Pałac Brühla w Warszawie: Różnice pomiędzy wersjami
52°14′31″N 21°00′39″E/52,241944 21,010833| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
historia |
→Historia: drobne merytoryczne, źródła/przypisy |
||
| Linia 52: | Linia 52: | ||
Po przeniesieniu Głównego Urzędu Telegraficznego do nowo wybudowanego gmachu przy ul. [[Ulica Nowogrodzka w Warszawie|Nowogrodzkiej]] 45 pałac przejęło [[Ministerstwo Spraw Zagranicznych (Polska)|Ministerstwo Spraw Zagranicznych]]<ref>{{Cytuj pismo | nazwisko = Majewski | imię = Jerzy S. | tytuł = Przedwojenne gmachy wyższych urzędów państwowych | czasopismo = Stolica | strony = 26 | data = kwiecień 2018}}</ref>. Od strony ul. Fredry powstało nowe, [[modernizm (architektura)|modernistyczne]] skrzydło budynku. Projekt tej przebudowy wykonał [[Bohdan Pniewski]]. Poziom dziedzińca przed pałacem obniżono o metr, pokrywając go kamiennymi płytami. Zaprojektowane przez Pniewskiego wnętrza, które ukończono w 1937 roku, były jedną z najciekawszych kreacji architektonicznych lat międzywojennych. Tadeusz Jaroszewski napisał, że stanowiły one „najlepszy, najbardziej klasyczny przykład nurtu architektury polskiej dwudziestolecia, który należałoby nazwać nurtem nieawangardowej architektury nowoczesnej”<ref>{{Cytuj | url=http://warszawa.wyborcza.pl/warszawa/1,97596,2110981.html | tytuł=Wyborcza.pl<!-- Tytuł wygenerowany przez bota --> | opublikowany=warszawa.wyborcza.pl | data dostępu=2017-11-25}}</ref>. |
Po przeniesieniu Głównego Urzędu Telegraficznego do nowo wybudowanego gmachu przy ul. [[Ulica Nowogrodzka w Warszawie|Nowogrodzkiej]] 45 pałac przejęło [[Ministerstwo Spraw Zagranicznych (Polska)|Ministerstwo Spraw Zagranicznych]]<ref>{{Cytuj pismo | nazwisko = Majewski | imię = Jerzy S. | tytuł = Przedwojenne gmachy wyższych urzędów państwowych | czasopismo = Stolica | strony = 26 | data = kwiecień 2018}}</ref>. Od strony ul. Fredry powstało nowe, [[modernizm (architektura)|modernistyczne]] skrzydło budynku. Projekt tej przebudowy wykonał [[Bohdan Pniewski]]. Poziom dziedzińca przed pałacem obniżono o metr, pokrywając go kamiennymi płytami. Zaprojektowane przez Pniewskiego wnętrza, które ukończono w 1937 roku, były jedną z najciekawszych kreacji architektonicznych lat międzywojennych. Tadeusz Jaroszewski napisał, że stanowiły one „najlepszy, najbardziej klasyczny przykład nurtu architektury polskiej dwudziestolecia, który należałoby nazwać nurtem nieawangardowej architektury nowoczesnej”<ref>{{Cytuj | url=http://warszawa.wyborcza.pl/warszawa/1,97596,2110981.html | tytuł=Wyborcza.pl<!-- Tytuł wygenerowany przez bota --> | opublikowany=warszawa.wyborcza.pl | data dostępu=2017-11-25}}</ref>. |
||
We wrześniu 1939 roku uszkodzeniu uległ dach, ale wyremontowano go w 1940 roku. W latach 1939–1944 pałac był siedzibą gubernatora [[Dystrykt warszawski|dystryktu warszawskiego]] [[Ludwig Fischer|Ludwiga Fischera]]<ref>{{cytuj książkę | tytuł = Encyklopedia Warszawy | wydawca = Wydawnictwo Naukowe PWN | miejsce = Warszawa | data = 1994 | strony = 638 | isbn = 83-01-08836-2}}</ref>. W budynku mieściła się także m.in. dyspozytornia systemu [[Szczekaczka (megafon uliczny)|megafonów ulicznych (tzw. szczekaczek)]]<ref>{{Cytuj książkę | nazwisko = Komorowski (red.) | imię = Krzysztof | tytuł = Warszawa walczy 1939–1945. Leksykon | wydawca = Fundacja Polska Walczy i Wydawnictwo Bellona | miejsce = Warszawa | data = 2015 | strony = 84 | isbn = 978-83-1113474-4}}</ref>. |
We wrześniu 1939 roku uszkodzeniu uległ dach, ale wyremontowano go, nieco podnosząc, w 1940 roku wg projektu [[Juliusz Nagórski|Juliusza Nagórskiego]]<ref>Marek Tomiczek, ''Juliusz Nagórski – monografia architekta'', Lokomobila, Warszawa 2015</ref>. W latach 1939–1944 pałac był siedzibą gubernatora [[Dystrykt warszawski|dystryktu warszawskiego]] [[Ludwig Fischer|Ludwiga Fischera]]<ref>{{cytuj książkę | tytuł = Encyklopedia Warszawy | wydawca = Wydawnictwo Naukowe PWN | miejsce = Warszawa | data = 1994 | strony = 638 | isbn = 83-01-08836-2}}</ref>. W budynku mieściła się także m.in. dyspozytornia systemu [[Szczekaczka (megafon uliczny)|megafonów ulicznych (tzw. szczekaczek)]]<ref>{{Cytuj książkę | nazwisko = Komorowski (red.) | imię = Krzysztof | tytuł = Warszawa walczy 1939–1945. Leksykon | wydawca = Fundacja Polska Walczy i Wydawnictwo Bellona | miejsce = Warszawa | data = 2015 | strony = 84 | isbn = 978-83-1113474-4}}</ref>. |
||
[[Armia Krajowa]] w marcu 1943 roku wysłała do gubernatora Ludwiga Fischera - odpowiedzialnego za okupacyjny, niemiecki terror wobec Żydów i Polaków - bombę<ref>Władysław Bartoszewski, Bomby dla Fischera i Leista. „Stolica” 1958, nr 36.</ref> w paczce poleconej, która dotarła do Pałacu Brühla, wybuchła po otwarciu i zabiła jednego urzędnika niemieckiego oraz raniła drugiego. |
[[Armia Krajowa]] w marcu 1943 roku wysłała do gubernatora Ludwiga Fischera - odpowiedzialnego za okupacyjny, niemiecki terror wobec Żydów i Polaków - bombę<ref>Władysław Bartoszewski, Bomby dla Fischera i Leista. „Stolica” 1958, nr 36.</ref> w paczce poleconej, która dotarła do Pałacu Brühla, wybuchła po otwarciu i zabiła jednego urzędnika niemieckiego oraz raniła drugiego. |
||
Wersja z 12:31, 4 sty 2019
 Pałac Brühla 1936 | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Adres |
ul. Wierzbowa 1 |
| Typ budynku | |
| Styl architektoniczny | |
| Architekt |
Tylman z Gameren – przebudowa w XVII wieku, Joachim Daniel Jauch i Johann Friedrich Knöbel – przebudowa w XVIII wieku, Bohdan Pniewski – przebudowa w 1932 |
| Rozpoczęcie budowy |
1639 |
| Ukończenie budowy |
1642 |
| Ważniejsze przebudowy |
1681-1697, 1754-1759, 1932 |
| Zniszczono |
1944 |
| Pierwszy właściciel | |
| Kolejni właściciele |
Henryk Brühl, Alojzy Fryderyk Brühl, skarb państwa |
Położenie na mapie Warszawy  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa mazowieckiego  | |
| 52°14′31″N 21°00′39″E/52,241944 21,010833
| |
Pałac Brühla – nieistniejący rokokowy pałac, który znajdował się w Warszawie przy ul. Wierzbowej 1, przy placu marsz. Józefa Piłsudskiego.
W 1944 został wysadzony przez Niemców razem z pałacem Saskim. Nie został odbudowany.
Historia
Wybudowany został dla Jerzego Ossolińskiego w latach 1639–1642. Był to wtedy budynek piętrowy, na planie czworokąta, z dwiema wieżyczkami w rogach budynku od strony ogrodu.
Na polecenie marszałka wielkiego koronnego Stanisława Herakliusza Lubomirskiego w latach 1681–1696 nastąpiła przebudowa według projektu Tylmana z Gameren. Od frontu dobudowano wtedy dwa dwupiętrowe alkierze ze stożkowymi dachami i wnękami na zdobiące je rzeźby królów. Od strony ogrodu dobudowano dwa trójkondygnacyjne, siedmioosiowe pawilony.
W pałacu zainstalowano pierwsze w Warszawie dźwigi osobowe (windy), przeznaczone dla Jerzego Ossolińskiego i jego żony. Szyb jednej z nich został odnaleziony przez Jana Zachwatowicza podczas przebudowy budynku na siedzibę Ministerstwa Spraw Zagranicznych w latach 30. XX wieku[1].
W 1750 pałac został zakupiony przez Henryka Brühla, pierwszego ministra króla Augusta III. Dla niego w latach 1754–1759 przeprowadzono kolejną przebudowę. Autorami projektu byli dwaj architekci: Joachim Daniel Jauch i Johann Friedrich Knöbel. Nastąpiły wtedy duże zmiany w wyglądzie budynku, który rozbudowano w stylu rokokowym. Jego środkową część podwyższono do wysokości dwóch pięter i przykryto mansardowym dachem. Nad wejściem dobudowano balkon. W miejsce wnęk z rzeźbami w alkierzach wstawiono okna. Po obu stronach dziedzińca wybudowano dwupiętrowe oficyny. Od strony placu Saskiego pojawiła się okazała brama, natomiast od strony ogrodu budynek ozdobiono kolumnadą.
29 maja 1787 Rada Nieustająca przyjęła bezprecedensową w historii stosunków międzynarodowych uchwałę o zakupie z funduszy państwa pałacu Brühla jako siedziby dla ambasady Rosji za sumę 1 miliona złotych. Pieniądze te, pochodzące z nadwyżek budżetu, miały być przeznaczone na wyposażenie polskiej armii.
W latach 1787–1788 odbył się remont generalny. Pracami kierował Dominik Merlini, projektant Łazienek. Wtedy też zbudowano nową salę balową w skrzydle północnym od ogrodu. Mieściły się tu później ambasady: Rosji i Francji, a także rezydencja wielkiego księcia rosyjskiego Konstantego Pawłowicza.
W 1882 przeprowadzono kolejną przebudowę, która miała na celu przystosowanie budynku dla Centralnego Biura Telegraficznego (Głównego Urzędu Telegraficznego). Powstało wtedy dodatkowe wejście od ul. Kotzebue (obecnie Fredry). Obniżono dach nad korpusem głównym nad którym zbudowano jednopiętrową nadbudówkę oraz obniżono z czasem wysokość zwieńczeń alkierzy. Autorem projektu przebudowy pałacu był Karol Kozłowski[2]. Przed 1932 wykonano rekonstrukcję elewacji alkierzy z czasów Tylmana, ale z wysokością i dachami z rokokowych projektów Jaucha i Knöbla. Przebudowano też elewację korpusu głównego usuwając niekorzystne przekształcenia otworów okiennych z XIX wieku.
Po przeniesieniu Głównego Urzędu Telegraficznego do nowo wybudowanego gmachu przy ul. Nowogrodzkiej 45 pałac przejęło Ministerstwo Spraw Zagranicznych[3]. Od strony ul. Fredry powstało nowe, modernistyczne skrzydło budynku. Projekt tej przebudowy wykonał Bohdan Pniewski. Poziom dziedzińca przed pałacem obniżono o metr, pokrywając go kamiennymi płytami. Zaprojektowane przez Pniewskiego wnętrza, które ukończono w 1937 roku, były jedną z najciekawszych kreacji architektonicznych lat międzywojennych. Tadeusz Jaroszewski napisał, że stanowiły one „najlepszy, najbardziej klasyczny przykład nurtu architektury polskiej dwudziestolecia, który należałoby nazwać nurtem nieawangardowej architektury nowoczesnej”[4].
We wrześniu 1939 roku uszkodzeniu uległ dach, ale wyremontowano go, nieco podnosząc, w 1940 roku wg projektu Juliusza Nagórskiego[5]. W latach 1939–1944 pałac był siedzibą gubernatora dystryktu warszawskiego Ludwiga Fischera[6]. W budynku mieściła się także m.in. dyspozytornia systemu megafonów ulicznych (tzw. szczekaczek)[7].
Armia Krajowa w marcu 1943 roku wysłała do gubernatora Ludwiga Fischera - odpowiedzialnego za okupacyjny, niemiecki terror wobec Żydów i Polaków - bombę[8] w paczce poleconej, która dotarła do Pałacu Brühla, wybuchła po otwarciu i zabiła jednego urzędnika niemieckiego oraz raniła drugiego.
Gmach został wysadzony przez Niemców po powstaniu warszawskim, 19 grudnia 1944[9]. Zachowały się pozostałości elementów rzeźbiarskich tympanonu i akroterionu pałacu Brühla. Są one eksponowane są przy Muzeum Ziemi PAN w Warszawie[10].
Do 2008 w miejscu pałacu znajdował się pomnik Stefana Starzyńskiego. Pomnik miał cokół wykonany z fragmentu pałacu Brühla.
Planowana była odbudowa pałacu wraz z całą zachodnią pierzeją placu Piłsudskiego, jednak ze względów finansowych odbudowa ta została wstrzymana, a odkopane fundamenty zasypane.
Galeria
-
Elewacja pałacu w 2 poł. XVIII wieku -
Pałac ok. 1908 -
Elewacja tylna pałacu (od strony ul. Fredry), widoczne nowe skrzydło zaprojektowane przez Bohdana Pniewskiego -
Kolumnada pałacu -
Pałac Brühla w październiku 1939 -
Pałac na znaczku pocztowym Generalnego Gubernatorstwa -
Ruiny pałacu po wojnie -
Odsłonięte fundamenty oficyn pałacu (październik 2007)
Zobacz też
Przypisy
- ↑ Marian Gajewski: Urządzenia komunalne Warszawy. Zarys historyczny. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1979, s. 22. ISBN 83-06-00089-7.
- ↑ Encyklopedia Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 379. ISBN 83-01-08836-2.
- ↑ Jerzy S. Majewski. Przedwojenne gmachy wyższych urzędów państwowych. „Stolica”, s. 26, kwiecień 2018.
- ↑ Wyborcza.pl [online], warszawa.wyborcza.pl [dostęp 2017-11-25].
- ↑ Marek Tomiczek, Juliusz Nagórski – monografia architekta, Lokomobila, Warszawa 2015
- ↑ Encyklopedia Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 638. ISBN 83-01-08836-2.
- ↑ Krzysztof Komorowski (red.): Warszawa walczy 1939–1945. Leksykon. Warszawa: Fundacja Polska Walczy i Wydawnictwo Bellona, 2015, s. 84. ISBN 978-83-1113474-4.
- ↑ Władysław Bartoszewski, Bomby dla Fischera i Leista. „Stolica” 1958, nr 36.
- ↑ Władysław Bartoszewski: 1859 dni Warszawy. Kraków: Wydawnictwo Znak, 2008, s. 861. ISBN 978-83-240-1057-8.
- ↑ „Miałem rękę do rokoka” – o zachowanych pozostałościach Pałacu Brühla – Saski 2018 [online], saski2018.pl [dostęp 2016-05-25].