Ukraina Lewobrzeżna

Ukraina Lewobrzeżna na mapie współczesnej Ukrainy

Plik:Getmanshchyna.jpg

Hetmanat w poł. XVIII w.

Ukraina Lewobrzeżna (Lewobrzeże) (ukr. Лівобережна Україна), Zadnieprze – kraina historyczna, część Ukrainy Naddnieprzańskiej leżąca na lewym (wschodnim) brzegu Dniepru.

Od końca XIV wieku do Unii Lubelskiej w granicach Wielkiego Księstwa Litewskiego. Po 1569 wschodnia część województwa kijowskiego Rzeczypospolitej Obojga Narodów, Odpadło od Korony faktycznie podczas powstania Chmielnickiego w 1648 roku, a formalnie w 1686, kiedy w to w traktacie Grzymułtowskiego ustalono wzdłuż Dniepru nową granicę między Rzecząpospolitą a Carstwem Rosyjskim, potwierdzając prowizoryczne postanowienia rozejmu w Andruszowie (1667).

Od ugody perejasławskiej w 1654 roku była autonomiczna (pod protektoratem Rosji), w 1658 na mocy Unii Hadziackiej wchodziła w skład Księstwa Ruskiego. Postanowienia unii nie weszły ostatecznie w życie. Traktatem Grzymułtowskiego (1686) Rzeczpospolita zrzekła się Ukrainy Lewobrzeżnej i Kijowa wraz z okręgiem na rzecz Carstwa Rosyjskiego. Do Lewobrzeża należały terytoria współczesnych obwodów: czernihowskiego, połtawskiego, leżące na lewym brzegu Dniepru części obwodu kijowskiego i czerkaskiego, Kijów wraz okolicznymi miejscowościami (leżący na prawym brzegu Dniepru), a także północna część obwodu dniepropietrowskiego.

Na Lewobrzeżu od 1648 istniał Hetmanat, od ugody perejasławskiej jako autonomiczna kozacka władza terytorialna w ramach Carstwa Rosyjskiego. Rządził hetman, formalnie wybierany na generalnej radzie wojskowej. Administracyjnie Lewobrzeże dzieliło się na pułki (10 - czernihowski, hadziacki, kijowski, łubieński, mirhorodzki, niżyński, perejasławski, połtawski, pryłucki, starodubski) i sotnie, na czele których stali pułkownicy i sotnicy. Formalnie te posady były również obieralne, jednak w rzeczywistości obsadzali je członkowie starszyzny kozackiej.

Hetmańska autonomia i uprawnienia zostały tymczasowo zawieszone w latach 1722-1734, a ostatecznie zlikwidowane w 1764, a jej funkcje przejęło Kolegium Małorosyjskie. Nominalnie autonomia trwała jeszcze do 1781, kiedy to Lewobrzeże zostało rozdzielone na trzy namiestnictwa z siedzibami w Czernihowie, Nowogrodzie Siewierskim i Kijowie. W 1783 kozackie pułki zostały zmienione w regularne pułki armii rosyjskiej.

W 1796 Lewobrzeże stało się gubernią małorosyjską, podzieloną w 1802 na gubernię czernihowską i połtawską.

Bibliografia, literatura, linki

• Natalia Jakowenko, Historia Ukrainy do 1795 roku, Warszawa 2011, Wydawnictwo Naukowe PWN, ISBN 978-83-01-16763-9

• Władysław Serczyk, Historia Ukrainy, wyd, 3 poprawione i uzupełnione Wrocław 2001, Wyd. Ossolineum ISBN 83-04-04530-3

• Zadnieprze, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIV: Worowo – Żyżyn, Warszawa 1895, s. 221 .

Zobacz też

• Ukraina (Naddnieprze)
• Ukraina Prawobrzeżna
• Lista hetmanów w okresie Hetmanatu
• Zaporoże (kraina)