Orsza: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
drobne redakcyjne |
→Zabytki: drobne redakcyjne |
||
Linia 67: | Linia 67: | ||
* Klasztor Mariawitek |
* Klasztor Mariawitek |
||
* Synagoga |
* Synagoga |
||
* Zamek |
|||
== Galeria == |
== Galeria == |
Wersja z 19:19, 4 mar 2011
Szablon:Miasto zagranica infobox Orsza (biał. Орша, Ворша, ros. Орша) – miasto na Białorusi, w obwodzie witebskim, nad Dnieprem, przy ujściu Orszycy. Siedziba rejonu orszańskiego. Około 117,2 tys. mieszkańców (2010).
Historia
Od XIII wieku pod panowaniem książąt litewskich. W 1394 litewski książe Witold Kiejstutowicz osadził tu swego namiestnika. Wkrótce Orsza stała się obok Smoleńska jedną z najważniejszych warowni blokujących dostęp do Rzeczpospolitej od strony Moskwy. W 1501 roku zajęte na krótko przez wojska moskiewskie. Pierwsza ważna bitwa rozegrała się tutaj w 1508 roku. W dniu 8 września 1514 roku książę Konstanty Ostrogski odniósł pod Orszą świetne zwycięstwo nad 3-krotnie liczniejszymi wojskami moskiewskimi. Kolejne ataki wojsk moskiewskich zostały odparte w latach 1534 i 1535. W dniu 7 lutego 1564 hetman Mikołaj Radziwiłł Rudy pokonał tutaj wojska moskiewskie. W roku 1566 ustanowiono w Orszy sejmik powiatowy poprzedzający obrady litewskiej Konwokacji (sejmiki odbywały się w Orszy do 1772). W 1580 roku hetman Lew Sapieha ufundował jezuitom drewniany kościół. Orsza rozwinęła się znacznie w XVII wieku dzięki odzyskaniu przez Rzeczpospolitą Smoleńska i zabezpieczeniu jej przed najazdami moskiewskimi. Miała wtedy 5 tysięcy mieszkańców przez co stała się jednym z większych miast na północnym-wschodzie Rzeczpospolitej. W 1620 roku król Zygmunt III Waza nadał Orszy prawa miejskie magdeburskie. Po 1630 działała tu drukarnia. W 1654 wojska moskiewskie rozbiły pod miastem wojska litewskie hetmana Janusza Radziwiłła co spowodowało zajęcie miasta i w jego konsekwencji wyludnienie i upadek miasta. Rzeczpospolita odzyskała miasto w 1660 roku, po czym zaczęła się jego odbudowa. Po odpadnięciu od Rzeczypospolitej województwa smoleńskiego, ziemia orszańska została przyłączona w 1667 roku do województwa witebskiego, tworząc odrębny powiat. Szlachta ziemi orszańskiej sejmikowała w Orszy i wysyłała na sejm dwóch posłów i dwóch deputatów do Trybunału. W Orszy znajdowało się starostwo grodowe (obok Witebska). Starostwo orszańskie należało do dóbr królewskich. Dzięki pomocy króla Jana III Sobieskiego jezuici zbudowali w 1690 roku murowany kościół i dwupiętrowe kolegium, a w 1693 powstał tu "Kodeks orszański" będący zbiór dramatów i sztuk teatralnych, popularny w teatrach m.in. Warszawy, Witebska, Nowogródka, Połocka. Jezuici założyli też w Orszy szkołę teatralną i park, który istnieje do dzisiaj. We wrześniu 1708 oddziały cara moskiewskiego Piotra Wielkiego doszczętnie spaliły miasto. Od XVIII w. w miescie zaczyna zamieszkiwac coraz więcej Żydów.
Od czasów Rozbiorów Polski miasto znajdowało się w Rosji. 6 lipca i 20 listopada 1812 roku przez Orszę przechodziły wojska Napoleona. W 1941 roku miasto zostało zajęte przez III Rzeszą Niemiecką. W czasie walk pod Orszą po raz pierwszy Armia Czerwona użyła katiuszy – wydarzenie to upamiętnia tutaj pomnik katiuszy.
Zabytki
- Kolegium Jezuitów z XVII w. (odbudowane po 2004 roku)
- Klasztor bazylianów – zachował się korpus klasztorny, obecnie budynek mieszkalny. Klasztor fundacji starosty Jana Łepkowskiego, barokowy z lat 1758–1774 został zamknięty w 1831 po skasowaniu unii i przekazany prawosławnym w 1842. Cerkiew p.w. Opieki Matki Boskiej (Pokrowska) zniszczono w 1967.
- Klasztor trynitarzy – fundacji Adama i Władysława Sakowiczów z 1714, zamknięty w 1831. Zachował się korpus klasztorny na planie litery L. Obecnie archiwum i budynek mieszkalny. Kościół nie dotrwał do naszych czasów.
- Kościół św. Józefa podominikański z 1819 w stylu klasycystycznym. Powstał przy starszym klasztorze dominikanów z 1650 roku fundacji Hieronima Druckiego-Sokolińskiego, który zamknięto po Powstaniu styczniowym w 1863. Kościół zamknięto w 1937 i zamieniono na stajnie i magazyny. Po II wojnie przebudowany na dom kultury. Oddany wiernym w 1990. Obecnie jest to kościół parafialny.
- Klasztor Franciszkanów
- Klasztor Bernardynów
- Zespół kuteińskiego monastyru Bogojawleńskiego – prawosławny klasztor z 1623 fundacji Bogdana Statkiewicza, bogato uposażony przez cara Aleksego.
- Cerkiew św. Trójcy (do 1762 pod wezwaniem Św. Ducha) z I poł XVII w., przebudowana w końcu XVIII wieku i w drugiej połowie XIX wieku. po II wojnie nieczynna, zdewastowana, zwrócona wiernym, w remoncie. Druga drewniana cerkiew klasztorna spłonęła w 1888.
- Klasztor z XVII wieku, obecnie budynek mieszkalny (ruina)
- Wzgórze zamkowe w widłach rzek, po zamku został kamienny most nad fosą, na wzgórzu pomnik
- Cerkiew Św. Proroka Eliasza
- Cemntarz żydowski
- dworzec kolejowy
Zabytki niezachowane
- Kościół Św. Antoniego (franciszkanów) z XVII w.
- Kościół NMP (Bernardynów) z XVII w.
- Kościół Św. Michała Archanioła (Jezuitów)
- Kościół Trynitarzy
- Klasztor Benedyktynek
- Cerkiew unicka pw. Opieki Matki Boskiej (Pokrowska)
- Klasztor Misjonarzy
- Klasztor Mariawitek
- Synagoga
- Zamek
Galeria
-
Kościół św. Michała (Jezuitów)
-
Cerkiew św. Trójcy z 1623
-
Kościół św. Józefa
-
Stacja kolejowa
-
Monastyr
-
Kościół unicki (zburzony w 1967 r.)
Osobistości
- Tadeusz Brzozowski - polski jezuita, dziewiętnasty z kolei generał zakonu jezuitów (swą funkcję sprawował w latach 1814-1820)
- Szczepan Hołowczyc - metropolita warszawski, prymas Królestwa Polskiego, biskup sandomierski, polityk
- Uładzimir Karatkiewicz – białoruski pisarz, poeta, dramaturg
- Lew Wygotski – rosyjski psycholog i pedagog
Zobacz też
- Stanisław "Orsza" Broniewski
- FK Orsza - klub piłkarski
- Bitwa pod Orszą
Linki zewnętrzne
- Orsza, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VII: Netrebka – Perepiat, Warszawa 1886, s. 598 .