Przejdź do zawartości

Bogusław Kaczyński

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Bogusław Kaczyński
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

2 maja 1942
Biała Podlaska

Data i miejsce śmierci

21 stycznia 2016
Warszawa

Przyczyna śmierci

udar mózgu

Miejsce spoczynku

cmentarz Powązkowski w Warszawie

Zawód, zajęcie

dziennikarz muzyczny, konferansjer

Małżeństwo

Jadwiga Maria Jarosiewicz (rozwód)

Faksymile
Odznaczenia
Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” Order Uśmiechu
Strona internetowa

Bogusław Kaczyński (ur. 2 maja 1942 w Białej Podlaskiej, zm. 21 stycznia 2016 w Warszawie[1]) – polski dziennikarz, publicysta i krytyk muzyczny, popularyzator opery, operetki i muzyki poważnej, twórca telewizyjny, animator kultury, prezenter i autor programów w TVP.

Prowadził transmisje telewizyjne najważniejszych wydarzeń muzycznych w kraju i za granicą, takich jak np. Konkurs Chopinowski, Konkurs im. Henryka Wieniawskiego, koncerty Pavarottiego, Plácido Domingo, jubileusz Filharmonii Narodowej czy Koncerty Noworoczne z Wiednia. Występował także w programach emitowanych za granicą, np. w Nowym Jorku, Berlinie, Rzymie, Hawanie, Paryżu i Moskwie.

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Rodzina i edukacja

[edytuj | edytuj kod]

Urodził się 2 maja 1942 w Białej Podlaskiej, był synem Jana Kaczyńskiego (1906–1990), z zawodu lakiernika, i jego żony Jadwigi z domu Dołęgowskiej (1910–1980)[2]. Pochodził z chłopsko-rzemieślniczej rodziny, a nie – jak zapewniał w wywiadach – z kresowego ziemiaństwa; jego ojciec był lakiernikiem i po zakończeniu II wojny światowej pracował na kierowniczym stanowisku w Remontowych Zakładach Sprzętu Wodno-Melioracyjnego, a matka zajmowała się domem[3]. Jego rodzice mieli starszego syna Ryszarda (1930–1941), który zginął tragicznie w wypadku kolejowym na rok przed narodzinami Bogusława, oraz córkę Annę (1946–2007)[4].

Kiedy miał trzy lata, zaczął uczyć się muzyki u boku ojca[5]. Niedługo później po raz pierwszy wystąpił publicznie – podczas balu obywatelskiego w Domu Strażaka (ob. hotel „Skala”) w Białej Podlaskiej[5] zagrał na fortepianie utwór „Jaś mi z jarmarku przywiózł pierścionek”[6][7]. Od wieku dziecięcego był zafascynowany operą[8] – było to zapoczątkowane obejrzeniem przez niego Halki w Operze Warszawskiej w roku 1954[9]. Występował na akademiach szkolnych[10][7]. W młodości udzielał korepetycji z gry na fortepianie[5].

Zdał maturę w Liceum im. Józefa Ignacego Kraszewskiego w Białej Podlaskiej, a w 1964 ukończył naukę w Państwowej Średniej Szkole Muzycznej im. Fryderyka Chopina w Warszawie[10][11]. Pracował jako instruktor zespołów muzycznych i akompaniator w Powszechnej Spółdzielni Spożywców w Białej Podlaskiej[12]. W grudniu 1971 uzyskał tytuł magistra sztuki na Wydziale Kompozycji, Dyrygentury i Teorii PWSM w Warszawie[10]; pracę seminaryjną napisał o śpiewaczce operowej Adzie Sari (praca stanowiła podstawę do książki pt. „Ada Sari. Kulisy wielkiej sławy” z 2014), a magisterską – o operach Albana Berga, którą wydał w 1987 w formie książki pt. „Ucieczki do Karyntii. Rzecz o Albanie Bergu i jego operach”[13].

Kariera zawodowa

[edytuj | edytuj kod]

W czasach studenckich prowadził cykl muzyczny „Temat z wariacjami” w Telewizyjnym Ekranie Młodych[14][15]. Również jako student współpracował z prasą, pisząc artykuły dla „Ruchu Muzycznego” i recenzje dla „Dziennika Ludowego”[16]. W kolejnych latach kariery zawodowej Kaczyńskiego jego felietony i recenzje były publikowane w czasopismach: „Sowietskaja Muzyka”[5], „Taniec[17], „Teatr”, „Kultura”, „Przekrój”, „Express Wieczorny” i „Gazeta Wyborcza[18].

Telewizyjną rozpoznawalność zyskał w 1974 dzięki występowi w programie Ireny Dziedzic Tele-Echo[14][19], w którym zapowiedział wywiad ze śpiewaczką operową Teresą Żylis-Garą[20]; w 1981 wystąpił w ostatnim wydaniu programu[21]. Za autorski program telewizyjny Operowe qui pro quo (1975–1980) otrzymał Nagrodę Prezesa Komitetu ds. Radia i Telewizji (1978) oraz Złoty Ekran (1979) przyznawany przez redakcję czasopisma „Ekran” najciekawszym telewizyjnym programom i osobowościom[22]. W grudniu 1977 poprowadził telewizyjne widowisko operowe „Koncert gwiazd” w Operze Poznańskiej[23]. W 1978 odbył dwumiesięczną podróż do Nowego Jorku w ramach stypendium przyznanego przez Fundację Kościuszkowską[24]. Był także twórcą i prowadzącym audycji radiowych i telewizyjnych: Spotkania z… (1977–), Zaczarowany świat operetki (1981), Sławne, polskie, moniuszkowskie (1982), Rewelacja miesiąca (1979–) i Przeboje Bogusława Kaczyńskiego (1986–)[25]. Relacjonował Międzynarodowy Konkurs Pianistyczny im. Fryderyka Chopina dla Dziennika Telewizyjnego, w którym występował także przy okazji innych wydarzeń muzycznych[26].

W latach 80. XX w. zaczął występować w audycjach Polskiego Radia: Lato z radiem i Cztery pory roku, oraz w świątecznych programach TVP2[27]. W 1983 otrzymał drugi w karierze Złoty Ekran, tym razem za Zaczarowany świat operetki[28]. W 1984 zapowiadał występy polskich artystów na Dniach Kultury Polskiej w Ułan Bator[29]. W tym samym roku został konsultantem muzycznym przy miniserialu Trzy młyny, a w 1985 był konsultantem artystycznych Dni Kultury Polskiej w Konstancji[30]. W 1985 i 1986 otrzymał statuetkę Wiktora dla najpopularniejszej postaci telewizyjnej, a w 1987 – medal „Zasłużony dla kultury mongolskiej”[31].

W latach 1981–1990 był kierownikiem Festiwalu Muzyki w Łańcucie, który był retransmitowany w polskiej i niemieckiej telewizji[32][33]. W latach 1984–2012 pełnił funkcję dyrektora Festiwalu im. Jana Kiepury w Krynicy[34][35]. W 2002 otrzymał tytuł Honorowego Obywatela Krynicy[36].

W 1983 wydał zbiór swoich esejów pt. „Dzikie orchidee”, który rozszedł się w nakładzie 80 tys. egzemplarzy i został okrzyknięty najpopularniejszą książką roku w plebiscycie „Dziennika Wieczornego”[37]. W 1991 wydał dziennik pt. „Kretowisko”, w którym opisał swoją drogę do objęcia stanowiska dyrektora Teatru Wielkiego w Warszawie i przegraną w konkursie; książką wywołał skandal obyczajowy, ponieważ m.in. ujawnił na jej łamach osobiste informacje o swoich opontentach i plotki o nich[38]. Po premierze książki został pozwany przez dyrygenta Ilyę Stupela za pomówienie, ale Sąd Rejonowy dla Warszawy-Mokotowa w 1994 umorzył postępowanie karne i zobowiązał Kaczyńskiego do zapłaty 10 mln starych zł na cele dobroczynne[39].

W 1991 założył Fundację „Orfeo”, zajmującą się promocją kultury polskiej w kraju i za granicą, organizowaniem wydarzeń kulturalnych, wspieraniem młodych talentów i edukowaniem kulturalnym[40]. Prowadził firmę Casa Grande Impresariat Artystyczno-Wydawniczy[41]. 10 września 1992 zorganizował w Krynicy benefis pt. „Wielka sława to żart” z okazji swoich 50. urodzin[42]. W listopadzie 1993 otworzył salon artystyczno-towarzyski w Zamku Ostrogskich w Warszawie, który został zamknięty po dwóch miesiącach z powodu braku sponsora[43]. W latach 1993–1996 był prorektorem ds. artystycznych Akademii Muzycznej w Warszawie, na której prowadził zajęcia z historii opery[44]. W latach 1994–1998 był dyrektorem Teatru Muzycznego Roma, w którym w marcu 1998 zadebiutował jako reżyser spektaklem Madama Butterfly[45].

W grudniu 1995 otrzymał Order Uśmiechu, a w 1997 – Super-Wiktora za całokształt twórczości telewizyjnej[46]. W wyniku plebiscytu Koniec wieku tygodnika „Polityka” został zaliczony do grona dziesięciu największych osobowości telewizyjnych XX stulecia[47][48]. W 2001 poprowadził galę rozdania nagród na festiwalu wideoklipów Yach Film w Gdyni[49]. Jesienią 2002 podczas gali z okazji 50-lecia TVP otrzymał statuetkę i tytuł „Gwiazda Telewizji Polskiej”. W 2004 podczas Festiwalu im. Jana Kiepury w Krynicy otrzymał tytuł Generała Kultury Polskiej od kierownictwa Reprezentacyjnego Zespołu Artystycznego Wojska Polskiego[50]. W tym samym roku wystąpił w telewizyjnej reklamie bezprzewodowych telefonów marki Panasonic[50]. W 2005 współprowadził (z Kubą Wojewódzkim) koncert „Trendy” podczas festiwalu TOPtrendy 2005 w Sopocie[49]. W 2006 zdobył tytuł Mistrza Mowy Polskiej, był jednym z jurorów programu TVP2 Supertalent i zagrał epizodyczną rolę w 29. odcinku serialu TVN Niania[51]. Wydał autorską serię płytową pt. „Bogusław Kaczyński – Złota kolekcja”[50]. Organizował też m.in. koncerty operowe i widowisko muzyczne „Kiepura Gala”, które przedstawiane było m.in. w polonijnych ośrodkach w Kanadzie i USA[52]. W 2013 zorganizował ogólnopolską trasę koncertową „Przystanek Europejskiego Festiwalu im. Jana Kiepury”[53].

Choroba i śmierć

[edytuj | edytuj kod]
Grób Bogusława Kaczyńskiego w alei zasłużonych na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie

6 marca 2007 doznał udaru mózgu, wskutek którego częściowo utracił zdolność mówienia i doznał paraliżu prawej strony ciała[54]. Po intensywnej rehabilitacji większość dolegliwości ustąpiła, choć już nigdy nie powrócił do pełnej sprawności fizycznej[55]. W kolejnych latach chorował również na nowotwór żołądka, przeszedł także zawał i drugi udar[56].

21 stycznia 2016 zmarł z powodu kolejnego udaru mózgu[57][58]. Został pochowany 28 stycznia 2016 w alei zasłużonych na warszawskich Starych Powązkach[59]. Został pośmiertnie odznaczony przez prezydenta Andrzeja Dudę Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski[60].

Pomnik Bogusława Kaczyńskiego w Krynicy-Zdroju
Pomnik Bogusława Kaczyńskiego w Białej Podlaskiej

Życie prywatne

[edytuj | edytuj kod]

W wydanej w 2024 roku książce Primadonna. Biografia Bogusława Kaczyńskiego Bartosz Żurawiecki pisze, że jej bohater był gejem, choć on sam nigdy nie potwierdził publicznie swojej homoseksualnej orientacji[61]. 8 września 1981 Kaczyński ożenił się z malarką Jadwigą Marią Jarosiewicz, z którą rozwiódł się w 1987[62][63][64].

W 1990 publicznie poparł Lecha Wałęsę przed wyborami prezydenckimi[65]. Przed wyborami parlamentarnymi w 2015 był zwolennikiem Prawa i Sprawiedliwości[66].

Kolekcjonował figurki słoni[67][68].

Upamiętnienie

[edytuj | edytuj kod]

17 sierpnia 2018 w Krynicy-Zdroju odsłonięto pomnik Bogusława Kaczyńskiego autorstwa Tomasza Górnickiego. Rzeźba znajduje się w pobliżu pensjonatu „Wisła”, gdzie artysta przez 28 lat zatrzymywał się na czas prowadzenia Festiwali im. Jana Kiepury[69].

Corocznie od roku 2019 w Białej Podlaskiej organizowany jest Festiwal im. Bogusława Kaczyńskiego, który ma na celu popularyzację muzyki operowej, operetkowej i musicalowej[70][71].

2 maja 2020 w Białej Podlaskiej w Parku Radziwiłłowskim w pobliżu szkoły muzycznej odsłonięto pomnik Bogusława Kaczyńskiego autorstwa Stanisława Milewskiego. Przedstawia on postać z brązu siedzącą na granitowym kamieniu[72][73].

W kwietniu 2022 roku ukazała się biografia Bogusława Kaczyńskiego pt. „Będę sławny, będę bogaty” autorstwa Anny Lisieckiej[74].

Wybrane publikacje

[edytuj | edytuj kod]

Nagrody i odznaczenia

[edytuj | edytuj kod]
  • 1983 – „Złoty Ekran 1982” za cykl „Zaczarowany świat operetki”
  • 1985 – „Nagroda Neapolitańska” za propagowanie wysokiej kultury na świecie
  • 1995 – Kawaler Orderu Uśmiechu[75]
  • 1996 – „Lider Promocji Kultury Polskiej” (nagroda międzynarodowa)
  • 1997 – tytuł „Honorowy Białostocczanin Roku”
  • 1999 – Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski[76]
  • 2002 – Honorowy Obywatel Krynicy
  • 2003 – Honorowy Obywatel Łańcuta
  • 2003 – laureat nagrody Ministra Kultury i Sztuki
  • 2005 – tytuł „Zasłużony dla Ziemi Sądeckiej”
  • 2006 – tytuł „Mistrz Mowy Polskiej”
  • Czterokrotny laureat nagród indywidualnych za działalność radiową i telewizyjną prezesa Radia i Telewizji
  • 2007 – Honorowy Obywatel Lipna
  • 2008 – Honorowy Obywatel Białej Podlaskiej
  • 2009 – otrzymał godność „Wybitnej Osobistości Pracy Organicznej” oraz statuetkę „Złotego Hipolita” nadaną przez Towarzystwo im. Hipolita Cegielskiego[77]
  • 2011 – Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”[78]
  • 2014 – Honorowy Obywatel Buska-Zdroju[79]
  • 2016 – Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (pośmiertnie)[80]

Bogusław Kaczyński trzykrotnie otrzymał nagrodę „Złoty Ekran”: 1979 – Złoty Ekran w kategorii „program muzyczny” za cykl „Operowe qui pro quo”; 1983: „Złoty Ekran 1982” za cykl „Zaczarowany świat operetki”, programy o Janie Kiepurze, Marii Fołtyn i Wandzie Wermińskiej. Zdobył „Wiktora” w pierwszej edycji nagrody (1985), potem jeszcze 3 statuetki: 1986, 1987 oraz „Super-Wiktor” (1996).

Filmy i spektakle

[edytuj | edytuj kod]
  • 1979 – Aria dla atlety – konsultant muzyczny i specjalista operowy
  • 1984 – Baryton – konsultant muzyczny
  • 1984 – Trzy młyny – konsultant muzyczny
  • 1995 – Słowik Warszawy – obsada aktorska – redaktor

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Bogusław Kaczyński nie żyje. Miał 73 lata. [w:] gazeta.pl [on-line]. [dostęp 2016-01-21].
  2. Żurawiecki 2024 ↓, s. 20, 25, 152, 232.
  3. Żurawiecki 2024 ↓, s. 22–23, 28, 30.
  4. Żurawiecki 2024 ↓, s. 26, 33–34, 338.
  5. a b c d Nina Terentiew: Zwierzenia kontrolowane. Warszawa: Prószyński i S-ka, 2004, s. 86–87. ISBN 83-7337-452-3.
  6. Tomasz Raczek: Karuzela z herosami. Michałów – Grabina: Instytut Wydawniczy Latarnik, 2004, s. 134. ISBN 83-917891-8-7.
  7. a b Żurawiecki 2024 ↓, s. 37.
  8. Żurawiecki 2024 ↓, s. 36.
  9. Tomasz Raczek: Karuzela z herosami. Michałów – Grabina: Instytut Wydawniczy Latarnik, 2004, s. 136. ISBN 83-917891-8-7.
  10. a b c Tomasz Raczek: Karuzela z herosami. Michałów – Grabina: Instytut Wydawniczy Latarnik, 2004, s. 135. ISBN 83-917891-8-7.
  11. Żurawiecki 2024 ↓, s. 44–46.
  12. Żurawiecki 2024 ↓, s. 46, 48.
  13. Żurawiecki 2024 ↓, s. 47–52, 79, 206.
  14. a b Nina Terentiew: Zwierzenia kontrolowane. Warszawa: Prószyński i S-ka, 2004, s. 92–93. ISBN 83-7337-452-3.
  15. Żurawiecki 2024 ↓, s. 61–62.
  16. Żurawiecki 2024 ↓, s. 54, 87.
  17. Magazyn taniec [online], irk.org.pl [dostęp 2023-03-22].
  18. Żurawiecki 2024 ↓, s. 55, 92, 199–201, 321.
  19. Żurawiecki 2024 ↓, s. 97–99.
  20. Irena Dziedzic: Teraz ja… 99 pytań do mistrzyni telewizyjnego wywiadu. Agencja Autograf, 1992, s. 62. ISBN 83-85189-30-0.
  21. Tomasz Raczek: Karuzela z herosami. Michałów – Grabina: Instytut Wydawniczy Latarnik, 2004, s. 139. ISBN 83-917891-8-7.
  22. Żurawiecki 2024 ↓, s. 105–109, 114–116.
  23. Żurawiecki 2024 ↓, s. 114.
  24. Żurawiecki 2024 ↓, s. 121–125.
  25. Żurawiecki 2024 ↓, s. 114–115, 147–148, 152, 187, 198–199.
  26. Irena Dziedzic: Teraz ja… 99 pytań do mistrzyni telewizyjnego wywiadu. Agencja Autograf, 1992, s. 63. ISBN 83-85189-30-0.
  27. Żurawiecki 2024 ↓, s. 152, 161, 187.
  28. Żurawiecki 2024 ↓, s. 161.
  29. Żurawiecki 2024 ↓, s. 187.
  30. Żurawiecki 2024 ↓, s. 189.
  31. Żurawiecki 2024 ↓, s. 188–189, 192–193.
  32. Tomasz Raczek: Karuzela z herosami. Michałów – Grabina: Instytut Wydawniczy Latarnik, 2004, s. 140. ISBN 83-917891-8-7.
  33. Żurawiecki 2024 ↓, s. 130–131, 137, 140–142, 149, 164, 193–195, 232–234.
  34. Jan Kiepura i Festiwal [online], www.krynica.pl [dostęp 2016-01-24].
  35. Żurawiecki 2024 ↓, s. 173–178, 181, 196, 340, 343–345.
  36. Żurawiecki 2024 ↓, s. 344.
  37. Żurawiecki 2024 ↓, s. 161–163.
  38. Żurawiecki 2024 ↓, s. 245–253.
  39. Żurawiecki 2024 ↓, s. 249–252.
  40. Żurawiecki 2024 ↓, s. 235–236.
  41. Żurawiecki 2024 ↓, s. 345.
  42. Żurawiecki 2024 ↓, s. 276.
  43. Żurawiecki 2024 ↓, s. 280–281.
  44. Żurawiecki 2024 ↓, s. 281–282, 299.
  45. Żurawiecki 2024 ↓, s. 289–299, 301–308.
  46. Żurawiecki 2024 ↓, s. 299–300.
  47. Warszawa. Bogusław Kaczyński kończy 65 lat – e-teatr.pl.
  48. Żurawiecki 2024 ↓, s. 324.
  49. a b Żurawiecki 2024 ↓, s. 319.
  50. a b c Żurawiecki 2024 ↓, s. 325.
  51. Żurawiecki 2024 ↓, s. 324–326.
  52. Żurawiecki 2024 ↓, s. 326–327.
  53. Żurawiecki 2024 ↓, s. 346–347.
  54. Żurawiecki 2024 ↓, s. 335–336.
  55. Żurawiecki 2024 ↓, s. 336–337.
  56. Żurawiecki 2024 ↓, s. 348.
  57. (RZ): Bogusław Kaczyński nie żyje. Miał 73 lata. [w:] Onet.pl [on-line]. [dostęp 2016-01-21].
  58. Zmarł znany dziennikarz i krytyk muzyczny Bogusław Kaczyński. Polskie Radio S.A. [dostęp 2016-01-21].
  59. Tłumy warszawiaków pożegnały Bogusława Kaczyńskiego. newsweek.pl. [dostęp 2016-01-28].
  60. Żurawiecki 2024 ↓, s. 352.
  61. Żurawiecki 2024 ↓, s. 10, 155–156, 204.
  62. Bogusław Kaczyński miał żonę! Oto ona. [dostęp 2016-02-05].
  63. Piotr Parzysz: Plotkowano, że jest samotny. Niewielu wiedziało, że miał żonę. "To była rzecz niepotrzebna". 2023-08-20. [dostęp 2023-08-27].
  64. Żurawiecki 2024 ↓, s. 153, 204.
  65. Żurawiecki 2024 ↓, s. 237.
  66. Żurawiecki 2024 ↓, s. 351.
  67. Nina Terentiew: Zwierzenia kontrolowane. Warszawa: Prószyński i S-ka, 2004, s. 94. ISBN 83-7337-452-3.
  68. Żurawiecki 2024 ↓, s. 162.
  69. Krynica-Zdrój oddała hołd Bogusławowi Kaczyńskiemu. Już można podziwiać ławeczkę. Sądeczanin, 2020-05-02. [dostęp 2020-05-02]. (pol.).
  70. Festiwal im. Bogusława Kaczyńskiego. Orfeo. [dostęp 2023-08-28]. (pol.).
  71. Festiwal im. Bogusława Kaczyńskiego. Bialskie Centrum Kultury. [dostęp 2023-08-28]. (pol.).
  72. Ewelina Burda: Biała Podlaska: W parku stanął pomnik (…). dziennikwschodni.pl, 2020-05-02. [dostęp 2020-05-02]. (pol.).
  73. Biała Podlaska: przy budynku szkoły muzycznej usiadł Bogusław Kaczyński. radio.lublin.pl, 2020-05-02. [dostęp 2020-05-02]. (pol.).
  74. Będę sławny, będę bogaty. Opowieść o Bogusławie Kaczyńskim [online] [dostęp 2022-05-16] (pol.).
  75. Bogusław Kaczyński (1942 – 2016) [online], www.dziennikteatralny.pl [dostęp 2022-05-16].
  76. M.P. z 2000 r. nr 13, poz. 258 – pkt 6.
  77. Laureaci Statuetki Złotego Hipolita 2009. [w:] PAP [on-line]. [dostęp 2019-12-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-12-26)]. (pol.).
  78. Bogusław Kaczyński nagrodzony Złotym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”. polskatimes.pl, 2011-08-20. [dostęp 2011-08-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-10-27)].
  79. Bogusław Kaczyński Honorowym Obywatelem Buska-Zdroju (fotoreportaż). busko.com.pl, 2014-07-07. [dostęp 2016-02-06]. (pol.).
  80. Uroczystości pogrzebowe Bogusława Kaczyńskiego.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Anna Lisiecka, Będę sławny, będę bogaty. Opowieść o Bogusławie Kaczyńskim, Wydawnictwo Muza, Warszawa 2022, ss. 448, ISBN 978-83-287-2224-8.
  • Bartosz Żurawiecki: Primadonna. Biografia Bogusława Kaczyńskiego. Wydawnictwo Agora, 2024. ISBN 978-83-268-4482-9.

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]