Gnoza: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana]

Usunięta treść Dodana treść

Jednokolumnowy

Wersja z 11:42, 8 maj 2019

Gnoza (stgr. γνῶσις gnosis "poznanie, wiedza") – forma świadomości religijnej podkreślająca wartość wiedzy jako narzędzia (samo)zbawienia. Mitologia gnostycka przedstawia człowieka jako pogrążonego we śnie – obudzenie z niego to poznanie prawdy o swoim duchowym powołaniu.

Terminem tym najczęściej określa się ruchy religijne późnego antyku (doba hellenizmu)^{[potrzebny przypis]} i wczesnego średniowiecza. Wśród nich wyróżnić można dwa główne nurty: gnozę monistyczną (syryjsko-egipską), której szczytowe osiągnięcie stanowi chrześcijański walentynianizm, oraz dualistyczną gnozę typu irańskiego – manicheizm. Zasadniczą cechą światopoglądu gnostycznego (różnych proweniencji) jest przekonanie o upadku Ducha i uwięzieniu w świecie. W gnozie monistycznej świat – rozumiany jako byt materialny, ów padół zła i cierpienia, w którym przyszło człowiekowi żyć – jest ostatnią, najniższą emanacją Boga (bytu doskonałego). Zło, rozpad i śmierć zaistniały w wyniku pierwotnego boskiego upadku. Człowiek, istota obdarzona iskrą ducha, obarczony jest odpowiedzialnością naprawy tego błędu. Zadaniem oświeconego na ścieżce gnozy jest uwalnianie iskier Ducha i oddawanie ich Bogu. W przeciwieństwie jednak do gnozy monistycznej, gdzie za zło i niedoskonały świat odpowiedzialny jest Jedyny Bóg, w dualistycznej gnozie Maniego świat jest polem walki dwóch niestworzonych antagonistycznych wobec siebie sił światła i ciemności (irański Ahura Mazda i Aryman).

Do gnozy odwoływali się m.in.: bogomili i katarzy. Gnostykami byli: Szymon Mag, Marcjon, Walentyn Egipcjanin, Bazylides, Herakleon, Ptolemeusz, Markos i Teodor. Najbardziej znanym współczesnym polskim gnostykiem jest Jerzy Prokopiuk. Polskim artystą, który inspirował się w swoich pracach gnozą, był Marek Kijewski. Gnostycyzm manifestował się także w różnorodnych wspólnotach wyznawców rozproszonych w Palestynie, Syrii, Azji Mniejszej, Egipcie, Italii i na innych obszarach nad Morzem Śródziemnym. W II wieku istniała również gnoza pogańska, o czym świadczy traktat Poimandres ze zbioru Corpus Hermeticum.

Jedną ze współczesnych form gnozy jest antropozofia Rudolfa Steinera. Jako szkoła gnostyczna definiuje się także Lectorium Rosicrucianum – Międzynarodowa Szkoła Złotego Różokrzyża. O gnozie i rewolucji gnostyckiej pisze także autor książki "Nowa nauka polityki" Eric Voegelin.

Zobacz też

Linki zewnętrzne

@@ Linia 1: / Linia 1: @@
+{{dopracować|styl|źródła}}
 '''Gnoza''' ({{greka|γνῶσις}} ''gnosis'' "poznanie, wiedza") – forma świadomości religijnej podkreślająca wartość wiedzy jako narzędzia [[zbawienie|(samo)zbawienia]]. Mitologia gnostycka przedstawia człowieka jako pogrążonego we śnie – obudzenie z niego to poznanie prawdy o swoim duchowym powołaniu.
-Terminem tym najczęściej określa się ruchy religijne późnego [[Starożytność|antyku]] (doba [[Epoka hellenistyczna|hellenizmu]]) i wczesnego [[średniowiecze|średniowiecza]]. Wśród nich wyróżnić można dwa główne nurty: gnozę monistyczną (syryjsko-egipską), której szczytowe osiągnięcie stanowi chrześcijański [[Walentynianie|walentynianizm]], oraz dualistyczną gnozę typu irańskiego – [[manicheizm]]. Zasadniczą cechą światopoglądu gnostycznego (różnych proweniencji) jest przekonanie o upadku Ducha i uwięzieniu w świecie. W gnozie monistycznej świat – rozumiany jako byt materialny, ów padół zła i cierpienia, w którym przyszło człowiekowi żyć – jest ostatnią, najniższą emanacją [[Bóg|Boga]] (bytu doskonałego). Zło, rozpad i śmierć zaistniały w wyniku pierwotnego boskiego upadku. Człowiek, istota obdarzona iskrą ducha, obarczony jest odpowiedzialnością naprawy tego błędu. Zadaniem oświeconego na ścieżce gnozy jest uwalnianie iskier Ducha i oddawanie ich Bogu. W przeciwieństwie jednak do gnozy monistycznej, gdzie za zło i niedoskonały świat odpowiedzialny jest Jedyny Bóg, w dualistycznej gnozie [[Mani]]ego świat jest polem walki dwóch niestworzonych antagonistycznych wobec siebie sił światła i ciemności (irański [[Ormuzd|Ahura Mazda]] i [[Aryman]]).
+Terminem tym najczęściej określa się ruchy religijne późnego [[Starożytność|antyku]] (doba [[Epoka hellenistyczna|hellenizmu]]){{fakt}} i wczesnego [[średniowiecze|średniowiecza]]. Wśród nich wyróżnić można dwa główne nurty: gnozę monistyczną (syryjsko-egipską), której szczytowe osiągnięcie stanowi chrześcijański [[Walentynianie|walentynianizm]], oraz dualistyczną gnozę typu irańskiego – [[manicheizm]]. Zasadniczą cechą światopoglądu gnostycznego (różnych proweniencji) jest przekonanie o upadku Ducha i uwięzieniu w świecie. W gnozie monistycznej świat – rozumiany jako byt materialny, ów padół zła i cierpienia, w którym przyszło człowiekowi żyć – jest ostatnią, najniższą emanacją [[Bóg|Boga]] (bytu doskonałego). Zło, rozpad i śmierć zaistniały w wyniku pierwotnego boskiego upadku. Człowiek, istota obdarzona iskrą ducha, obarczony jest odpowiedzialnością naprawy tego błędu. Zadaniem oświeconego na ścieżce gnozy jest uwalnianie iskier Ducha i oddawanie ich Bogu. W przeciwieństwie jednak do gnozy monistycznej, gdzie za zło i niedoskonały świat odpowiedzialny jest Jedyny Bóg, w dualistycznej gnozie [[Mani]]ego świat jest polem walki dwóch niestworzonych antagonistycznych wobec siebie sił światła i ciemności (irański [[Ormuzd|Ahura Mazda]] i [[Aryman]]).
 Do gnozy odwoływali się m.in.: [[bogomili]] i [[katarzy]]. Gnostykami byli: [[Szymon Mag]], [[Marcjon]], [[Walentyn Egipcjanin]], [[Bazylides (gnostyk)|Bazylides]], [[Heraklion|Herakleon]], [[Klaudiusz Ptolemeusz|Ptolemeusz]], [[Markos]] i [[Teodor]]. Najbardziej znanym współczesnym polskim gnostykiem jest [[Jerzy Prokopiuk]]. Polskim artystą, który inspirował się w swoich pracach gnozą, był [[Marek Kijewski]]. Gnostycyzm manifestował się także w różnorodnych wspólnotach wyznawców rozproszonych w [[Palestyna|Palestynie]], [[Syria|Syrii]], [[Anatolia|Azji Mniejszej]], [[Egipt|Egipcie]], [[Italia (kraina historyczna)|Italii]] i na innych obszarach nad [[Morze Śródziemne|Morzem Śródziemnym]].