Bazyli Martysz

{{{rodzaj}}}
{{{imię}}}

{{{tytuły}}}
[[Plik:{{{grafika}}}|240x240px|alt=Ilustracja|{{{podpis grafiki}}}]] {{{podpis grafiki}}}
Data i miejsce urodzenia	{{{data urodzenia}}} {{{miejsce urodzenia}}}
Data i miejsce śmierci	{{{data śmierci}}} {{{miejsce śmierci}}}
Czczony przez	{{{kościół}}}
Beatyfikacja	{{{data beatyfikacji}}} {{{miejsce beatyfikacji}}} przez {{{beatyfikujący}}}
Kanonizacja	{{{data kanonizacji}}} {{{miejsce kanonizacji}}} przez {{{kanonizujący}}}
Wspomnienie	{{{wspomnienie}}}
Atrybuty	{{{atrybuty}}}
Patron	{{{patron}}}
Szczególne miejsca kultu	{{{miejsce kultu}}}
[[Plik:{{{faksymile}}}|130x100px|alt=Faksymile|{{{opis faksymile}}}]] {{{opis faksymile}}}

{{Święty infobox}} Sugerowane pola (wstaw w kodzie): | beatyfikujący = | miejsce kanonizacji = | data urodzenia = | patron = | kanonizujący = | miejsce beatyfikacji = | data kanonizacji = | rodzaj = | miejsce kultu = | podpis grafiki = | atrybuty = | faksymile = | data beatyfikacji = | miejsce śmierci = | tytuły = | wspomnienie = | imię = | data śmierci = | kościół = | grafika = | miejsce urodzenia = | opis faksymile = Nieznane pola: "Wspomnienie", "Portret", "Miejsce_śmierci", "Data_urodzenia", "Kanonizowana_przez", "quote", "Patronka", "Atrybuty", "Beatyfikowana_przez", "Kanonizowany_przez", "Miejsce_kultu", "Patron", "Miejsce_kanonizacji", "zdjęcie podpis", "Beatyfikowany_przez", "Imię", "Miejsce_urodzenia", "Data_beatyfikacji", "Data_kanonizacji", "Kościół", "Miejsce_beatyfikacji", "Tytuły" oraz "Data_śmierci".

Bazyli Martysz, Bazyli Aleksandrowicz Martysz, Wasyl Martysz (ur. 21 lutego 1874 w Teratynie, zm. 4 maja 1945 tamże) - prawosławny duchowny, protoprezbiter, naczelny kapelan wyznania prawosławnego Wojska Polskiego, święty prawosławny, jeden z męczenników chełmskich i podlaskich.

Biografia

Był synem Aleksandra Martysza i jego żony Katarzyny zd. Korolczuk. Jego ojciec pracował w Łukowie jako sędzia, następnie zaś przyjął święcenia diakońskie i kapłańskie i został proboszczem parafii w Molczycach. Bazyli był jednym z pięciorga dzieci. W wieku kilkunastu lat wyjechał z ojcem na kilka miesięcy na Alaskę, gdyż Aleksander Martysz pełnił w jednej z miejscowych parafii prawosławnych posługę hipodiakona.

Bazyli Martysz ukończył niższą szkołę duchowną w Chełmie, a następnie seminarium duchowne w tym samym mieście. Nie przyjął święceń kapłańskich natychmiast po ukończeniu szkoły, lecz podjął pracę katechety w Suwałkach, a następnie w Łukowie i Sosnowcu. Na kapłana został wyświęcony dopiero po ślubie z Olgą Nowik. Po przyjęciu święceń na własną prośbę podjął służbę duszpasterską w eparchii Aleutów i Alaski; w 1900 wyjechał na Alaskę, gdzie obsługiwał początkowo parafię w Afognak, a następnie w Kodiak. W 1905 ks. Martysz został przeniesiony do parafii w Pensylwanii, zaś w 1906 - do Kanady.

W 1900 roku wyjechał do Ameryki Północnej, gdzie prowadził misje (Alaska, Toronto, Pensylwania). Po powrocie do Polski w 1912 roku związał się z Sosnowcem, nauczał tam religii prawosławnej.

W 1919 r. został przyjęty do Wojska Polskiego i mianowany naczelnym kapelanem wyznania prawosławnego (III Referat Wyznania Prawosławnego Sekcji Religijno-Wyznaniowej Ministerstwa Spraw Wojskowych). W marcu 1920 r. został mianowany szefem Głównego Urzędu Duszpasterskiego wyznania prawosławnego w Sekcji Wyznań Niekatolickich i Opieki nad Grobami Wojennymi MSWojsk.

W 1922 r. zweryfikowany został w stopniu protoprezbitera ze starszeństwem z 1 czerwca 1919 r. W 1927 r., po kolejnej reorganizacji służby duszpasterstwa wyznań niekatolickich, wyznaczony został na stanowisko szefa Wydziału Wyznania Prawosławnego w Biurze Wyznań Niekatolickich MSWojsk. Dwa lata później zajmowane przez niego stanowisko przemianowane zostało na - szef Głównego Urzędu Duszpasterskiego Prawosławnego. Z dniem 31 maja 1934 r. przeniesiony został w stan spoczynku. Obowiązki naczelnego kapelana wyznania prawosławnego przejął dziekan ks. Szymon Fedorońko, zamordowany przez NKWD w Katyniu w 1940.

Był współpracownikiem metropolitów warszawskich Jerzego i Dionizego. Uczestniczył w przygotowaniach do uzyskania autokefalii przez Kościół prawosławny w Polsce. Po przejściu na emeryturę w 1936 roku powrócił do rodzinnego Teratyna w powiecie hrubieszowskim.

4 maja 1945 został zamordowany przez oddział Narodowych Sił Zbrojnych. Informację tę podała prawosławna publicystka Ałła Matreńczyk w oparciu o dokument NSZ z Archiwum Państwowego w Lublinie, bez podania dokładnych informacji o samym dokumencie. Szereg prawosławnych źródeł, o charakterze żywotów świętych, informuje jedynie o zamordowaniu duchownego i podkreśla brutalność sprawców, nie wskazując, kim dokładnie byli.

Pierwotnie pochowany na cmentarzu w Teratynie, jesienią roku 1968 jego szczątki przewieziono do Warszawy i pochowano na prawosławnym cmentarzu wolskim. Na początku 2003 r. dokonano ekshumacji relikwii świętego i przeniesiono je do prawosławnej cerkwi pw. św. Jana Klimaka w Warszawie.

Rodzina

Dziećmi Bazylego Martysza byli m.in.:

• Xenia Grey (Ksenia Martyszówna) - polska śpiewaczka operetkowa i aktorka, popularna w okresie międzywojennym; Szpieg w masce (1933), Die Blume von Hawaii (1953), Przerwana gra (1977); bohaterka książki Bogusława Kaczyńskiego oraz jedna z bohaterów filmu dokumentalnego Wina Ikara.
• Bazyli Martysz (1906-1979) - kapitan wojska polskiego, lekarz weterynarii, absolwent Szkoły Podchorążych Rezerwy, od 1935 w służbie czynnej (3 Pułk Szwoleżerów Mazowieckich), walczył w kampanii wrześniowej aż do bitwy pod Kockiem (2-3 X 1939 r.). Wraz z grupą oficerów i żołnierzy uniknął niewoli niemieckiej, lecz przebijając się na południowy wschód dostał się do niewoli sowieckiej. Przebywał w łagrze w rejonie Archangielska. Po podpisaniu układu Sikorski-Majski znalazł się w Armii Andersa. Walczył pod Monte Cassino. Po wojnie osiadł w Kanadzie. Zmarł w Toronto.

Sobór Męczenników Chełmskich i Podlaskich

20 marca 2003 r. Święty Sobór Biskupów Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego podjął uchwałę o zaliczeniu Bazylego Martysza do Soboru Chełmskich i Podlaskich Męczenników XX w. (św. kapłan-męczennik Bazyli). Uroczystości kanonizacyjne odbyły się w dniach 7-8 czerwca 2003 r. w Chełmie w grupie męczenników chełmskich i podlaskich.

Bazyli Martysz jest m.in. patronem Prawosławnego Ordynariatu WP.

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski

Bibliografia

• Rocznik Oficerski 1932, Biuro Personalne Ministerstwa Spraw Wojskowych, Warszawa 1932, s. 411, 901.
• http://www.prawoslawie.pl/page/9,swiety-meczennik-bazyli-martysz (pol.)
• http://www.ordynariat.republika.pl/patron.htm (pol.)
• Fotografia: Protoprezbiter Bazyli Martysz błogosławi żołnierzy poświęconą wodą podczas Święta Jordanu (1931)