Szara Kamienica w Krakowie: Różnice pomiędzy wersjami
50°03′40″N 19°56′19″E/50,061111 19,938611| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
m MalarzBOT: WPCHECK#3: wstawiam brakujący szablon {{Przypisy}} |
drobne merytoryczne, źródła/przypisy |
||
| Linia 16: | Linia 16: | ||
|kondygnacje = 4 |
|kondygnacje = 4 |
||
|powierzchnia użytkowa = |
|powierzchnia użytkowa = |
||
|rozpoczęcie budowy = [[ |
|rozpoczęcie budowy = [[XIII wiek]] |
||
|ukończenie budowy = [[XV wiek|XV]] |
|ukończenie budowy = [[XV wiek|XV]] |
||
|przebudowy = XVI wiek, około 1760 |
|przebudowy = XVI wiek, około 1760 |
||
|zniszczono = |
|zniszczono = |
||
|odbudowano = |
|odbudowano = |
||
|pierwszy właściciel = |
|pierwszy właściciel = |
||
|kolejni właściciele = |
|kolejni właściciele = Kupkowie, Zebrzydowscy, Czartoryscy, Feintuchowie, Szarscy |
||
|właściciel = |
|właściciel = |
||
|plan budynku = |
|plan budynku = |
||
| Linia 32: | Linia 32: | ||
'''Szara Kamienica''' – jedna z największych [[Kamienica (architektura)|kamienic]] przy [[Rynek Główny w Krakowie|Rynku Głównym w Krakowie]] (Rynek Główny nr 6). Obecnie w kształcie nadanym w połowie XVIII wieku. |
'''Szara Kamienica''' – jedna z największych [[Kamienica (architektura)|kamienic]] przy [[Rynek Główny w Krakowie|Rynku Głównym w Krakowie]] (Rynek Główny nr 6). Obecnie w kształcie nadanym w połowie XVIII wieku. |
||
Od XIII wieku zaczął się kształtować gmach z obszerną sienią (zachowany piętnastowieczny strop) i parą pomieszczeń nakrytych sklepieniami żebrowymi<ref name=":1">Waldemar Komorowski, ''KAMIENICE i PAŁACE RYNKU KRAKOWSKIEGO w ŚREDNIOWIECZU'', [[Rocznik Krakowski]], t. LXVJH, 2002, ISSN 0080-3499 <nowiki>ISBN 83-87345-82-2</nowiki>, s.61</ref>. Po połączeniu z sąsiednim budynkiem już na przełomie XIV i XV w. był to gmach bardzo duży. Drugie piętro pałacu kamienicy zbudowano w XV w.<ref name=":1" /> Na przełomie XV i XVI w. dom był własnością zamożnej kupieckiej rodziny Krupków. Z ostatnią fazą średniowieczną wiązać należy zachowaną szczątkowo polichromię w górnej części ścian przedostatniego parterowego pomieszczenia od ulicy Siennej<ref name=":1" />. |
|||
| ⚫ | |||
| ⚫ | W połowie XVI wieku na skrzydle od strony rynku zbudowano attykę. Do 1592 roku własność kupiecka, potem od 1598 roku w rękach Zebrzydowskich. W początku XVII wieku przebudowana na pałac w stylu barokowym. W 1673 r. kamienica przeszła z rąk Zebrzydowskich, do kresowego rodu Czartoryskich; Anna Zebrzydowska, córka wojewody krakowskiego Michała, wyszła za mąż za [[Jan Karol Czartoryski|Jana Karola Czartoryskiego]] (zm. 1680), a ten po ślubie przeniósł się z rodowego [[Zamek w Korcu|Korca]] na Wołyniu do województwa krakowskiego i tu piastował lokalne urzędy ziemskie<ref name=":0">http://mbc.malopolska.pl/Content/107696/rocznik_krakowski_2004_070.pdf</ref>. Kamienicę Szarą otrzymał w spadku syn z drugiego małżeństwa (z Heleną Konopacką) Józef Czartoryski, chorąży litewski, zmarły w 1750 r. Ostatnim z Czartoryskich związanym z kamienicą był Stanisław Kostka, łowczy wielki koronny, zmarły w 1766 r. Pałacowy charakter zrujnowanemu budynkowi przywróciła modernizacja przeprowadzona w latach pięćdziesiątych XVIII w. dla Stanisława Kostki Czartoryskiego<ref name=":0" />. Prace budowlane prowadził, według „wcześniej wygotowanego abrysu”, magister Józef Chrzanowski (vel Krzanowski)<ref name=":0" />. Od ich zakończenia na początku lat sześćdziesiątych XVIII w. istotniejszych zmian w budynku już nie było, nawet podczas przebudowy w latach 1909-1912 dla rodziny Feintuchów<ref name=":0" />. |
||
W [[XVIII wiek]]u w rękach rodziny Żeleńskich. W latach 1747-1772 mieszkał tutaj [[Marcin Oracewicz]], a w 1787 Żeleńscy wydali obiad na cześć króla [[Stanisław August Poniatowski|Stanisława Augusta Poniatowskiego]]. |
W [[XVIII wiek]]u w rękach rodziny Żeleńskich. W latach 1747-1772 mieszkał tutaj [[Marcin Oracewicz]], a w 1787 Żeleńscy wydali obiad na cześć króla [[Stanisław August Poniatowski|Stanisława Augusta Poniatowskiego]]. |
||
Wersja z 18:42, 23 kwi 2020
 nr rej. A-54 z 1936
| |
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Adres | |
| Styl architektoniczny |
barokowy |
| Architekt |
Józef Chrzanowski |
| Kondygnacje |
4 |
| Rozpoczęcie budowy | |
| Ukończenie budowy | |
| Ważniejsze przebudowy |
XVI wiek, około 1760 |
| Kolejni właściciele |
Kupkowie, Zebrzydowscy, Czartoryscy, Feintuchowie, Szarscy |
Położenie na mapie Starego Miasta w Krakowie  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa małopolskiego  | |
Położenie na mapie Krakowa  | |
| 50°03′40″N 19°56′19″E/50,061111 19,938611
| |
Szara Kamienica – jedna z największych kamienic przy Rynku Głównym w Krakowie (Rynek Główny nr 6). Obecnie w kształcie nadanym w połowie XVIII wieku.
Od XIII wieku zaczął się kształtować gmach z obszerną sienią (zachowany piętnastowieczny strop) i parą pomieszczeń nakrytych sklepieniami żebrowymi[1]. Po połączeniu z sąsiednim budynkiem już na przełomie XIV i XV w. był to gmach bardzo duży. Drugie piętro pałacu kamienicy zbudowano w XV w.[1] Na przełomie XV i XVI w. dom był własnością zamożnej kupieckiej rodziny Krupków. Z ostatnią fazą średniowieczną wiązać należy zachowaną szczątkowo polichromię w górnej części ścian przedostatniego parterowego pomieszczenia od ulicy Siennej[1].
W połowie XVI wieku na skrzydle od strony rynku zbudowano attykę. Do 1592 roku własność kupiecka, potem od 1598 roku w rękach Zebrzydowskich. W początku XVII wieku przebudowana na pałac w stylu barokowym. W 1673 r. kamienica przeszła z rąk Zebrzydowskich, do kresowego rodu Czartoryskich; Anna Zebrzydowska, córka wojewody krakowskiego Michała, wyszła za mąż za Jana Karola Czartoryskiego (zm. 1680), a ten po ślubie przeniósł się z rodowego Korca na Wołyniu do województwa krakowskiego i tu piastował lokalne urzędy ziemskie[2]. Kamienicę Szarą otrzymał w spadku syn z drugiego małżeństwa (z Heleną Konopacką) Józef Czartoryski, chorąży litewski, zmarły w 1750 r. Ostatnim z Czartoryskich związanym z kamienicą był Stanisław Kostka, łowczy wielki koronny, zmarły w 1766 r. Pałacowy charakter zrujnowanemu budynkowi przywróciła modernizacja przeprowadzona w latach pięćdziesiątych XVIII w. dla Stanisława Kostki Czartoryskiego[2]. Prace budowlane prowadził, według „wcześniej wygotowanego abrysu”, magister Józef Chrzanowski (vel Krzanowski)[2]. Od ich zakończenia na początku lat sześćdziesiątych XVIII w. istotniejszych zmian w budynku już nie było, nawet podczas przebudowy w latach 1909-1912 dla rodziny Feintuchów[2].
W XVIII wieku w rękach rodziny Żeleńskich. W latach 1747-1772 mieszkał tutaj Marcin Oracewicz, a w 1787 Żeleńscy wydali obiad na cześć króla Stanisława Augusta Poniatowskiego.
Na fasadzie kamienicy znajdują się dwie pamiątkowe tablice. Jedna informuje o mieszczącym się tutaj sztabie Tadeusza Kościuszki w czasie powstania w 1794, a druga o kwaterze Rządu Narodowego w czasie powstania krakowskiego w 1846.
W 1853 właścicielem kamienicy został Stanisław Feintuch, który zmienił nazwisko na Szarski (od nazwy kamienicy) i otworzył w gotyckiej sali na parterze kamienicy od strony Rynku Głównego sklep oraz hurtownię w podwórzu. Początkowo firma miała bardzo szeroki asortyment, sprzedawano wszystko: kawę, cegły, chleb, lakiery, z czasem firma przekształciła się w znany sklep kolonialny "Szarski i Syn". Zmierzch firmy "Szarski i syn" rozpoczął się podczas II wojny światowej, gdy Niemcy usunęli ją z frontowych pomieszczeń kamienicy. Na trzy lata przed jubileuszem 100-lecia, w 1950, powojenni właściciele Jan Szarski i Stanisław Szarski zdecydowali o zamknięciu firmy z powodu narzuconych, gigantycznych, nieuzasadnionych podatków, tzw. "domiarów". Przed II Wojną Światową w kamienicy znajdował się lokal Stronnictwa Narodowego i Młodzieży Wszechpolskiej. W 1888 roku usunięto dach pogrążony[2].
Na zlecenie Henryka Szarskiego w latach 1907-1913 kamienicę odnowiono i przebudowano, nie zmieniając jednak jej wyglądu zewnętrznego. Wnętrze sklepu i polichromię pokrywającą sklepienie zaprojektował i wykonał Józef Mehoffer. W 2009 polichromia została poddana zabiegom konserwatorskim. Kamienica zachowała kolumnowy portal z XVII w., gotyckie krzyżowo-żebrowe polichromowane sklepienie na parterze, a na piętrach stropy drewniane kasetonowe oraz podciągi drewniane ozdobione polichromiami.
Kamienica została wpisana do Rejestru Zabytków Krakowa w 1936.
Obecnie Szara Kamienica jest własnością Fundacji "Grey House Szara Kamienica", która powstała na początku lat 90. XX w. z myślą o restauracji tego zabytkowego kompleksu. Fundacja przeprowadziła generalny remont budynku. Budynek mieści obecnie powierzchnie biurowe (np. British Council) i mieszkalne, na parterze zaś od strony Rynku znajduje się restauracja "Szara", a od strony ul. Siennej – butiki.
Przypisy
- ↑ a b c Waldemar Komorowski, KAMIENICE i PAŁACE RYNKU KRAKOWSKIEGO w ŚREDNIOWIECZU, Rocznik Krakowski, t. LXVJH, 2002, ISSN 0080-3499 ISBN 83-87345-82-2, s.61
- ↑ a b c d e http://mbc.malopolska.pl/Content/107696/rocznik_krakowski_2004_070.pdf
Bibliografia
- Michał Rożek: Przewodnik po zabytkach i kulturze Krakowa, PWN 1993
