Ilmenit: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
linki zewn. |
rozbudowa artykułu |
||
Linia 29: | Linia 29: | ||
}} |
}} |
||
'''Ilmenit''' ('''żelaziak tytanowy''') – [[minerał]] zaliczany do gromady [[tlenki|tlenków]]. |
|||
'''Ilmenit''' ('''żelaziak tytanowy''') – [[minerał]], składnik zasadowych [[skały magmowe|skał magmowych]] i [[pegmatyt]]ów. Zawiera domieszki tlenków [[magnez]]u, [[mangan]]u i innych [[Metale|metali]], niekiedy promieniotwórczych. Jedna z najważniejszych rud [[Tytan (pierwiastek)|tytanu]]. Zawiera 52,56% TiO<sub>2</sub> i 47,34% FeO. [[Kruszywo]] z rud ilmenitowych pozwala uzyskiwać betony o ciężarach betonów magnetytowych 3,3–4,3 t/m³ stosowanych bo budowy np. obudów bezpieczeństwa w elektrowniach atomowych. |
|||
⚫ | |||
; '''Właściwości''': |
|||
Minerał pospolity. Jest [[izostrukturalność|izostrukturalny]] z [[korund]]em i [[hematyt]]em, z którym tworzy [[roztwór stały]]. Zawiera domieszki tlenków [[magnez]]u, [[mangan]]u i innych [[Metale|metali]], niekiedy promieniotwórczych. Nie rozpuszcza się w kwasach, dopiero po sproszkowaniu rozpuszcza się w stężonym kwasie solnym. Jest odporny na wietrzenie. Ma słabe własności magnetyczne; dopiero po wyprażeniu staje się magnetyczny. Odznacza się żywym [[pleochroizm]]em. Tworzy [[zbliźniaczenia]]. |
|||
; '''Występowanie''': |
; '''Występowanie''': |
||
Występuje jako składnik poboczny wielu ubogich w krzem zasadowych [[skały magmowe|skał magmowych]] i [[pegmatyt]]ów. Często występuje w skałach przeobrażonych – najczęściej w łupkach krystalicznych. Bywa spotykany w skałach osadowych (piaskach i żwirach), w których często tworzy duże koncentracje (tzw. piaski ilmenitowe) |
|||
⚫ | * |
||
Współwystępuje z [[hematyt]]em, [[magnetyt]]em, [[apatyt]]em, [[tytanit]]em, [[rutyl]]em. |
|||
* Największe złoża na świecie występują w [[Australia|Australii]], [[Republika Południowej Afryki|Republice Południowej Afryki]], [[Stany Zjednoczone|USA]] – [[Floryda]], zaś w Europie – w [[Norwegia|Norwegii]] – Arendal, Ekersund, [[Szwecja|Szwecji]] – Routivare, Pletherhorn, [[Francja|Francji]], [[Włochy|Włoszech]] – okolice Novara, [[Rosja|Rosji]] – G.Ilmeńskie, Ural, na [[Ukraina|Ukrainie]]. |
|||
⚫ | * W [[Polska|Polsce]] spotykany w suwalskim masywie anortozytowym (złoża Krzemianka, Udryń), w [[gabro|gabrach]] [[Nowa Ruda|Nowej Rudy]], w [[pegmatyt]]ach [[Łomnica|Łomnicy]] i [[Szklarska Poręba|Szklarskiej Poręby]], w piaskach złotonośnych koło [[Złotoryja|Złotoryi]] na [[Dolny Śląsk|Dolnym Śląsku]], w piaskach [[Dunajec|Dunajca]] i na wybrzeżu bałtyckim w piaskach rzecznych i plażowych. |
||
; '''Zastosowanie''': |
; '''Zastosowanie''': |
||
* W przemyśle chemicznym – do wyrobu [[Tlenek tytanu(IV)|bieli tytanowej]]. |
* W przemyśle chemicznym – do wyrobu [[Tlenek tytanu(IV)|bieli tytanowej]]. |
||
* W hutnictwie – ruda tytanu. |
* W hutnictwie – ruda tytanu. Jedna z najważniejszych rud [[Tytan (pierwiastek)|tytanu]]. Zawiera 52,56% TiO<sub>2</sub> i 47,34% FeO. |
||
*[[Kruszywo]] z rud ilmenitowych pozwala uzyskiwać betony o ciężarach betonów magnetytowych 3,3–4,3 t/m³ stosowanych bo budowy np. obudów bezpieczeństwa w elektrowniach atomowych. |
|||
*ma znaczenie kolekcjonerskie |
|||
*służy do wyrobu biżuterii, znaczenie [[gemmologia|gemmologiczne]] ma jego odmiana - izeryn. Największe kryształy ok. 13 cm i ważące do 7 kg pochodzą z Norwegii. |
|||
'''Ciekawostki ''' |
'''Ciekawostki ''' |
||
⚫ | |||
* Ilmenit występuje na [[Księżyc]]u. |
* Ilmenit występuje na [[Księżyc]]u. |
||
==Bibliografia== |
|||
*R..Duda, L.Rejl – Wielka encyklopedia Minerałów – Elipsa 2, ISBN 83-86013-00-1 |
|||
*W. Schumann – Minerały świata – O. Wyd. ”Alma - Press” 2003 r. ISBN 83-7020-313-2 |
|||
*A Bolewski, A Manecki – Mineralogia szczegółowa, PAE , W-wa 1993, ISBN 83-85636-03-X |
|||
=== Linki zewnętrzne === |
=== Linki zewnętrzne === |
Wersja z 23:11, 16 sty 2012
[[Plik:{{{grafika}}}|240x240px|alt={{{alt grafiki}}}|{{{opis grafiki}}}]] {{{opis grafiki}}} | |
Właściwości chemiczne i fizyczne | |
Inne nazwy |
{{{inne nazwy}}} |
---|---|
Skład chemiczny |
{{{skład chemiczny}}} |
Twardość w skali Mohsa |
{{{twardość w skali Mohsa}}} |
Przełam |
{{{przełam}}} |
Łupliwość |
{{{łupliwość}}} |
Pokrój kryształu |
{{{pokrój kryształu}}} |
Układ krystalograficzny |
{{{układ krystalograficzny}}} |
Topliwość |
{{{topliwość}}} |
Właściwości mechaniczne |
{{{właściwości mechaniczne}}} |
Gęstość minerału |
{{{gęstość minerału}}} |
Właściwości optyczne | |
Barwa |
{{{barwa}}} |
Rysa |
{{{rysa}}} |
Połysk |
{{{połysk}}} |
Współczynnik załamania |
{{{współczynnik załamania}}} |
Inne |
{{{inne własności optyczne}}} |
Dodatkowe dane | |
Postacie alotropowe |
{{{postacie alotropowe}}} |
Szczególne własności |
{{{szczególne własności}}} |
Klasyfikacja Strunza |
{{{klasyfikacja Strunza}}} |
Ilmenit (żelaziak tytanowy) – minerał zaliczany do gromady tlenków.
- Właściwości
Minerał pospolity. Jest izostrukturalny z korundem i hematytem, z którym tworzy roztwór stały. Zawiera domieszki tlenków magnezu, manganu i innych metali, niekiedy promieniotwórczych. Nie rozpuszcza się w kwasach, dopiero po sproszkowaniu rozpuszcza się w stężonym kwasie solnym. Jest odporny na wietrzenie. Ma słabe własności magnetyczne; dopiero po wyprażeniu staje się magnetyczny. Odznacza się żywym pleochroizmem. Tworzy zbliźniaczenia.
- Występowanie
Występuje jako składnik poboczny wielu ubogich w krzem zasadowych skał magmowych i pegmatytów. Często występuje w skałach przeobrażonych – najczęściej w łupkach krystalicznych. Bywa spotykany w skałach osadowych (piaskach i żwirach), w których często tworzy duże koncentracje (tzw. piaski ilmenitowe) Współwystępuje z hematytem, magnetytem, apatytem, tytanitem, rutylem.
- Największe złoża na świecie występują w Australii, Republice Południowej Afryki, USA – Floryda, zaś w Europie – w Norwegii – Arendal, Ekersund, Szwecji – Routivare, Pletherhorn, Francji, Włoszech – okolice Novara, Rosji – G.Ilmeńskie, Ural, na Ukrainie.
- W Polsce spotykany w suwalskim masywie anortozytowym (złoża Krzemianka, Udryń), w gabrach Nowej Rudy, w pegmatytach Łomnicy i Szklarskiej Poręby, w piaskach złotonośnych koło Złotoryi na Dolnym Śląsku, w piaskach Dunajca i na wybrzeżu bałtyckim w piaskach rzecznych i plażowych.
- Zastosowanie
- W przemyśle chemicznym – do wyrobu bieli tytanowej.
- W hutnictwie – ruda tytanu. Jedna z najważniejszych rud tytanu. Zawiera 52,56% TiO2 i 47,34% FeO.
- Kruszywo z rud ilmenitowych pozwala uzyskiwać betony o ciężarach betonów magnetytowych 3,3–4,3 t/m³ stosowanych bo budowy np. obudów bezpieczeństwa w elektrowniach atomowych.
- ma znaczenie kolekcjonerskie
- służy do wyrobu biżuterii, znaczenie gemmologiczne ma jego odmiana - izeryn. Największe kryształy ok. 13 cm i ważące do 7 kg pochodzą z Norwegii.
Ciekawostki
- Ilmenit występuje na Księżycu.
Bibliografia
- R..Duda, L.Rejl – Wielka encyklopedia Minerałów – Elipsa 2, ISBN 83-86013-00-1
- W. Schumann – Minerały świata – O. Wyd. ”Alma - Press” 2003 r. ISBN 83-7020-313-2
- A Bolewski, A Manecki – Mineralogia szczegółowa, PAE , W-wa 1993, ISBN 83-85636-03-X