Straż gminna

Osiedlowy Punkt Interwencyjny Straży Miejskiej przy ul. Nałkowskich na Wrotkowie w Lublinie

Straż gminna – funkcjonująca w niektórych krajach instytucja powołana w celu utrzymywania porządku publicznego i bezpieczeństwa ludzi, która podlega lokalnemu samorządowi, a nie władzy centralnej. Zazwyczaj straż gminna dysponuje bardziej ograniczonymi uprawnieniami w porównaniu z policją państwową.

Historia[edytuj | edytuj kod]

W średniowieczu straż miejską określano mianem „drabów miejskich”^[1].

Straż miejska i straż gminna w Polsce[edytuj | edytuj kod]

W Polsce straż gminna i miejska jest to umundurowana formacja tworzona przez radę miasta (gminy) mająca na celu ochronę porządku publicznego na terenie miasta (gminy). Podstawą ich działania jest ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. o strażach gminnych (Dz.U. z 2021 r. poz. 1763). Zgodnie z nią (Rozdz. I, art. 2 pkt 3) w gminach, w których organem wykonawczym jest burmistrz (prezydent miasta), straż nosi nazwę „straż miejska”. Numer alarmowy to 986 (bezpłatny).

Współczesna straż miejska powstała w Polsce w 1991 roku. Początkowo nosiła różne nazwy, np. Policja Municypalna. Po zmianie przepisów w roku 1997, zakazane zostało używanie tej nazwy. Ustawowo ujednolicone zostało ponadto umundurowanie strażników, aby obywatele nie mieli problemu z odnalezieniem patroli straży miejskiej niezależnie od miasta, w którym się znajdują. Każdy strażnik posiada czapkę z charakterystyczną żółto-czarną szachownicą. Przepisy ujednolicają także wygląd radiowozów straży gminnych. Pojazdy straży mają być koloru srebrnego z wyróżniającym pasem w postaci trójrzędnej żółto-granatowej szachownicy. Przepis dotyczy radiowozów kupionych po 1 lipca 2012^[2].

Z tym tematem związana jest kategoria: Polscy strażnicy miejscy.

Stanowiska w straży miejskiej/gminnej[edytuj | edytuj kod]


Aplikant	Młodszy Strażnik	Strażnik	Starszy Strażnik

Młodszy specjalista	Specjalista	Starszy specjalista

Młodszy inspektor	Inspektor	Starszy inspektor

Zastępca kierownika	Kierownik	Zastępca naczelnika	Naczelnik

Zastępca komendanta Straży	Komendant Straży

Ustawą z dnia 22 maja 2009 r. o zmianie ustawy o strażach gminnych, ustawy o Policji i ustawy, Prawo o ruchu drogowym (Dz.U. z 2009 r. nr 97, poz. 803), dodano cztery nowe stanowiska: młodszego specjalisty, specjalisty, starszego specjalisty i zastępcy kierownika. Ponadto dokonano zmian nazw stanowisk (z z-ca naczelnika oddziału, wydziału na Zastępca naczelnika i z Naczelnik oddziału, wydziału na Naczelnik).

Zadania straży miejskich/gminnych w Polsce[edytuj | edytuj kod]

Straż miejska (gminna) ma na celu przede wszystkim ochronę spokoju i porządku w miejscach publicznych, a także ochronę obiektów komunalnych i urządzeń użyteczności publicznej. Ma też czuwać nad porządkiem i kontrolować ruch drogowy (w zakresie określonym w przepisach o ruchu drogowym, o wiele mniejszym niż policja). Współdziała z właściwymi podmiotami w zakresie ratowania życia i zdrowia obywateli, pomocy w usuwaniu awarii technicznych i skutków klęsk żywiołowych i innych miejscowych zagrożeń. Do momentu przybycia właściwych służb, zabezpiecza miejsca przestępstwa, katastrofy lub innego podobnego zdarzenia – albo miejsc zagrożonych takim zdarzeniem – przed dostępem osób postronnych lub zniszczeniem śladów i dowodów, a także ustala wstępnie świadków zdarzenia. Często współdziała z organizatorami i innymi służbami w ochronie porządku podczas zgromadzeń i imprez publicznych. Doprowadza osoby nietrzeźwe do izby wytrzeźwień lub miejsca ich zamieszkania, jeżeli osoby te zachowaniem swoim dają powód do zgorszenia w miejscu publicznym, znajdują się w okolicznościach zagrażających zdrowiu albo życiu ich lub innych osób.

Straż miejska (gminna) informuje społeczność lokalną o stanie i rodzajach zagrożeń, a także inicjuje i uczestniczy w działaniach mających na celu zapobieganie popełnianiu przestępstw, wykroczeń i zjawiskom kryminogennym i współdziała w tym zakresie z organami państwowymi, samorządowymi i organizacjami społecznymi.

Poza tym konwojuje dokumenty, przedmioty wartościowe lub wartości pieniężne dla potrzeb gminy.

sekcja konna Straży Miejskiej w Łodzi
sekcja rowerowa Straży Miejskiej w Łodzi
radiowóz Straży Miejskiej w Poznaniu
sekcja wodna Straży Miejskiej w Gdańsku
Radiowóz Straży Miejskiej w Tomaszowie Mazowieckim
Siedziba Straży Miejskiej w Tarnowskich Górach

Uprawnienia strażników miejskich/gminnych w Polsce[edytuj | edytuj kod]

Podczas interwencji

Sztandar SM w Szczecinie

udzielanie pouczeń,
legitymowanie osób w uzasadnionych przypadkach w celu ustalenia ich tożsamości,
ujęcie osób stwarzających w sposób oczywisty bezpośrednie zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzkiego, a także dla mienia i niezwłocznego doprowadzenia do najbliższej jednostki Policji,
nakładanie grzywien w postępowaniu mandatowym za wykroczenia określone w trybie przewidzianym przepisami o postępowaniu w sprawach o wykroczenia,
dokonywanie czynności wyjaśniających, kierowanie wniosków o ukaranie do sądu, oskarżanie przed sądem i wnoszenie środków odwoławczych – w trybie i zakresie określonymi w Kodeksie postępowania w sprawach o wykroczenia,
usuwanie pojazdów i ich unieruchamianie przez blokowanie kół w przypadkach, zakresie i trybie określonymi w przepisach o ruchu drogowym,
wydawanie poleceń,
żądanie niezbędnej pomocy od instytucji państwowych i samorządowych,
zwracanie się, w nagłych przypadkach, o pomoc do jednostek gospodarczych, prowadzących działalność w zakresie użyteczności publicznej oraz organizacji społecznych, jak również do każdej osoby o udzielenie doraźnej pomocy na zasadach określonych w ustawie o Policji,
obserwowanie i rejestrowanie przy użyciu środków technicznych obrazu zdarzeń w miejscach publicznych,
możliwość dokonania kontroli osobistej oraz przeglądania zawartości bagażu podręcznego osób w stosunku, co do których zachodzi podejrzenie popełnienia przez nie czynu zabronionego.

Kontrowersje i likwidacje[edytuj | edytuj kod]

Do 2016 roku łącznie 14 polskich miast zlikwidowało straż miejską (m.in. Chrzanów, Międzyrzec Podlaski, Trzebinia, Szczyrk, Zakroczym, Żory, Stalowa Wola, Jarocin^[3], Szydłowiec^[4]). Podstawowym zarzutem jest dublowanie zadań Policji.

Straż miejska i gminna w innych krajach[edytuj | edytuj kod]

Straż miejska w innych krajach

Radiowóz praskiej straży miejskiej

Patrol straży miejskiej w Bratysławie

Radiowóz madryckiej straży miejskiej

Straż miejska we Francji

Konny patrol straży miejskiej we Florencji

Austria (Gemeindepolizei i Stadtpolizei)
Niemcy (Stadtpolizei)
Brazylia (Guardas Municipais)
Czechy (městská policie, obecní policie)
Estonia (Munitsipaalpolitsei)
Francja (Police municipale)
Hiszpania (Policia Municipal)
Holandia (Handhaving)
Słowacja (mestská polícia, obecná polícia)
Szwajcaria (fr. Police municipale, niem. Stadtpolizei, rm. Polizia Cumûnala, wł. Polizia Municipale)
Włochy (Polizia Municipale)
Ukraina (Муніципальна варта)

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Jana Długosza kanonika krakowskiego Dziejów polskich ksiąg dwanaście. pbi.edu.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-05-29)]., W Krakowie, 1868, t. 3, ks. 9, 10
↑ Rozporządzenie Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia 27 kwietnia 2012 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie warunków technicznych pojazdów oraz zakresu ich niezbędnego wyposażenia (Dz.U. z 2012 r. poz. 525).
↑ Maciej Parysek: Straży miejskiej nie ma, ale on pozostał :: wlkp24.info – informacje południowej Wielkopolski. wlkp24.info, 5 marca 2016. [dostęp 2016-03-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-23)].
↑ Uchwała Nr 73/XIV/15 Rady Miejskiej W Szydłowcu z dnia 30 października 2015 r.

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Informacja NIK o wynikach kontroli funkcjonowania Straży Gminnych (miejskich). bip.nik.gov.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-06-16)]. (2001)
Akty prawne regulujące działanie Straży Gminnych (Miejskich)
Współpraca stołecznej Policji i Straży Miejskiej
Straż miejska – kompetencje i prawne podstawy działania. kurierpieninski.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-04-23)].
Jakie uprawnienia ma policja i straż miejska? Znaj swoje prawa. mlimanowa.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-01-07)].

[1] Jana Długosza kanonika krakowskiego Dziejów polskich ksiąg dwanaście. pbi.edu.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-05-29)]., W Krakowie, 1868, t. 3, ks. 9, 10

[2] Rozporządzenie Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia 27 kwietnia 2012 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie warunków technicznych pojazdów oraz zakresu ich niezbędnego wyposażenia (Dz.U. z 2012 r. poz. 525).

[wlkp24.info-strazy-miejskiej-nie-ma-3] Maciej Parysek: Straży miejskiej nie ma, ale on pozostał :: wlkp24.info – informacje południowej Wielkopolski. wlkp24.info, 5 marca 2016. [dostęp 2016-03-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-23)].

[4] Uchwała Nr 73/XIV/15 Rady Miejskiej W Szydłowcu z dnia 30 października 2015 r.

[1]

[2]

[3]

[4]

Główne służby alarmowe	Centrum powiadamiania ratunkowego (112) Policja (997) Państwowa Straż Pożarna (998) Państwowe Ratownictwo Medyczne (999)
Dodatkowe służby alarmowe	Pogotowie drogowe (981) Pogotowie weterynaryjne (983) Pogotowie rzeczne (984) MOPR, WOPR, GOPR i TOPR (985) Centrum zarządzania kryzysowego (987) Pogotowie energetyczne (991) Pogotowie gazowe (992) Pogotowie ciepłownicze (993) Pogotowie wodno-kanalizacyjne (994) Child Alert (995) Centrum Antyterrorystyczne (996)
Lokalne służby alarmowe	Straż miejska (986) Pogotowie dźwigowe (982) Pogotowie komunikacji miejskiej (19285) Numer ratunkowy nad wodą (601 100 100) Numer ratunkowy w górach (601 100 300)