Stara Różanka

Stara Różanka
	wieś
	; XIX-wieczny murowany wiatrak holenderski w Starej Różance
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	kętrzyński
Gmina	Kętrzyn
Liczba ludności (2011)	166
Strefa numeracyjna	89
Kod pocztowy	11-400
Tablice rejestracyjne	NKE
SIMC	0477995
	Położenie na mapie Polski Stara Różanka
	Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Stara Różanka
	Położenie na mapie powiatu kętrzyńskiego Stara Różanka
	Położenie na mapie gminy wiejskiej Kętrzyn Stara Różanka
	54°06′47″N 21°24′20″E/54,113056 21,405556
	Multimedia w Wikimedia Commons

Stara Różanka (niem. Alt Rosenthal^[4]) – wieś w Polsce, w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie kętrzyńskim, w gminie Kętrzyn, położona przy drogach wojewódzkich nr 591 i nr 650.

W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa olsztyńskiego.

Nazwa

12 listopada 1946 r. nadano miejscowości polską nazwę Stara Różanka^[4].

Historia

Miejscowość była pierwotnie lokowana w 1399 r. na prawie chełmińskim. Po zniszczeniach w czasie wojny trzynastoletniej wielki mistrz krzyżacki Martin Truchsess von Wetzhausen lokował ją ponownie na 60 włókach, w tym 4 włóki na uposażenie kościoła. W opisach Starej Różanki wzmiankowany jest tam proboszcz, ale parafii takiej nie ma w wykazach wsi kościelnych ujętych w archiprezbiteriatach warmińskich. W 1540 r. kościół w Starej Różance występował już jako kościół filialny luterańskiej parafii św. Jerzego w Kętrzynie, a później w Czernikach. Kościół ten rozebrano w 1725 roku (nieużytkowany ze względu na brak wiernych – w miejscowości mieszkali bracia polscy). W 1692 r. w Starej Różance sołtysem był Antoni Miłosowicz, który był właścicielem karczmy i 3 włók ziemi. W Starej Różance w 1697 r. osiedlił się Samuel Suchodolec (Suchodolski), który otrzymał od elektora Fryderyka, późniejszego króla Prus, 16 włók ziemi. Po Samuelu w Starej Różance gospodarzył jego syn Fryderyk Samuel. Suchodolscy utrzymywali kontakty z innymi braćmi polskimi w Prusach. Potomkowie Suchodolskich ze Starej Różanki byli właścicielami Kwiedziny. W miejscowości w 1729 r. powstała szkoła publiczna (przypuszczalnie wcześniej była tam szkoła braci polskich). W XVIII w. mieszkańców miejscowości zdziesiątkowała dżuma. W 1913 r. właścicielem staroróżaneckiego majątku o powierzchni 365 hm² (ha) był Paul Feyerabend.

W 1944 r. w polu, na zachód od Starej Różanki, uruchomiona została stacja radarowa typu „Würzburg”. Podobnego typu stacja była najprawdopodobniej na Diablej Górze. W 1944 r. stacje radarowe weszły w system zabezpieczeń związanych z ewentualnym atakiem lotnictwa na pobliską kwaterę główną Hitlera w Wilczym Szańcu lub którąś z kwater pomocniczych. Po stacji radarowej w Starej Różance pozostały ruiny wysadzonego schronu dla obsługi oraz betonowe postumenty do umocowania urządzeń technicznych stacji.

W Starej Różance zachował się murowany wiatrak typu holenderskiego z XIX wieku. Wiatrak ten w latach 70. XX w. adaptowany został przez kętrzyński „Agrokomples” – Kętrzyńskie Zjednoczenie Rolniczo-Przemysłowe na zajazd o nazwie „Belje”^[5]. Obecnie zajazd jest własnością prywatną.

Przypisy

↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 128367
↑ Wieś Stara Różanka w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2019-10-28] , liczba ludności na podstawie danych GUS.
↑ Kod pocztowy Stara Różanka •• Wyszukiwarka, kody pocztowe, ulice, mapa [online], www.kodypocztowe.info [dostęp 2019-10-28] .
↑ ^a ^b Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. nr 142, poz. 262).
↑ „Belje” to nazwa kombinatu rolno-przemysłowego w Jugosławii, z którym współpracował kętrzyński „Agrokompleks”.

Bibliografia

Kętrzyn. Z dziejów miasta i okolic; Pojezierze, Olsztyn 1978 (str. 226)

[prng-1] Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 128367

[2] Wieś Stara Różanka w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2019-10-28] , liczba ludności na podstawie danych GUS.

[3] Kod pocztowy Stara Różanka •• Wyszukiwarka, kody pocztowe, ulice, mapa [online], www.kodypocztowe.info [dostęp 2019-10-28] .

[MP-4] Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. nr 142, poz. 262).

[5] „Belje” to nazwa kombinatu rolno-przemysłowego w Jugosławii, z którym współpracował kętrzyński „Agrokompleks”.

[2]

[3]

[1]

[4]

[5]

Wsie	Biedaszki Biedaszki Małe Czerniki Filipówka Gałwuny Gnatowo Jeżewo Koczarki Kruszewiec Kwiedzina Langanki Linkowo Martiany Mażany Muławki Nakomiady Nowa Różanka Nowa Wieś Kętrzyńska Nowa Wieś Mała Poganowo Pożarki Pręgowo Salpik Stara Różanka Wajsznory Wilkowo
Kolonia	Gnatowo
Osady	Bałowo Bałtrucie Banaszki Działki Głobie Godzikowo Grabno Henrykowo Jankowo Karolewo Kaskajmy Kętrzyńska Kępa Kotkowo Łazdoje Muławski Dwór Nowy Mikielnik Nowy Młyn Osewo Ostry Róg Owczarki Parcz Przeczniak Salpik Dolny Sławkowo Smokowo Stachowizna Suchodoły Sykstyny Ugiertowo Windykajmy Wopławki Wólka Zalesie Kętrzyńskie
Osady leśne	Dąbrowa Gierłoż Poganówko
Przysiółki	Gryzławki Jurki Marszewo Trzy Lipy
Części wsi	Brzeźnica Stadniki Wilamowo
Przysiółki wsi	Góry Marzenin Owczarnia Porębek Rybniki Strzyże Szaty Małe Wymiarki Wymiary
Przysiółki osad	Bocian Borki Cegielnia Gromki Katkajmy Olchowo Turwągi Żyłki