Rugia: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
→Historia: merytoryczne |
→Historia: drobne merytoryczne, ilustracja |
||
Linia 26: | Linia 26: | ||
== Historia == |
== Historia == |
||
⚫ | W [[średniowiecze|średniowieczu]] tereny [[Słowianie|zachodniosłowiańskiego]] plemienia [[Ranowie|Ranów]], z ośrodkiem religijnym w [[Arkona|Arkonie]] na północnym półwyspie [[Wittow (półwysep)|Wittow]] oraz świeckim w [[Garz|Gardźcu Rugijskim]] ([[język niemiecki|niem.]] ''Garz'') na południu wyspy (ogółem znajdowało się tu ponad dwadzieścia grodów i osad wczesnosłowiańskich). W roku [[1130]] wyspa została opanowana przez [[Bolesław III Krzywousty|Bolesława Krzywoustego]], który posiłkował się pożyczoną od księcia duńskiego [[Magnus Silny|Magnusa]] flotą. Do bitwy morskiej połączonej z planowanym desantem nie doszło, [[Ranowie]] bez walki uznali zwierzchnictwo księcia Bolesława |
||
'''Pod rządami słowiańskich Ranów''' |
|||
⚫ | Po zawarciu traktatu westfalskiego w [[1648]] roku Pomorze Zachodnie zostało podzielone i Rugia razem z Pomorzem Przednim (Vorpommern) została na prawie 200 lat włączona do Szwecji tworząc [[Pomorze Szwedzkie]]. |
||
[[Plik:Bildstein Marienkirche Bergen.jpg|thumb|100px|Słowiańska rzeźba w ścianie kościoła w Bergen (Górze)]] |
|||
⚫ | |||
⚫ | W [[średniowiecze|średniowieczu]] tereny [[Słowianie|zachodniosłowiańskiego]] plemienia [[Ranowie|Ranów]], z ośrodkiem religijnym w [[Arkona|Arkonie]] na północnym półwyspie [[Wittow (półwysep)|Wittow]] oraz świeckim w [[Garz|Gardźcu Rugijskim]] ([[język niemiecki|niem.]] ''Garz'') na południu wyspy (ogółem znajdowało się tu ponad dwadzieścia grodów i osad wczesnosłowiańskich). W roku [[1130]] wyspa została opanowana przez [[Bolesław III Krzywousty|Bolesława Krzywoustego]], który posiłkował się pożyczoną od księcia duńskiego [[Magnus Silny|Magnusa]] flotą. Do bitwy morskiej połączonej z planowanym desantem nie doszło, [[Ranowie]] bez walki uznali zwierzchnictwo księcia Bolesława<ref>Edmund Kosiarz, "Wojny na Bałtyku X-XIX w.", Wydawnictwo Morskie, Gdańsk 1978, str. 38.</ref>. |
||
'''Chrystianizacja/lenno Danii''' |
|||
W 1160 roku król Danii [[Waldemar I Wielki]] i biskup [[Absalon (biskup duński)|Absalon]] rozpoczęli 8-letnią krucjatę w celu podbicia i chrystianizacji wyspy. Krucjata zakończyła się w [[1168]] zdobyciem grodów w Gardźcu i Arkonie ze słynnym słowiańskim sanktuarium [[Świętowit]]a. Wkrótce poddał się także gród [[Charenza]]. Przywódcy Ranów złożyli Duńczykom [[hołd lenny]], co stało się początkiem Księstwa Rugijskiego z [[Książęta pomorscy#Księstwo rugijskie/rańskie|własną dynastią]] zapoczątkowaną przez księcia [[Jaromar I|Jaromara I]], obejmującego także część terytoriów na stałym lądzie, naprzeciw wyspy. |
|||
W celu chrystianizacji wyspy Jaromar I nakazał w 1180 [[Kościół Mariacki w Bergen auf Rügen|kościoła w Górze]], a Duńczycy niedaleko niego w 1193 roku osiedlili cystersów. W tym okresie na wyspę napłynęła duża liczba niemieckojęzycznych kolonistów, wypierając wpływy słowiańskie. Ostatnia wzmianka o Słowianach Połabskich pochodzi z [[1404]], gdy wedle zapisu kronikarza zmarła ostatnia kobieta mówiąca językiem Ranów. Najprawdopodobniej język ten w odosobnionych wsiach przetrwał do XVI-XVII wieku. |
|||
Wyspa Rugia była lennem Danii do śmierci księcia [[Wisław III|Wisława III]] w 1325 roku. |
|||
'''Pod rządami pomorskich Gryfitów''' |
|||
Na mocy układu ostatniego księcia rugijskiego Wisława III z księciem pomorskim [[Warcisław IV|Warcisławem IV]] przeszła na około 300 lat pod władzę [[książęta pomorscy|książąt pomorskich]] z dynastii [[Gryfici|Gryfitów]]. Rugia od 1474 wchodziła w skład Księstwa wołogoskiego, które w 1478 roku [[Bogusław X]] zjednoczył z Księstwem Pomorskim. |
|||
'''Pod rządami Szwecji''' |
|||
⚫ | |||
'''Pod rządami Prus i Niemiec''' |
|||
[[Plik:Jagdschloss Granitz 4.jpg|thumb|Pałac Granitz koło [[Binz]]]] |
|||
W 1815 roku Rugia została przejęta przez [[Królestwo Prus]] na mocy postanowień Kongresu wiedeńskiego, a następnie w 1871 roku weszła w skład Cesarstwa niemieckiego. 4 maja 1945 Rugię bez walki zajęły oddziały Amii Czerwonej, dzięki czemu wyspa uniknęła zniszczeń. Obecnie Rugia wchodzi w skład kraju związkowego [[Meklemburgia-Pomorze Przednie]]. |
|||
== Ciekawostki == |
|||
⚫ | |||
{{Przypisy}} |
{{Przypisy}} |
Wersja z 16:53, 25 kwi 2013
![]() {{{opis zdjęcia}}} | |
Kontynent |
Europa |
---|---|
Państwo | |
Akwen |
{{{akwen}}} |
Archipelag |
{{{archipelag}}} |
Powierzchnia |
{{{powierzchnia}}} km² |
Długość linii brzegowej |
{{{długość brzegu}}} |
Najwyższy punkt |
{{{najwyższy punkt}}} m n.p.m. |
Populacja (czerwiec 2005) • liczba ludności • gęstość |
|
Położenie na mapie Meklemburgii-Pomorza Przedniego ![]() Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}} | |
Położenie na mapie Niemiec ![]() Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}} | |
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}|} | |
[[Plik:{{{mapa wyspy}}}|240x240px|alt=Mapa wyspy|]] {{{opis mapy wyspy}}} |
Rugia (niem. Rügen, połabski Rana; hist. także Roja, Ruja, Rujana[1]) – największa wyspa Niemiec położona w południowo-zachodniej części Bałtyku. Administracyjnie w całości należy do powiatu Vorpommern-Rügen
Geografia
Powierzchnia wyspy wynosi 926 km², najwyższy punkt (161 m n.p.m.) to Piekberg na półwyspie Jasmund. Rugia jest silnie rozczłonkowana z licznymi zatokami (największa i najgłębiej wcięta Jasmundzka na północy wyspy oraz Tromper Wiek), półwyspami (największe: Jasmund, Wittow na północy oraz Zudar i Mönchgut na południu), wysepkami (m.in. Hiddensee, Ummanz), a od lądu jest oddzielona wąską cieśniną Strelasund (t. Strela), nad którą przerzucono most drogowo-kolejowy (Rügendamm). Obecnie obok niego wybudowany jest nowy most autostradowy. Na Rugii znajdują się liczne miejscowości wypoczynkowe i uzdrowiskowe. Najliczniejszym miastem wyspy jest leżące na północno-wschodnim wybrzeżu, nad zatoką Prorer Wiek, Sassnitz. Kilka kilometrów na południe od miasta, w Neu Mukran, znajduje się terminal promowy zapewniający połączenie morskie z krajami skandynawskimi.
Na północ od Sassnitz, na kredowym półwyspie Jasmund zlokalizowany jest Park Narodowy Jasmund z klifowymi formacjami skalnymi m.in. Wissower Klinken, Stubbenkammer i centrum wystawowo-edukacyjnym Königsstuhl.
Liczne zatoki zachodniej części wyspy wraz z pasem wybrzeża łącznie z sąsiednią wyspą Hiddensee i leżącym na stałym lądzie (w powiecie Vorpommern-) półwyspem Darß wchodzą w skład kolejnego parku narodowego – "Vorpommersche Boddenlandschaft".
Kolejnym obszarem chronionym na Rugii jest Park Natury Rügen rozciągający się na większości obszaru wyspy z wyłączeniem niewielkiej części jej wnętrza oraz południowo-wschodniego półwyspu Mönchgut, na którym to (i na wyspie Vilm) wytyczono rezerwat biosfery Südost-Rügen.
Historia
Pod rządami słowiańskich Ranów
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d5/Bildstein_Marienkirche_Bergen.jpg/100px-Bildstein_Marienkirche_Bergen.jpg)
W średniowieczu tereny zachodniosłowiańskiego plemienia Ranów, z ośrodkiem religijnym w Arkonie na północnym półwyspie Wittow oraz świeckim w Gardźcu Rugijskim (niem. Garz) na południu wyspy (ogółem znajdowało się tu ponad dwadzieścia grodów i osad wczesnosłowiańskich). W roku 1130 wyspa została opanowana przez Bolesława Krzywoustego, który posiłkował się pożyczoną od księcia duńskiego Magnusa flotą. Do bitwy morskiej połączonej z planowanym desantem nie doszło, Ranowie bez walki uznali zwierzchnictwo księcia Bolesława[2].
Chrystianizacja/lenno Danii
W 1160 roku król Danii Waldemar I Wielki i biskup Absalon rozpoczęli 8-letnią krucjatę w celu podbicia i chrystianizacji wyspy. Krucjata zakończyła się w 1168 zdobyciem grodów w Gardźcu i Arkonie ze słynnym słowiańskim sanktuarium Świętowita. Wkrótce poddał się także gród Charenza. Przywódcy Ranów złożyli Duńczykom hołd lenny, co stało się początkiem Księstwa Rugijskiego z własną dynastią zapoczątkowaną przez księcia Jaromara I, obejmującego także część terytoriów na stałym lądzie, naprzeciw wyspy. W celu chrystianizacji wyspy Jaromar I nakazał w 1180 kościoła w Górze, a Duńczycy niedaleko niego w 1193 roku osiedlili cystersów. W tym okresie na wyspę napłynęła duża liczba niemieckojęzycznych kolonistów, wypierając wpływy słowiańskie. Ostatnia wzmianka o Słowianach Połabskich pochodzi z 1404, gdy wedle zapisu kronikarza zmarła ostatnia kobieta mówiąca językiem Ranów. Najprawdopodobniej język ten w odosobnionych wsiach przetrwał do XVI-XVII wieku.
Wyspa Rugia była lennem Danii do śmierci księcia Wisława III w 1325 roku.
Pod rządami pomorskich Gryfitów
Na mocy układu ostatniego księcia rugijskiego Wisława III z księciem pomorskim Warcisławem IV przeszła na około 300 lat pod władzę książąt pomorskich z dynastii Gryfitów. Rugia od 1474 wchodziła w skład Księstwa wołogoskiego, które w 1478 roku Bogusław X zjednoczył z Księstwem Pomorskim.
Pod rządami Szwecji
Po zawarciu traktatu westfalskiego w 1648 roku Pomorze Zachodnie zostało podzielone i Rugia razem z Pomorzem Przednim (Vorpommern) została na prawie 200 lat włączona do Szwecji tworząc Pomorze Szwedzkie.
Pod rządami Prus i Niemiec
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/15/Jagdschloss_Granitz_4.jpg/220px-Jagdschloss_Granitz_4.jpg)
W 1815 roku Rugia została przejęta przez Królestwo Prus na mocy postanowień Kongresu wiedeńskiego, a następnie w 1871 roku weszła w skład Cesarstwa niemieckiego. 4 maja 1945 Rugię bez walki zajęły oddziały Amii Czerwonej, dzięki czemu wyspa uniknęła zniszczeń. Obecnie Rugia wchodzi w skład kraju związkowego Meklemburgia-Pomorze Przednie.
Ciekawostki
Na Rugii znajdowało się także ostatnie pogańskie sanktuarium w zachodniej Europie. Była to świątynia Świętowita spalona z rozkazu duńskiego króla Waldemara I 12 czerwca 1168 roku.
Zobacz też
Linki zewnętrzne
- Oficjalna witryna regionu
- Rugia, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IX: Pożajście – Ruksze, Warszawa 1888, s. 954 .