Zamek w Międzyrzeczu

Zamek w Międzyrzeczu

nr rej. 2136 z 8.05.1971 oraz 256 z 4.06.1979
Wejście do zamku.
Państwo	Polska
Miejscowość	Międzyrzecz
Adres	ul. Podzamcze 2 66-300 Międzyrzecz
Rozpoczęcie budowy	ok. 1350 r.
Ważniejsze przebudowy	XVI w.
Właściciel	Powiat Międzyrzecki
Położenie na mapie Międzyrzecza Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
Położenie na mapie Polski Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
Położenie na mapie województwa lubuskiego Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
Położenie na mapie powiatu międzyrzeckiego Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
Położenie na mapie gminy Międzyrzecz Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}|type:building}
Strona internetowa

{{Budynek infobox}} Sugerowane pola (wstaw w kodzie): | alt zdjęcia = | plan budynku = | współrzędne = | nazwa oryginalna = Nieznane pola: "sekundN", "sekundE", "stopniN", "minutE", "stopniE" oraz "minutN".

Zamek w Międzyrzeczu – otoczona fosą średniowieczna twierdza obronna wzniesiona ok. 1350 przez Kazimierza Wielkiego w miejscu grodu warownego z drugiej połowy IX wieku, zlokalizowana na pagórze o wysokości 55 m n.p.m., w widłach dwóch rzek - Obry i Paklicy. Wchodzi w skład Międzyrzeckiego Kompleksu Muzealnego, administrowanego przez Dyrektora Muzeum Ziemi Międzyrzeckiej im. Alfa Kowalskiego w Międzyrzeczu.

Historia

Zamek w miejscu wcześniejszej warowni wzniesiono około 1350 roku z polecenia króla Kazimierza Wielkiego. W 1474 zajęty przez Macieja Korwina. W październiku 1520 po wcześniejszym ostrzale artyleryjskim zdobyty szturmem przez przez najemników krzyżackich pod dowództwem Wolfa von Schönburga wspomagających Zakon Krzyżacki w wojnie pruskiej z Polską. Po zniszczeniach rozpoczęto jego odbudowę, którą prowadzono do 1574 roku, budując dwie okrągłe basteje. W roku 1655 uszkodzony przez wojska szwedzkie. W I poł. XVIII wieku zamek był zniszczony na tyle, że pomimo podejmowanych prób odbudowy w 1691 roku nie nadawał się do użytku. Dlatego starostowie w 1719 roku wznieśli nową rezydencje w sąsiedztwie ruin zamku. Po II rozbiorze Polski, zamek wraz z zabudowaniami dworskimi, folwarkiem oraz parkiem władze pruskie przekazały niemieckiej rodzinie ziemiańskiej. Wnętrza zamku wykorzystywano jako pomieszczenia gospodarcze, a południowe stoki wzgórza jako winnice.

Po 1945 roku cały kompleks przekazano na potrzeby muzeum. W latach 1954-1958 na zamku przeprowadzono badania archeologiczne. W latach 50. i 60. przeprowadzono prace konserwatorskie i zabezpieczono zamek w formie trwałej ruiny. Zrekonstruowano jedynie budynek bramny oraz przyziemie renesansowego domu mieszkalnego.

Zewnętrzny wał dawnego grodu wraz z fosą zamkową.

Na wyspę zamkową najłatwiej dostać się od strony międzyrzeckiego rynku, ulicą Podzamcze przez dom bramny, odbudowany w 1975 na wzór XVIII-wiecznego. Z lewej strony dziedzińca stoją barokowe budynki dawnego starostwa i oficyny dworskiej, a na wprost – ruiny średniowiecznego zamku, do którego można wejść przez bramę i obejrzeć je od środka, bądź obejść zamek trasą wokół fosy. W muzeum prezentowana jest makieta zamku, przedstawiająca jego pierwotny wygląd. Od 2005 wejście na dziedziniec zamku było niemożliwe. Początkowo, przyczyną takiego stanu rzeczy był remont drewnianego mostu prowadzącego do bramy głównej (roboty zostały zakończone w 2006), a od 2006 - stan techniczny murów obronnych. Aktualnie zamek udostępniony jest zwiedzającym, planowane jest także otwarcie w podziemiach sali tortur.

Architektura

Przez lata w warowni stacjonowały polskie wojska, strzegące pobliskiej granicy kraju. Dziś z dawnej potęgi umocnień niewiele pozostało. Międzyrzecki zamek posiada specyficzną formę choć zaliczany jest do zamków nizinnych. Wynika to z postawienia murów obronnych niemal zgodnie z przebiegiem dawnych obwałowań grodowych o nieregularnym kształcie dostosowanych do warunków topograficznych. Mury mają kształt podkowy o łącznej długości 145 metrów i 2,6 metrów szerokości (u podstawy więcej). Zachowany jest do wysokości około 9 metrów (na żadnym odcinku nie jest to wymiar pełny). Prawdopodobnie zwieńczone były krenelażem. Przestrzeń wewnętrzna wynosi około 1200 metrów kwadratowych. Wjazd do zamku znajdował się w północnej części wschodniego muru. Brama broniona była przez cylindryczną wieżę. Dodatkowym zabezpieczeniem była fosa zasilana wodami z rzeki Obry, o szerokości około 12 metrów. Obronę mury wspomagały także dwie mniejsze wieżyczki.

Taki stan przetrwał bez większych zmian do 1520 roku, kiedy to zamek został zniszczony. Z racji strategicznego znaczenia zamku, jego odbudowa i modernizacja była koniecznością. Bramę wjazdową przesunięto na środek wschodniego muru, flankowaną przez czworoboczną wieżę wysunięta na zewnątrz. Zamek został powiększony w kierunku wschodnim gdy wzniesione zostały dwie cylindryczne basteje artyleryjskie, które połączono krótkim murem z bramą i furtą dla pieszych. Wzniesiono także zachowaną częściowo do dzisiaj cylindryczną basztę.

Wschodnie wnętrze zamku.

Zabudowa wnętrza zamku ulegała często przebudowie. Obok właściwego domu zamkowego, znajdowały się tu inne budynki mieszkalne, magazynowe i gospodarcze. Lokalizowano je najczęściej wzdłuż murów obwodowych. Prowadzone w poł. XX wieku wykopaliska oraz odnalezione przedmioty ukazują bogate wyposażenie zamku w jego rezydencjonalnej postaci. Teren dawnego podgrodzia zagospodarowany był głównie gospodarczo, a całość otoczona była drewnianym parkanem z dwoma bramami.

Rezydencja starostów

Rezydencja starostów międzyrzeckich

W dawnej rezydencji starostów międzyrzeckich wzniesionej w 1719 i w oficynie dworskiej z początku XVIII wieku mieści się Muzeum Regionalne z ekspozycjami: archeologiczną, historyczną, artystyczną i etnograficzną. W muzeum prezentowana jest m.in. ciekawa, jedna z najbogatszych w Polsce kolekcja portretów trumiennych, tablic herbowych i inskrypcyjnych z XVII i XVIII w. Obok portretów trumiennych w dziele sztuki w muzeum można obejrzeć polskie malarstwo portretowe z XVII, XVIII i XIX w. oraz nieznanego pochodzenia rzeźby sakralne z XV-XVIII wieku. Niewykluczone, że muzeum przechowuje elementy ołtarzy z okolicy, np. z kaplicy łagowskiego zamku, która znajdowała się pierwotnie w tej samej sali, w której teraz mieści się kawiarnia.

Budynek wybudowano z cegły, na rzucie prostokąta. Z racji nierówności terenu od północy parterowy, a od południa piętrowy. Całość pokrywa dach mansardowy. Piwnice budynku mają sklepienia barokowe Elewacja otynkowana z wejściem od frontu. Wnętrze rezydencji jest dwutraktowe.

Oficyna

Oficynę wzniesiono prostopadle do rezydencji. Wykonana w konstrukcji szkieletowej na planie prostokąta. Dach dwuspadowy, nakryty dachówką. Wnętrze oficyny jest także dwutraktowe.

Pozostałe obiekty

Dom bramny

Na terenie wyspy zamkowej znajduje się zrekonstruowany dom bramny, zniszczony przez wojska radzieckie w 1945 roku. Do zespołu zamkowo-muzealnego należy także karczma wzniesiona poza wyspą, przy obecnej drodze wojewódzkiej nr 137. Budynek wzniesiono w XVIII wieku. Wnętrze zostało niemal całkowicie przebudowane w XIX i zwłaszcza w XX wieku. Wzniesiona na rzucie prostokąta, z dachem dwuspadowym. Środkowa część podwyższona została o jedną kondygnacje. Po drugiej stroni rzeki Obry (przy ulicy Winnica), naprzeciw zamku znajduje się dawny folwark zamkowy z pierwszej połowy XIX wieku. W skład zespołu wchodzą budynki mieszkalne oraz gospodarcze. Całość połączona była z zamkiem drewnianym mostem, obecnie nie istniejącym.

Park zamkowy

Otaczający zabudowania zamkowe park pochodzi z XIX wieku. Szczególnie cenna jest aleja platanów, która biegnie dawnym zewnętrznym wałem grodu. Całość założenia uzupełniają wody Obry i Paklicy (wraz z jej starorzeczem) oraz fosa zamkowa.

Galeria

• 
  Widok od strony Obry
• 
  Wewnątrz zamkowych murów
• 
  Wejście na dziedziniec
• 
  Zamek wewnątrz
• 
  Armata w zamku

Bibliografia

• Międzyrzecz i okolice, pod. red. Tomasz Łuczak, Dorota Matyaszczyk, Międzyrzecz 1998, ISBN 978-83-906901-8-7
• Międzyrzecz - dzieje miasta, red. nauk. Wojciech Strzyżewski, Marceli Tureczek, Międzyrzecz 2009, ISBN 978-83-928267-4-3.

Linki zewnętrzne

• Oficjalna strona Muzeum Ziemi Międzyrzeckiej im. Alfa Kowalskiego w Międzyrzeczu