Jerzy II Rakoczy

Jerzy II Rakoczy

Obrona Przemyśla przed wojskami Rakoczego w 1657

Erik Dahlbergh, Połączenie się wojsk Karola Gustawa i Rakoczego pod Ćmielowem, 12 kwietnia 1657

Plik:Brześć litewski 1657.jpg

Erik Dahlbergh, 13 maja 1657 – zajęcie Brześcia Litewskiego przez wojska Rakoczego i Karola Gustawa

Jerzy Rakoczy u Karola Gustawa pod Modliborzycami

Erik Dahlbergh, Przejście wojsk szwedzkich i siedmiogrodzkich przez Wisłę w Zakroczymiu

Jerzy II Rakoczy nazwisko zapisano również jako Ragotzovius, Ragotzius, Ragotzi, Ragotzki, Ragotzky, właśc. II. Rákóczi György (ur. 30 stycznia 1621 w Sárospatak, zm. 7 czerwca 1660 w Oradei) – syn Jerzego I Rakoczego, mąż Zofii Batory, ojciec Franciszka I Rakoczego.

Od 1648 roku książę Siedmiogrodu z rodu Rakoczy, lennik Turcji w Mołdawii i Wołoszczyźnie. Był protestantem wyznania ewangelicko-reformowanego.

W 1653 roku zawarł sojusz z Polską, jednak nie przyszedł jej z pomocą w trakcie najazdu szwedzkiego. Za to w 1656 roku sojusz zaproponowali mu Szwedzi w zamian za Ruś Czerwoną i tytuł wielkiego księcia Halicza. Rakoczy jednak 7 września 1656 roku zawarł traktat wieczystej przyjaźni z powstańcami Bohdana Chmielnickiego i nadal prowadził rokowania ze Szwedami. Spowodowało to wzrost pozycji Rakoczego, co z kolei zmobilizowało Habsburgów do wsparcia Jana Kazimierza, ponieważ obawiali się że Rakoczy będący lennikiem Turcji może dążyć do zjednoczenia Węgier. W związku z tym Ferdynand III podpisał 1 grudnia 1656 roku przymierze z Rzeczpospolitą.

6 grudnia 1656 roku Rakoczy podpisał ze Szwedami sojusz w Radnot na Węgrzech tzw. traktat w Radnot, na mocy którego miał się dokonać rozbiór Rzeczpospolitej a Rakoczy miał otrzymać m.in. Mazowsze i Małopolskę wraz z dochodowymi złożami soli.

W końcu stycznia 1657 przez Karpaty ruszyła do Polski w kierunku na Lwów armia siedmiogrodzka w sile około 25 tys. wojska, do której w Medyce dołączyło ok. 8–10 tys. Kozaków pod dowództwem Antona Żdanowicza.

Podszedł pod Lwów, lecz nie zdobył go, a po starciu z niewielkimi siłami Rewery Potockiego odszedł w kierunku Krakowa paląc i rabując po drodze: m.in. Duklę, Rogi, Lesko, Sanok, Łańcut, zamek w Odrzykoniu. Nie zdobył Przemyśla (28 lutego) i Krosna. Oblegał także Zamek w Łańcucie lecz też nie był w stanie zdobyć tak potężnej twierdzy. 21 marca zajął Tarnów i na czele 5 tys. żołnierzy dotarł 28 marca do Krakowa gdzie wzmocnił szwedzki garnizon 2,5 tys. żołnierzy pod dowództwem Jana Bethlena. Następnie Rakoczy udał się na północ gdzie dołączył do reszty swoich wojsk i 11 kwietnia połączył się w Modliborzycach i 12 kwietnia pod Ćmielowem z wojskami szwedzkimi pod dowództwem króla szwedzkiego Karola X Gustawa. Następnie Rakoczy i Karol Gustaw przekroczyli Wisłę w Zawichoście i 19 kwietnia zajęli Lublin, a 30 kwietnia Mińsk Mazowiecki. 8 maja Rakoczy i Karol Gustaw podeszli pod twierdzę w Brześciu nad Bugiem, która skapitulowała po 2 dniach, a wojska Rakoczego zaczęły krwawo łupić okolice (spalił Brańsk i Białą Podlaską). Około 20 maja Karol Gustaw dowiedział się, że do wojny z nim szykuje się król Danii, więc odszedł na Pomorze zostawiając komendę Gustawowi Stenbockowi, z którego korpusem Rakoczy przeszedł na zachód w kierunku Warszawy niszcząc po drodze doszczętnie Podlasie (spalił m.in. 20 maja Mielnik, 31 maja Drohiczyn, Nur, Brok i Pniewo). Wraz ze Szwedami po 3 dniach oblężenia zajął 17 czerwca Warszawę.

Po 4 dniach okupacji Warszawy, 22 czerwca szwedzkie oddziały Stenbocka odeszły za Karolem Gustawem w kierunki Szczecina (w związku z przystąpieniem Danii do wojny po stronie Polski) co postawiło Jerzego Rakoczego w ciężkiej sytuacji, ponieważ zdawał sobie sprawę, że jego wojska prezentują niewielką wartość bojową. Zaskoczony rozwojem sytuacji zaczął wraz z Kozakami szybko wycofywać się na południowy-wschód, tym bardziej, że na rozkaz króla Jana Kazimierza zaczął go ścigać 10 tys. korpus polskiej jazdy Stefana Czarnieckiego, który, porzuciwszy pościg za wojskami szwedzkimi, połączył się w Częstochowie z jazdą litewską Aleksandra Hilarego Połubińskiego i sprzymierzonymi wojskami austriackimi. W dodatku doszły Rakoczego wieści, że Jerzy Lubomirski, nie mogąc się doczekać najazdu na Siedmiogród sprzymierzonych Tatarów, w odwecie na najazd Rakoczego najechał na Siedmiogród łupiąc go bez litości. W Łańcucie 7-8 lipca postanowiono, że Czarniecki ruszy bezpośrednio za Rakoczym, a Lubomirski z Potockim odetną Siedmiogrodzianom i Kozakom drogę do granicy. 11 lipca wojska Czarnieckiego doścignęły Rakoczego i zniszczyły część jego armii w Bitwie pod Magierowem oraz odzyskały 2000 wozów z łupami. Następnie dogoniły pozostałą część jego uciekających wojsk podczas przeprawy przez Pełtew i po połączeniu 16 lipca z hetmanami wojska polskie dogoniły go na Podolu i rozbiły 20 lipca w Bitwie pod Czarnym Ostrowem. Rakoczy po ucieczce Kozaków Żdanowicza porzucił tabory i z resztkami swoich sił wycofał się do Międzyboża i zaproponował kapitulację, którą książę Jerzy Lubomirski przyjął 23 lipca. Rakoczy Rakoczy na mocy kapitulacji zerwał sojusz ze Szwecją, zobowiązał się wyprowadzić swoje oddziały z okupowanych miast Krakowa i Brześcia Litewskiego oraz zapłacić Rzeczypospolitej reparacje wojenne w wysokości 1,2 mln złotych. Poza tą kwotą zobowiązał się wypłacić 1 mln złotych żołnierzom armii polskiej i 2 mln dowódcom. Polacy pozwoli mu odejść do Siedmiogrodu jednak 26 lipca pod Skałatem natknął się na idących z południa sprzymierzonych z Rzeczpospolitą Tatarów, którzy go zaatakowali. Rakoczy porzucił swoje wojska zostawiając dowództwo Janosowi Kemeny. W ciągłych walkach Węgrzy okopali się w warownym obozie w Wiśniowczyku koło Trembowli jednak 31 lipca Tatarzy zdobyli obóz. Zginęło wtedy 500 Węgrów, a w jasyr poszło 11 tysięcy Węgrów i Mołdawian. Tym samym armia siedmiogrodzka przestała istnieć. 4 sierpnia 1657 do garnizonu węgierskiego w Krakowie dotarł rozkaz Rakoczego nakazujący dowodzącemu im Janowi Bethlen poddanie Krakowa.

Rakoczy musiał zapłacić Rzeczpospolitej kontrybucję w wysokości 3 mln złotych, stracił wszystkie łupy wojenne, a niedobitki jego armii znalazły się w tatarskiej niewoli. Wkrótce na Siedmiogród uderzyli Turcy pozbawiając Rakoczego wpływów w Mołdawii. Zginął w walkach o tron siedmiogrodzki – został ciężko ranny w 1660 roku w bitwie pod Floreşti/Gilău (węg. Szászfenes/Gyalu) koło miasta Kluż-Napoka (węg. Kolozsvár).