Przejdź do zawartości

Mauzoleum generała Józefa Bema: Różnice pomiędzy wersjami

Dodaj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja nieprzejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
Nie podano opisu zmian
jęz., ort.
Linia 27: Linia 27:
[[Józef Bem]] po śmierci w 1850 spoczął w [[Aleppo]] w [[Turcja|Turcji]] (obecnie w [[Syria|Syrii]]) na [[Islam|muzułmańskim]] cmentarzu wojskowym Dżebel el Isam. W 1926 zawiązano „Komitet dla sprowadzenia zwłok gen. J. Bema”<ref>Str. 73 w: Bartosz Marciniak, Aleksander Strojny, ''Tarnów. Perła renesansu'', Wydawnictwo Bezdroża, Kraków, 2007, {{ISBN|978-83-60506-84-4}}.</ref>. Komitet uzyskał poparcie m.in. prezydenta Polski [[Ignacy Mościcki|Ignacego Mościckiego]] oraz marszałka [[Józef Piłsudski|Józefa Piłsudskiego]]<ref>Str. 38 w: Kazimierz Bańburski, ''Przewodnik po Tarnowie'', Tarnowskie Regionalne Centrum Koordynacji i Obsługi Turystyki, Tarnów 2000, {{ISBN|83-87785-07-5}}.</ref>.
[[Józef Bem]] po śmierci w 1850 spoczął w [[Aleppo]] w [[Turcja|Turcji]] (obecnie w [[Syria|Syrii]]) na [[Islam|muzułmańskim]] cmentarzu wojskowym Dżebel el Isam. W 1926 zawiązano „Komitet dla sprowadzenia zwłok gen. J. Bema”<ref>Str. 73 w: Bartosz Marciniak, Aleksander Strojny, ''Tarnów. Perła renesansu'', Wydawnictwo Bezdroża, Kraków, 2007, {{ISBN|978-83-60506-84-4}}.</ref>. Komitet uzyskał poparcie m.in. prezydenta Polski [[Ignacy Mościcki|Ignacego Mościckiego]] oraz marszałka [[Józef Piłsudski|Józefa Piłsudskiego]]<ref>Str. 38 w: Kazimierz Bańburski, ''Przewodnik po Tarnowie'', Tarnowskie Regionalne Centrum Koordynacji i Obsługi Turystyki, Tarnów 2000, {{ISBN|83-87785-07-5}}.</ref>.


Adolf Szyszko-Bohusz jako lokalizację mauzoleum wybrał klomb w Parku Strzeleckim<ref name=":0">{{Cytuj |tytuł = Z Rady Miejskiej |czasopismo = Słowo Tarnowskie |data = 1928-01-15 |numer = 3 |s = 3 |url = https://jbc.bj.uj.edu.pl/dlibra/publication/896067/edition/860809/content?}}</ref>. Podczas obrad Rady Miasta Tarnowa w styczniu 1928 roku część radnych sprzeciwiła się tej lokalizacji. Postanowiono wysłać delegację do autora projektu [[Adolf Szyszko-Bohusz|Adolfa Szyszko-Bohusza]] w skład której weszli: burmistrz [[Julian Kryplewski]], wiceburmistrz Herman Mütz, radca [[Józef Kazimierz Jakubowski|Józef Jakubowski]] i dyrektor budownictwa miejskiego Witold Gizbert-Studnicki w celu wyboru innego miejsca pod budowę mauzoleum<ref name=":0" />. Ostatecznie przewodniczący Komitetu podpisał umowę z Szyszko-Bohuszem na budowę mauzoleum<ref name=":4" /> na wyspie znajdującej się na stawie<ref name=":1">{{Cytuj |tytuł = Prochy generała Bema spoczną na wiosnę br. w Tarnowie. |czasopismo = [[Słowo Tarnowskie]] |data = 1928-01-22 |numer = 4 |s = 2 |url = https://jbc.bj.uj.edu.pl/dlibra/publication/896068/edition/860810/content?}}</ref><ref>{{Cytuj |autor = Kinga Kimic |tytuł = Ogród Strzelecki w Tarnowie – ogród pamięci z Mauzoleum Generała Bema |czasopismo = Architektura |data = 2012 |numer = 7 |s = 155–167 |url = https://suw.biblos.pk.edu.pl/downloadResource&mId=496644}}</ref>. W lutym 1928 roku rozpoczęto prace przy budowie. Najpierw ścięto drzewa rosnące na wysepce i zniwelowano teren<ref name=":4">{{Cytuj |tytuł = Z chwili bieżącej. Budowa mauzoleum generała Bema |czasopismo = Słowo Tarnowskie |data = 1928-02-19 |numer = 4 |s = 3 |url = https://jbc.bj.uj.edu.pl/dlibra/publication/896072/edition/860814/content?}}</ref>. Konstrukcja z żelazobetonu została wylana już w kwietniu<ref name=":2">{{Cytuj |tytuł = Budowa mauzuleum gen. Bema |czasopismo = Słowo Tarnowskie |data = 1928-04-15 |numer = 16 |s = 2 |url = https://jbc.bj.uj.edu.pl/dlibra/publication/896080/edition/860822/content?}}</ref>. Szyszko-Bohusz projekt mauzoleum przygotował bezpłatnie, co znacznie obniżyło koszty jego wzniesienia<ref>{{Cytuj |tytuł = Odznaczenie twórcy mauzoleum gen. Bema |czasopismo = Słowo Tarnowskie |data = 1928-05-20 |numer = 20 |s = 2 |url = https://jbc.bj.uj.edu.pl/dlibra/publication/896084/edition/860826/content?}}</ref>
Adolf Szyszko-Bohualizację mauzoleum wybrał klomb w Parku Strzeleckim<ref name=":0">{{Cytuj |tytuł = Z Rady Miejskiej |czasopismo = Słowo Tarnowskie |data = 1928-01-15 |numer = 3 |s = 3 |url = https://jbc.bj.uj.edu.pl/dlibra/publication/896067/edition/860809/content?}}</ref>. Podczas obrad Rady Miasta Tarnowa w styczniu 1928 roku część radnych sprzeciwiła się tej lokalizacji. Postanowiono wysłać delegację do autora projektu [[Adolf Szyszko-Bohusz|Adolfa Szyszko-Bohusza]] w skład której weszli: burmistrz [[Julian Kryplewski]], wiceburmistrz Herman Mütz, radca [[Józef Kazimierz Jakubowski|Józef Jakubowski]] i dyrektor budownictwa miejskiego Witold Gizbert-Studnicki w celu wyboru innego miejsca pod budowę mauzoleum<ref name=":0" />. Ostatecznie przewodniczący Komitetu podpisał umowę z Szyszko-Bohuszem na budowę mauzoleum<ref name=":4" /> na wyspie znajdującej się na stawie<ref name=":1">{{Cytuj |tytuł = Prochy generała Bema spoczną na wiosnę br. w Tarnowie. |czasopismo = [[Słowo Tarnowskie]] |data = 1928-01-22 |numer = 4 |s = 2 |url = https://jbc.bj.uj.edu.pl/dlibra/publication/896068/edition/860810/content?}}</ref><ref>{{Cytuj |autor = Kinga Kimic |tytuł = Ogród Strzelecki w Tarnowie – ogród pamięci z Mauzoleum Generała Bema |czasopismo = Architektura |data = 2012 |numer = 7 |s = 155–167 |url = https://suw.biblos.pk.edu.pl/downloadResource&mId=496644}}</ref>. W lutym 1928 roku rozpoczęto prace przy budowie. Najpierw ścięto drzewa rosnące na wysepce i zniwelowano teren<ref name=":4">{{Cytuj |tytuł = Z chwili bieżącej. Budowa mauzoleum generała Bema |czasopismo = Słowo Tarnowskie |data = 1928-02-19 |numer = 4 |s = 3 |url = https://jbc.bj.uj.edu.pl/dlibra/publication/896072/edition/860814/content?}}</ref>. Konstrukcja z żelazobetonu została wylana już w kwietniu<ref name=":2">{{Cytuj |tytuł = Budowa mauzuleum gen. Bema |czasopismo = Słowo Tarnowskie |data = 1928-04-15 |numer = 16 |s = 2 |url = https://jbc.bj.uj.edu.pl/dlibra/publication/896080/edition/860822/content?}}</ref>. Szyszko-Bohusz projekt mauzoleum przygotował bezpłatnie, co znacznie obniżyło koszty jego wzniesienia<ref>{{Cytuj |tytuł = Odznaczenie twórcy mauzoleum gen. Bema |czasopismo = Słowo Tarnowskie |data = 1928-05-20 |numer = 20 |s = 2 |url = https://jbc.bj.uj.edu.pl/dlibra/publication/896084/edition/860826/content?}}</ref>


Pochówek na cmentarzu katolickim nie był możliwy z uwagi na przejście Bema na islam. Prostokątny sarkofag wznosi się na sześciu [[porządek koryncki|korynckich]] kolumnach otoczonych kulami, nawiązującymi do macierzystego rodzaju broni generała, [[artyleria|artylerii]]<ref name=":3" />. Łączące je łańcuchy wykonano z brązu armatniego przekazanego przez Ministerstwo Spraw Wewnętrznych<ref name=":1" />. Mają one 150 ogniw. Każde waży 6 kilogramów<ref name=":2" />. Na dłuższych bocznych ścianach sarkofagu widnieją napisy: w języku polskim – I''ózef Bem (''pisane przez I, a nie J, bo tak w XIX wieku zapisywano imię Bema'')'', w języku węgierskim – ''Bem Apó, a Magyar szabadságharc legnagyobb hadvezére 1848–1849'' (''Ojczulek Bem, największy wódz walki wolnościowej Węgier 1848–1849'')<ref>{{Cytuj |tytuł = Węgierski napis na mauzoleum generała Bema. |czasopismo = Słowo Tarnowskie |data = 1928-05-26 |numer = 21 |s = 2 |url = https://jbc.bj.uj.edu.pl/dlibra/publication/896085/edition/860827/content?}}</ref>, od strony wschodniej w języku tureckim, pismem arabskim – ''Ferik Murad Pasza''<ref>{{Cytuj |tytuł = Napis turecki na mauzoleum gen. Bema |czasopismo = Słowo Tarnowskie |data = 1928-06 |numer = 27 |s = 2 |url = https://jbc.bj.uj.edu.pl/dlibra/publication/896091/edition/860833/content?}}</ref> oraz daty – 1794 (narodzin), 1850 (śmierci), 1929 (powrotu zwłok do kraju)<ref name=":3">Str. 258 w: Praca zbiorowa – Andrzej Niedojadło (redaktor naczelny), ''[[Encyklopedia Tarnowa]]'', Tarnowskie Towarzystwo Kulturalne, Tarnów, 2010, {{ISBN|978-83-87366-96-4}}.</ref>. W czerwcu 1928 roku podczas wizyty Szyszko-Bochusza w Tarnowie podjęto decyzję o doprowadzeniu wody do stawu otaczającego mauzoleum ze zbiornika wodociągowego w Krzyżu<ref>{{Cytuj |tytuł = Z Komitetu sprowadzenia zwłok gen. Bema do kraju. |czasopismo = Słowo Tarnowskie |data = 1928-06-29 |numer = 26 |s = 2 |url = https://jbc.bj.uj.edu.pl/dlibra/publication/896090/edition/860832/content?}}</ref>. Koszt robót wyniósł 10 tysięcy złotych<ref>{{Cytuj |tytuł = Nadzwyczajne posiedzenie Rady m. Tarnowa. |czasopismo = Słowo Tarnowskie |data = 1928-08-18 |numer = 30 |s = 3 |url = https://jbc.bj.uj.edu.pl/dlibra/publication/896094/edition/860836/content?}}</ref>. W lipcu 1928 roku mauzoleum było ukończone, brakowało tylko łańcuchów, które były odlewane w Krakowie<ref name=":1" />.
Pochówek na cmentarzu katolickim nie był możliwy z uwagi na przejście Bema na islam. Prostokątny sarkofag wznosi się na sześciu [[porządek koryncki|korynckich]] kolumnach otoczonych kulami, nawiązującymi do macierzystego rodzaju broni generała, [[artyleria|artylerii]]<ref name=":3" />. Łączące je łańcuchy wykonano z brązu armatniego przekazanego przez Ministerstwo Spraw Wewnętrznych<ref name=":1" />. Mają one 150 ogniw. Każde waży 6 kilogramów<ref name=":2" />. Na dłuższych bocznych ścianach sarkofagu widnieją napisy: w języku polskim – I''ózef Bem (''pisane przez I, a nie J, bo tak w XIX wieku zapisywano imię Bema'')'', w języku węgierskim – ''Bem Apó, a Magyar szabadságharc legnagyobb hadvezére 1848–1849'' (''Ojczulek Bem, największy wódz walki wolnościowej Węgier 1848–1849'')<ref>{{Cytuj |tytuł = Węgierski napis na mauzoleum generała Bema. |czasopismo = Słowo Tarnowskie |data = 1928-05-26 |numer = 21 |s = 2 |url = https://jbc.bj.uj.edu.pl/dlibra/publication/896085/edition/860827/content?}}</ref>, od strony wschodniej w języku tureckim, pismem arabskim – ''Ferik Murad Pasza''<ref>{{Cytuj |tytuł = Napis turecki na mauzoleum gen. Bema |czasopismo = Słowo Tarnowskie |data = 1928-06 |numer = 27 |s = 2 |url = https://jbc.bj.uj.edu.pl/dlibra/publication/896091/edition/860833/content?}}</ref> oraz daty – 1794 (narodzin), 1850 (śmierci), 1929 (powrotu zwłok do kraju)<ref name=":3">Str. 258 w: Praca zbiorowa – Andrzej Niedojadło (redaktor naczelny), ''[[Encyklopedia Tarnowa]]'', Tarnowskie Towarzystwo Kulturalne, Tarnów, 2010, {{ISBN|978-83-87366-96-4}}.</ref>. W czerwcu 1928 roku podczas wizyty Szyszko-Bochusza w Tarnowie podjęto decyzję o doprowadzeniu wody do stawu otaczającego mauzoleum ze zbiornika wodociągowego w Krzyżu<ref>{{Cytuj |tytuł = Z Komitetu sprowadzenia zwłok gen. Bema do kraju. |czasopismo = Słowo Tarnowskie |data = 1928-06-29 |numer = 26 |s = 2 |url = https://jbc.bj.uj.edu.pl/dlibra/publication/896090/edition/860832/content?}}</ref>. Koszt robót wyniósł 10 tysięcy złotych<ref>{{Cytuj |tytuł = Nadzwyczajne posiedzenie Rady m. Tarnowa. |czasopismo = Słowo Tarnowskie |data = 1928-08-18 |numer = 30 |s = 3 |url = https://jbc.bj.uj.edu.pl/dlibra/publication/896094/edition/860836/content?}}</ref>. W lipcu 1928 roku mauzoleum było ukończone, brakowało tylko łańcuchów, które były odlewane w Krakowie<ref name=":1" />.

Wersja z 19:01, 22 maj 2024

Mauzoleum
generała Józefa Bema
Obiekt zabytkowy nr rej. A-81[1]
Ilustracja
Państwo

 Polska

Województwo

 małopolskie

Miejscowość

Tarnów

Miejsce

Park Strzelecki

Typ obiektu

mauzoleum

Styl architektoniczny

neoklasycyzm

Projektant

Adolf Szyszko-Bohusz

Data odsłonięcia

30 czerwca 1929

Położenie na mapie Tarnowa
Mapa konturowa Tarnowa, w centrum znajduje się punkt z opisem „Mauzoleumgenerała Józefa Bema”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole nieco na prawo znajduje się punkt z opisem „Mauzoleumgenerała Józefa Bema”
Położenie na mapie województwa małopolskiego
Mapa konturowa województwa małopolskiego, po prawej nieco u góry znajduje się punkt z opisem „Mauzoleumgenerała Józefa Bema”
Ziemia50°01′15″N 20°59′11″E/50,020833 20,986389
Multimedia w Wikimedia Commons

Mauzoleum generała Józefa Bema – grobowiec zlokalizowany w Parku Strzeleckim w Tarnowie.

Historia

Józef Bem po śmierci w 1850 spoczął w Aleppo w Turcji (obecnie w Syrii) na muzułmańskim cmentarzu wojskowym Dżebel el Isam. W 1926 zawiązano „Komitet dla sprowadzenia zwłok gen. J. Bema”[2]. Komitet uzyskał poparcie m.in. prezydenta Polski Ignacego Mościckiego oraz marszałka Józefa Piłsudskiego[3].

Adolf Szyszko-Bohualizację mauzoleum wybrał klomb w Parku Strzeleckim[4]. Podczas obrad Rady Miasta Tarnowa w styczniu 1928 roku część radnych sprzeciwiła się tej lokalizacji. Postanowiono wysłać delegację do autora projektu Adolfa Szyszko-Bohusza w skład której weszli: burmistrz Julian Kryplewski, wiceburmistrz Herman Mütz, radca Józef Jakubowski i dyrektor budownictwa miejskiego Witold Gizbert-Studnicki w celu wyboru innego miejsca pod budowę mauzoleum[4]. Ostatecznie przewodniczący Komitetu podpisał umowę z Szyszko-Bohuszem na budowę mauzoleum[5] na wyspie znajdującej się na stawie[6][7]. W lutym 1928 roku rozpoczęto prace przy budowie. Najpierw ścięto drzewa rosnące na wysepce i zniwelowano teren[5]. Konstrukcja z żelazobetonu została wylana już w kwietniu[8]. Szyszko-Bohusz projekt mauzoleum przygotował bezpłatnie, co znacznie obniżyło koszty jego wzniesienia[9]

Pochówek na cmentarzu katolickim nie był możliwy z uwagi na przejście Bema na islam. Prostokątny sarkofag wznosi się na sześciu korynckich kolumnach otoczonych kulami, nawiązującymi do macierzystego rodzaju broni generała, artylerii[10]. Łączące je łańcuchy wykonano z brązu armatniego przekazanego przez Ministerstwo Spraw Wewnętrznych[6]. Mają one 150 ogniw. Każde waży 6 kilogramów[8]. Na dłuższych bocznych ścianach sarkofagu widnieją napisy: w języku polskim – Iózef Bem (pisane przez I, a nie J, bo tak w XIX wieku zapisywano imię Bema), w języku węgierskim – Bem Apó, a Magyar szabadságharc legnagyobb hadvezére 1848–1849 (Ojczulek Bem, największy wódz walki wolnościowej Węgier 1848–1849)[11], od strony wschodniej w języku tureckim, pismem arabskim – Ferik Murad Pasza[12] oraz daty – 1794 (narodzin), 1850 (śmierci), 1929 (powrotu zwłok do kraju)[10]. W czerwcu 1928 roku podczas wizyty Szyszko-Bochusza w Tarnowie podjęto decyzję o doprowadzeniu wody do stawu otaczającego mauzoleum ze zbiornika wodociągowego w Krzyżu[13]. Koszt robót wyniósł 10 tysięcy złotych[14]. W lipcu 1928 roku mauzoleum było ukończone, brakowało tylko łańcuchów, które były odlewane w Krakowie[6].

Ekshumacji w Aleppo w Syrii[15] z pierwotnego miejsca pochówku dokonano 20 czerwca 1929. Trumna, zanim dotarła do Tarnowa, została wystawiona na widok publiczny w Muzeum Narodowym w Budapeszcie, a następne na Wawelu w Krakowie. Uroczystości pogrzebowe generała Józefa Bema w Tarnowie odbyły się 30 czerwca 1929. Kolejnego dnia trumna po przeniesieniu do budynku Towarzystwa Strzeleckiego została komisyjnie otwarta[16], a badania antropologiczne przeprowadził profesor UJ Talko-Hryncewicz[17]. Czaszka była zbyt krucha, aby Stanisław Popławski mógł sporządzić odlew gipsowy[18]. 6 lipca rano trumnę po wybudowaniu specjalnego rusztowania wyciągnięto dźwigami do wierzchołka mauzoleum i złożono w sarkofagu, a boczną ściankę zamurowano[19].

Przypisy

  1. ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo małopolskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 31 marca 2024.
  2. ↑ Str. 73 w: Bartosz Marciniak, Aleksander Strojny, Tarnów. Perła renesansu, Wydawnictwo Bezdroża, Kraków, 2007, ISBN 978-83-60506-84-4.
  3. ↑ Str. 38 w: Kazimierz Bańburski, Przewodnik po Tarnowie, Tarnowskie Regionalne Centrum Koordynacji i Obsługi Turystyki, Tarnów 2000, ISBN 83-87785-07-5.
  4. ↑ a b Z Rady Miejskiej, „Słowo Tarnowskie” (3), 15 stycznia 1928, s. 3.
  5. ↑ a b Z chwili bieżącej. Budowa mauzoleum generała Bema, „Słowo Tarnowskie” (4), 19 lutego 1928, s. 3.
  6. ↑ a b c Prochy generała Bema spoczną na wiosnę br. w Tarnowie., „Słowo Tarnowskie” (4), 22 stycznia 1928, s. 2.
  7. ↑ Kinga Kimic, Ogród Strzelecki w Tarnowie – ogród pamięci z Mauzoleum Generała Bema, „Architektura” (7), 2012, s. 155–167.
  8. ↑ a b Budowa mauzuleum gen. Bema, „Słowo Tarnowskie” (16), 15 kwietnia 1928, s. 2.
  9. ↑ Odznaczenie twórcy mauzoleum gen. Bema, „Słowo Tarnowskie” (20), 20 maja 1928, s. 2.
  10. ↑ a b Str. 258 w: Praca zbiorowa – Andrzej Niedojadło (redaktor naczelny), Encyklopedia Tarnowa, Tarnowskie Towarzystwo Kulturalne, Tarnów, 2010, ISBN 978-83-87366-96-4.
  11. ↑ Węgierski napis na mauzoleum generała Bema., „Słowo Tarnowskie” (21), 26 maja 1928, s. 2.
  12. ↑ Napis turecki na mauzoleum gen. Bema, „Słowo Tarnowskie” (27), czerwiec 1928, s. 2.
  13. ↑ Z Komitetu sprowadzenia zwłok gen. Bema do kraju., „Słowo Tarnowskie” (26), 29 czerwca 1928, s. 2.
  14. ↑ Nadzwyczajne posiedzenie Rady m. Tarnowa., „Słowo Tarnowskie” (30), 18 sierpnia 1928, s. 3.
  15. ↑ 85 lat temu w Syrii ekshumowano szczątki gen. Józefa Bema [online], dzieje.pl [dostęp 2019-03-15] (pol.).
  16. ↑ Czaszka jen. Bema, „Ilustrowany Kurier Codzienny” (181), 6 lipca 1929, s. 3.
  17. ↑ J. [Julian] Talko-Hryncewicz, Sprawozdanie z autopsji szczątków generała Bema, „Pamiętnik II-go Zjazdu Polskiego Towarzystwa Anatomiczno-Zoologicznego w Wilnie 24-29.IX.1929”, 1930 [dostęp 2022-01-31] (pol.).
  18. ↑ Pomiary antropometryczne czaszki jen. Bema, „Ilustrowany Kurier Codzienny” (179), 4 lipca 1929, s. 10.
  19. ↑ Złożenie trumny Bema w sarkofagu, „Ilustrowany kurier Codzienny” (183), 8 lipca 1929, s. 12.

Bibliografia

  • Kornelia Koba. Jak Bem wrócił do Tarnowa. „TEMI”, s. 3, 24 czerwca 2009. Tarnów: Świt sp. z o.o.. ISSN 0208-7006. 
  • Waldemar Bałda. Spacerownik – Tarnów. „Gazeta Wyborcza”, 12 maja 2010. Kraków: Agora SA. ISSN 0860-908X. 
Zabytki w Tarnowie

Oznakowanie obiektu wpisanego do rejestru zabytków na terenie Polski

Zespoły urbanistyczne
Kamienice, dwory, pałace
i budynki użyteczności publicznej
Budowle obronne
Parki i ogrody
Obiekty sakralne
Cmentarze
Inne

Herb Tarnowa

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Mauzoleum_generała_Józefa_Bema&oldid=73832282”