Przejdź do zawartości

Szymon Fedorońko

Przejrzana
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Szymon Fedorońko
Protoprezbiter
Ilustracja
Kraj działania

Polska

Data i miejsce urodzenia

21 sierpnia 1893
Czerteż, Austro-Węgry

Data i miejsce śmierci

30 kwietnia 1940
Katyń, RFSRR, ZSRR

Protoprezbiter
Okres sprawowania

1937–1940

Naczelny kapelan wyznania prawosławnego Wojska Polskiego
Okres sprawowania

1937–1940

Wyznanie

prawosławne

Kościół

Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny

Prezbiterat

1914

Odznaczenia
Order Orła Białego Złoty Krzyż Zasługi (II RP) Srebrny Krzyż Zasługi (II RP) Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości Medal Brązowy za Długoletnią Służbę Medal Zwycięstwa (międzyaliancki)
Multimedia w Wikimedia Commons
Symboliczny grób rodziny Fedorońków
Kamień upamiętniający Szymona Fedorońkę i jego synów Aleksandra, Wiaczesława i Oresta w al. „Solidarności” w Warszawie, w pobliżu soboru metropolitalnego Świętej Równej Apostołom Marii Magdaleny
Dąb Pamięci Szymona Fedorońki na cmentarzu w Sanoku
Tablica pamięci Fedorońków na Cerkwi w Czerteżu

Szymon Fedorońko (ur. 21 sierpnia 1893 w Czerteżu, zm. 30 kwietnia[1] 1940 w Katyniu) – duchowny prawosławny, protoprezbiter, naczelny kapelan wyznania prawosławnego Wojska Polskiego, ofiara zbrodni katyńskiej. Kawaler Orderu Orła Białego.

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Szymon Fedorońko[a] urodził się 21 sierpnia 1893 w Czerteżu pod Sanokiem[2][3]. Był synem Michała[3] (tamtejszy rolnik[2][b]) i Anastazji[3][4][5][6] (wzgl. Anny)[7]. Miał brata Stefana (ur. 1879)[8].

Był pochodzenia ukraińskiego i pierwotnie należał do Kościoła greckokatolickiego[2] (unickiego[9]). Uczył się w C. K. Gimnazjum w Sanoku, gdzie w roku szkolnym 1906/1907 jako repetent powtarzał I klasę[2], w 1907/1908 ukończył II klasę[10], w 1908/1909 ukończył III klasę[11], w 1909/1910 ukończył IV klasę[12], w 1910/1911 ukończył V klasę[13], w 1911/1912 nie ukończył VI klasy[14], zaś w trakcie roku szkolnego 1912/1913 jako uczeń VI klasy opuścił gimnazjum[15]. Później ukończył prawosławne seminarium duchowne w Żytomierzu i tam uzyskał święcenia kapłańskie w 1914[3][4].

Podczas I wojny światowej i wycofaniu się wojsk rosyjskich z Galicji w 1915 wyjechał jako osoba cywilna do Kijowa i tam działał przy metropolicie Eulogiuszu, prowadzącego wówczas akcję przeciwunicką[9]. Pracę w duszpasterstwie wojskowym rozpoczął w 1922 w stopniu kapelana ze starszeństwem z 1 czerwca 1919[4][16][17]. W tym roku został szefem duszpasterstwa prawosławnego w Okręgu Korpusu Nr X w Przemyślu[18][3]. Następnie służył w Okręgu Korpusu Nr II w Lublinie, gdzie w 1928 był szefem duszpasterstwa[19], a w 1932 pełnił funkcję dziekana[20][3]. Później posługiwał w Okręgu Korpusu Nr I w Warszawie, gdzie od 1934 był dziekanem prawosławnym oraz p.o. naczelnego kapelana wyznania prawosławnego[3]. 4 lutego 1934 został mianowany starszym kapelanem w duchowieństwie wojskowym z lokatą 1 w grupie wyznania prawosławnego[21][6], z jednoczesnym powierzeniem obowiązków referenta w Głównym Urzędzie Duszpasterstwa Prawosławnego w Biurze Wyznań Niekatolickich Ministerstwa Spraw Wojskowych[4]. Wkrótce potem został szefem tego urzędu[22][4][5][6]. Objął funkcję etatowego naczelnego kapelana wyznania prawosławnegu[3]. Jako ksiądz protoprezbiter w listopadzie 1935 celebrował w garnizonowej cerkwi prawosławnej na warszawskiej Pradze pierwsze w odrodzonej Polsce nabożeństwo w języku polskim[23]. Na stopień dziekana został mianowany ze starszeństwem z 19 marca 1937 i 1. lokatą w duchowieństwie wojskowym wyznania prawosławnego[24].

Duchowny przewodził utworzonemu w 1935 Stowarzyszeniu Polaków Prawosławnych, a w 1938 z jego inicjatywy powołano Prawosławny Instytut Naukowo-Wydawniczy. Obie struktury wspierały władze II RP w walce z ruchem na rzecz ukrainizacji i białorutenizacji Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego[25]. Od 1937 był protoprezbiterem Wojska Polskiego[3]. Pod koniec lat 30. uchodził za nieformalnego doradcę metropolity warszawskiego i całej Polski Dionizego[9].

Po wybuchu II wojny światowej w 1939, kampanii wrześniowej i agresji ZSRR na Polskę został wzięty do niewoli radzieckiej. Przebywał w więzieniu w Moskwie[26], po czym 11 kwietnia 1940 trafił do obozu jenieckiego w Kozielsku[4][1] (według innej wersji on i inny prawosławny kapelan ks. Wiktor Romanowski byli więzieni w Starobielsku[27][1]). 28 kwietnia 1940 został przekazany do dyspozycji naczelnika Zarządu NKWD Obwodu Smoleńskiego[1] – lista wywózkowa 052/4 z 27 z kwietnia 1940[1][5]. 30 kwietnia 1940 zamordowany w Katyniu[1][4][5] przez funkcjonariuszy Obwodowego Zarządu NKWD w Smoleńsku oraz pracowników NKWD przybyłych z Moskwy na mocy decyzji Biura Politycznego KC WKP(b) z 5 marca 1940. Ofiary tej zbrodni grzebano w bezimiennych mogiłach zbiorowych, gdzie od 28 lipca 2000 mieści się oficjalnie Polski Cmentarz Wojenny w Katyniu[28][29]. W miejscu tym prowadzone były ekshumacje i prace archeologiczne[30][31]. Zidentyfikowany podczas ekshumacji nadzorowanych przez Niemców[32] w 1943 pod numerem 2713[1][33][5][34][c] – dosłownie określony jako Fezazonko Szymon (raport dzienny z 22 maja 1943)[1]. Przy jego szczątkach w mundurze[35] znaleziono kwit na odebrane rzeczy[36][37]. Figuruje na liście Komisji Technicznej PCK pod numerem 02713[37] wskazany jako Fezazońko Szymon.

Rodzina

[edytuj | edytuj kod]

W 1914 poślubił Wierę Kislinger[3] (1897–1982), z którą miał trzech synów[5]: Aleksandra (ur. 1918), Wiaczesława (ur. 1920) i Oresta (ur. 1922). Do wybuchu wojny mieszkali w Warszawie przy ulicy Koszykowej). Wszyscy trzej byli wychowankami Praskiego Gimnazjum im. Króla Władysława IV.

Aleksander przedostał się do armii polskiej na Zachodzie i służył jako lotnik w dywizjonie bombowym nr 300 w Wielkiej Brytanii; zginął wiosną 1944 podczas bombardowania Mannheim w Niemczech[38].

Orest i Wiaczesław byli żołnierzami Armii Krajowej. walczyli w Powstaniu Warszawskim: podchorąży Orest (ps. „Fort”) zginął w pierwszym dniu powstania na placu Dąbrowskiego, kpr. pchor. Wiaczesław (ps. „Sławek”) zginął 18 sierpnia[38]. W 1947 przed Obwodowym Urzędem Inwalidzkim w Rzeszowie toczyło się postępowanie w sprawie uznania za zaginionego Szymona Fedorońki po zgłoszeniu przez Wierę Fedorońko roszczenia o zaopatrzenie inwalidzkie[7].

Symboliczny grób rodziny Fedorońków znajduje się na cmentarzu prawosławnym na warszawskiej Woli (sektor 42-4-38)[39].

Ordery i odznaczenia

[edytuj | edytuj kod]

Upamiętnienie

[edytuj | edytuj kod]

8 listopada 2008 przy al. „Solidarności” w Warszawie, w pobliżu soboru metropolitalnego Świętej Równej Apostołom Marii Magdaleny i VIII LO im. Władysława IV, został odsłonięty kamień upamiętniający kapelana Szymona Fedorońkę oraz jego synów Aleksandra, Wiaczesława i Oresta. Odsłonięcia dokonali wspólnie córka Wiaczesława Fedorońki Aleksandra Fedorońko-Adamczewska i Prezydent RP Lech Kaczyński, a poświęcenia pomnika dokonali metropolita Sawa, abp hajnowski Miron i bp siemiatycki Jerzy[44][45][46].

W 2007 pośmiertnie awansowany do stopnia

5 października 2007 minister obrony narodowej Aleksander Szczygło mianował go pośmiertnie na stopień pułkownika[47][48][49]. Awans został ogłoszony 9 listopada 2007[50] w Warszawie, w trakcie uroczystości „Katyń Pamiętamy – Uczcijmy Pamięć Bohaterów”.

8 października 2009, w ramach akcji „Katyń... pamiętamy” / „Katyń... Ocalić od zapomnienia”, w tzw. Alei Katyńskiej na Cmentarzu Centralnym w Sanoku został zasadzony Dąb Pamięci poświęcony Szymonowi Fedorońce (zasadzenia dokonali jego krewna Anna Słuszkiewicz i ks. Jan Antonowicz)[51][52]. Dąb Pamięci honorujący Szymona Fedorońkę został zasadzony także w Płocku.

Osoba Szymona Fedorońki oraz jego synowie byli wspomniani w treści przemówienia pt. „Wolność i Prawda”, przygotowanego przez Prezydenta RP, Lecha Kaczyńskiego i zaplanowanego na obchody 70. rocznicy zbrodni katyńskiej 10 kwietnia 2010 w Katyniu, które uniemożliwiła katastrofa polskiego Tu-154 w Smoleńsku[53].

12 maja 2019 w Kalwarii Pacławskiej, odbyła się uroczystość związana z odsłonięciem oraz poświęceniem tablicy pamiątkowej i Alei Dębów Pamięci Kapelanów Katyńskich przy kaplicy „Ukrzyżowanie”. Wśród 32 kapelanów wojskowych różnych wyznań, zamordowanych w Katyniu i innych miejscach kaźni w 1940, jest wymieniony płk Szymon Fedorońko[54][55][56].

Rosyjski teolog Andriej Kurajew twierdzi, że kanonizacji Szymona Fedorońki jako męczennika przeciwstawia się Rosyjski Kościół Prawosławny[57].

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Uwagi

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Źródła gimnazjalne w Sanoku jednoznacznie podawały zapis nazwiska „Fedorońko”. W ewidencji Wojska Polskiego początkowo pojawiała się forma nazwiska „Fedorenko” (Roczniki Oficerskie 1923, 1924), a w późniejszych była podawana właściwa forma „Fedorońko” (Roczniki Oficerskie 1928, 1932).
  2. ↑ Centralne Archiwum Wojskowe podało, że Michał Fedorońko był duchownym prawosławnym. ks. dziekan Szymon Fedorońko. caw.wp.mil.pl. [dostęp 2011-05-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-09-20)].
  3. ↑ Kronika Wojska Polskiego 1939 podaje numer 2743, mimo, że w „Amtliches Material zum Massenmord von Katyn“ na str. 239 widnieje Czarnecki Feliks.

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ a b c d e f g h Убиты в Катыни 2015 ↓, s. 754.
  2. ↑ a b c d CK Gimnazjum Państwowe Wyższe w Sanoku. Katalog główny, rok szkolny 1906/1907 (zespół 7, sygn. 42). AP Rzeszów – O/Sanok, s. 112.
  3. ↑ a b c d e f g h i j k l m Stanisław Łoza (red.): Czy wiesz kto to jest? Uzupełnienia i sprostowania. Warszawa: Drukarnia Wydawnicza, 1939, s. 73.
  4. ↑ a b c d e f g ks. dziekan Szymon Fedorońko. caw.wp.mil.pl. [dostęp 2011-05-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-09-20)].
  5. ↑ a b c d e f Księga Cmentarna Katynia 2000 ↓, s. 134.
  6. ↑ a b c Martyrologia Polaków na Wschodzie podczas II wojny światowej. zs3.sanok.pl. [dostęp 2013-12-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-12-27)].
  7. ↑ a b Ogłoszenia władz administracyjnych. Uznanie za zaginionego w sprawie zaopatrzenia inwalidzkiego. „Monitor Polski”. Nr 91, s. 8, 1 lipca 1947. 
  8. ↑ CK Gimnazjum Państwowe Wyższe w Sanoku. Katalog główny, rok szkolny 1894/1895 (zespół 7, sygn. 18). AP Rzeszów – O/Sanok, s. 12.
  9. ↑ a b c Doradca metropolity prawosławnego. „Głos Narodu”. Nr 307, s. 7, 8 listopada 1938. 
  10. ↑ XXVII. Sprawozdanie Dyrektora c.k. Gimnazyum w Sanoku za rok szkolny 1907/8. Sanok: Fundusz Naukowy, 1908, s. 60.
  11. ↑ XXVIII. Sprawozdanie Dyrektora C. K. Gimnazyum w Sanoku za rok szkolny 1908/9. Sanok: Fundusz Naukowy, 1909, s. 64.
  12. ↑ XXIX. Sprawozdanie Dyrektora C. K. Gimnazyum w Sanoku za rok szkolny 1909/10. Sanok: Fundusz Naukowy, 1910, s. 80.
  13. ↑ XXX. Sprawozdanie Dyrektora c.k. Gimnazyum w Sanoku za rok szkolny 1910/11. Sanok: 1911.
  14. ↑ XXXI. Sprawozdanie Dyrektora c.k. Gimnazyum w Sanoku za rok szkolny 1911/12. Sanok: 1912, s. 57.
  15. ↑ XXXII. Sprawozdanie Dyrekcyi c.k. Gimnazyum w Sanoku za rok szkolny 1912/13. Sanok: 1913, s. 83.
  16. ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 1433.
  17. ↑ Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 1299.
  18. ↑ Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 64.
  19. ↑ Rocznik Oficerski 1928 ↓, s. 842.
  20. ↑ Rocznik Oficerski 1932 ↓, s. 411, 902.
  21. ↑ Zarządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej. Nadanie stopni. „Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych”. Nr 4, s. 72, 5 lutego 1934. 
  22. ↑ Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 948.
  23. ↑ Po raz pierwszy w cerkwi po polsku odprawiono nabożeństwo. „Warszawski Dziennik Narodowy”. Nr 171B, s. 7, 14 listopada 1935. 
  24. ↑ Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 408.
  25. ↑ bps2015_5_28.pdf [online], postscriptum.us.edu.pl [dostęp 2024-04-26].
  26. ↑ Katyń. Księga Cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego. Warszawa: Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa, 2000, s. LXVIII. ISBN 83-905590-7-2.
  27. ↑ Stefan Dudra: Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny w obszarze polityki wyznaniowej. Warszawa: Scholar, 2019, s. 296.
  28. ↑ 20 lat temu otwarto Polski Cmentarz Wojenny w Katyniu - Redakcja Polska - polskieradio.pl [online], polskieradio.pl [dostęp 2025-01-18] (pol.).
  29. ↑ Księga Cmentarna Katynia 2000 ↓, s. LIII.
  30. ↑ Historia Zbrodni Katynskiej [online] [dostęp 2025-01-18] (pol.).
  31. ↑ Pierwsze ekshumacje w Katyniu. "Wszystko było przesiąknięte zapachem śmierci" - Historia [online], www.polskieradio.pl [dostęp 2025-01-18] (pol.).
  32. ↑ Instytut Pamięci Narodowej - Kraków, Niemcy w Katyniu w 1943 roku, „Instytut Pamięci Narodowej - Kraków” [dostęp 2025-01-20] [zarchiwizowane z adresu 2024-12-06] (pol.).
  33. ↑ Auswärtiges Amt, „Amtliches Material zum Massenmord von Katyn“, 1943, s. 239 [dostęp 2025-01-28] (niem.).
  34. ↑ Katyń według źródeł niemieckich - 1943 r.. stankiewicze.com. [dostęp 2025-01-28].
  35. ↑ Lista imienna zaginionych w ZSRR polskich jeńców wojennych z obozów Kozielsk - Ostaszków - Starobielsk, „Orzeł Biały. Polska walcząca o wolność.” (45 (331)), pbc.uw.edu.pl, 6 listopada 1948, s. 3 [dostęp 2025-01-28] (pol.).
  36. ↑ Andrzej Leszek Szcześniak: Katyń. Lista ofiar i zaginionych jeńców obozów Kozielsk, Ostaszków, Starobielsk. Warszawa: Alfa, 1989, s. 50. ISBN 83-7001-294-9.
  37. ↑ a b Mariusz Olczak (red.), Katyń. Listy ekshumacyjne i dokumenty Zarządu Głównego Polskiego Czerwonego Krzyża 1943–1944., koszalin.ap.gov.pl, s. 242, ISBN 83-89986-91-4 [dostęp 2025-01-28] (pol.).
  38. ↑ a b Ireneusz Bogusław Kondrów: O Fundacji Itaj - im. Metropolity Andrzeja Szeptyckiego. grekokatolicy.pl. [dostęp 2011-05-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (7 marca 2016)].
  39. ↑ Cmentarz Prawosławny przy Parafii Św. Jana Klimaka na Woli w Warszawie [online], cmentarz.prawoslawie.pl [dostęp 2020-07-19].
  40. ↑ M.P. z 2019 r. poz. 101 jako wyraz najwyższego szacunku wobec znamienitych zasług poniesionych dla chwały, dobra i pożytku Rzeczypospolitej Polskiej, z okazji Narodowych Obchodów Setnej Rocznicy Odzyskania Niepodległości Rzeczypospolitej Polskiej.
  41. ↑ Ordery Orła Białego przyznane pośmiertnie 25 wybitnym Polakom. prezydent.pl, 2018-11-11. [dostęp 2018-11-11].
  42. ↑ M.P. z 1931 r. nr 64, poz. 103 „za zasługi na polu pracy duszpasterskiej i kulturalno-oświatowej w wojsku”.
  43. ↑ Zarządzenia Ministra Spraw Wojskowych. Zezwolenie na przyjęcie i noszenie odznaczeń. „Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych”. Nr 1, s. 20, 19 marca 1937. 
  44. ↑ Polacy z serca i czynów. ngp.pl. [dostęp 2013-12-27].
  45. ↑ Ojciec i synowie. przegladprawoslawny.pl. [dostęp 2013-12-27].
  46. ↑ Pomnik rodziny Fedorońków. twoja-praga.pl. [dostęp 2013-12-27].
  47. ↑ Lista osób zamordowanych w Katyniu, Charkowie, Twerze i Miednoje mianowanych pośmiertnie na kolejne stopnie. policja.pl. [dostęp 2013-12-26].
  48. ↑ Miron znaczy pokój. przegladprawoslawny.pl. [dostęp 2013-12-27].
  49. ↑ Decyzja Nr 439/MON Ministra Obrony Narodowej z dnia 5 października 2007 w sprawie mianowania oficerów Wojska Polskiego zamordowanych w Katyniu, Charkowie i Twerze na kolejne stopnie oficerskie. Decyzja nie została ogłoszona w Dzienniku Urzędowym MON.
  50. ↑ Lista osób zamordowanych w Katyniu, Charkowie, Twerze i Miednoje mianowanych pośmiertnie na kolejne stopnie. [online], web.archive.org, s. 5 [dostęp 2025-01-28] [zarchiwizowane z adresu 2016-03-27] (pol.).
  51. ↑ Bartosz Błażewicz. Pamiętała młodzież, pamiętali seniorzy. „Tygodnik Sanocki”, s. 3, Nr 42 (936) z 16 października 2009. 
  52. ↑ Krystyna Chowaniec: Dęby Pamięci. Sanok: Komenda Hufca ZHP Ziemi Sanockiej im. ks. hm. Zdzisława Peszkowskiego, 2010, s. 57. ISBN 978-83-931109-3-3.
  53. ↑ Wolność i Prawda - niewygłoszone przemówienie Lecha Kaczyńskiego. niezalezna.pl, 10 kwietnia 2013. [dostęp 2013-12-27].
  54. ↑ Stanisław Gęsiorski, KALWARIA PACŁAWSKA: Poświęcenie Alei Dębów Pamięci Kapelanów Katyńskich [online], Archidiecezja Przemyska [dostęp 2025-01-28] (pol.).
  55. ↑ Paweł Rohuń, Poświęcenie Alei Dębów Pamięci Kapelanów Katyńskich | Archidiecezja Przemysko-Warszawska Kościoła Greckokatolickiego w Polsce [online], 13 maja 2019 [dostęp 2025-01-28] (pol.).
  56. ↑ Kalwaria Pacławska. Poświęcenie Alei Dębów Pamięci Kapelanów Katyńskich i Odsłonięcie Pamiątkowej Tablicy [online], santiago.org.pl, 12 maja 2019 [dostęp 2025-01-28] (pol.).
  57. ↑ Ян Мараўскі (Jan Morawicki): Kurajew o swej emigracji i samotności w serwisie YouTube (wywiad na kanale Belsat TV)

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Szymon_Fedorońko&oldid=76244635”