy 27–30 cm długości oraz 61–68 cm rozpiętości skrzydeł. Waży 167–246 gramów. Samica jest około 4% większa i 10–20% cięższa niż samiec. Upierzenie w większości jest ciemnoszare z jasną głową i kuprem. Ogon ma szarą barwę i wąskie paski, choć subterminalny prążek jest szeroki. Spodnia część lotek jest również prążkowana. Woskówka i nogi są żółte. Na głowie wokół oczu występuje naga żółta skóra. Dziób ma ciemnoszary kolor, a oczy są brązowe. Osobniki młodociane są szarobrązowe z prążkowanymi bokami ciała, ale bez jasnej głowy i kupra. Ich woskówka i otoczka oczna są zielonawe.
Przeważnie to ptak milczący, ale w sytuacjach alarmowych lub gdy się komunikuje z innymi pustułkami, wydaje wysokie piski. Przy gnieździe słychać miękkie, miauczliwe odgłosy, które mają zachęcić młode do jedzenia.
Występowanie i siedlisko[edytuj | edytuj kod]
Zamieszkuje sawannę i otwarte obszary leśne, szczególnie tereny bagniste w pobliżu wód. Związany jest najczęściej z palmami arekowatymi z rodzaju Hyphaene i Borassus. Często spotyka się go również przy baobabach. W niektórych regionach widuje się go na plantacjach palm kokosowych.
Areał występowania obejmuje Mozambik, Zimbabwe, Zambię i Malawi po północno-wschodnią Afrykę Południową (głównie w Parku Narodowym Krugera), w północnej Botswanie, północno-wschodniej Namibii, wschodniej Angoli, południowej części Demokratycznej Republiki Konga i częściowo w Tanzanii. Wyjątkowo zdarza się jej zalatywać do Kenii.
Zachowanie[edytuj | edytuj kod]
Zwykle poluje z zasiadki, a jedynie rzadko zdarza się jej zawisać w powietrzu i wypatrywać zdobyczy. Duże owady, takie jak koniki polne, stanowią większą część diety. Żywi się również jaszczurkami i płazami, czasem ptakami, nietoperzami, gryzoniami i wężami. Często zwraca uwagę na płonące trawy, gdzie poluje na uciekające od ognia owady i inną zdobycz.
Okres lęgowy[edytuj | edytuj kod]
Trwa od lipca do października w Tanzanii i od września do grudnia na bardziej południowych terenach. Gniazda są prosto wyskrobanymi zagłębieniami bez użycia dodatkowego budulca. Znajdują się od 2 do 18 metrów nad ziemią w koronie uschniętej palmy lub w szczelinie kory baobabu. Czasem ptak ten wykorzystuje stare gniazda po warugach. Samica składa od 1 do 4 jaj. Mają kremową barwę i rudawo-brązowe kropkowanie. Wysiadywane są przez samicę 30 dni. Młode pierzą się w pełni po około 33–35 dniach.
Status[edytuj | edytuj kod]
Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) uznaje sokoła białorzytnego za gatunek najmniejszej troski (LC – least concern) nieprzerwanie od 1988 roku. Trend liczebności populacji uznaje się za stabilny[2].
Całkowity zasięg występowania pokrywa około 3,4 milionów km2. Ogólnie uznaje się sokoła białorzytnego za ptaka rzadkiego, choć jest pospolitszy na niektórych fragmentach areału, np. na Zanzibarze i na wyspie Pemba w Tanzanii. Wycinanie palm kokosowych jest potencjalnym zagrożeniem dla gatunku.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Falco dickinsoni, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).
- ↑ a b Falco dickinsoni, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] (ang.).
- ↑ Systematyka i nazewnictwo polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Falconini Leach, 1820 (Wersja: 2019-04-14). W: Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-09-05].
- ↑ Dickinson's Kestrel (Falco dickinsoni) (ang.). IBC: The Internet Bird Collection. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-09)].
- ↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Seriemas, falcons (ang.). IOC World Bird List (v10.2). [dostęp 2020-09-05].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Beolens, Bo & Watkins, Michael (2003) Whose Bird?: Men and women commemorated in the common names of birds, Christopher Helm, London.
- Channing, Keith (2007) The Hawk Conservancy Trust: Dickinson's Kestrel - Falco dickinsoni. Accessed 01/07/07.
- Ferguson-Lees, James & Christie, David A. (2001) Raptors of the World, Christopher Helm, London.
- Global Raptor Information Network (2007) Species account: Dickinson's Kestrel Falco dickinsoni. Downloaded from http://www.globalraptors.org on 1 Aug. 2007.
- Sinclair, Ian & Ryan, Peter (2003) Birds of Africa south of the Sahara, Struik, Cape Town.
- Zimmerman, Dale A.; Turner, Donald A. & Pearson, David J. (1999) Birds of Kenya & Northern Tanzania, Christopher Helm, London.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Zdjęcia sokoła białorzytnego (ang.). W: eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology.
- Zdjęcia sokoła białorzytnego