Stulecie upokorzeń

Stulecie upokorzeń (chiń. 百年國恥; pinyin Bǎinián guóchǐ) – okres w historii Chin, który rozpoczął się w 1839 wraz z I wojną opiumową, a zakończył w 1949 zwycięstwem Komunistycznej Partii Chin w chińskiej wojnie domowej. Były to czasy, kiedy Chiny (głównie pod rządami dynastii Qing) były podporządkowywane zachodnim mocarstwom i Japonii^[1]. Termin ten stał się powszechny w latach 30. i 40. XX wieku^[2]. W czasie stulecia upokorzeń zawarto wiele tzw. nierównoprawnych traktatów^[3].

Kalendarium wydarzeń z okresu stulecia upokorzeń[edytuj | edytuj kod]

1839–1860: wojny opiumowe
1842: utrata Hongkongu na rzecz Imperium brytyjskiego^[4], otwarcie niektórych portów dla państw europejskich
1851–1864: krwawe^[5]^[6] powstanie tajpingów^[4]
1884–1885: wojna chińsko-francuska, utrata Indochin na rzecz Francji
1894–1895: I wojna chińsko-japońska, utrata zwierzchnictwa nad Koreą, koniec systemu trybutarnego^[3], przekazanie części chińskich terytoriów Japonii, początek podziału Chin na strefy wpływów mocarstw
1899–1901: powstanie bokserów^[7]
1907–1908: szereg nieudanych powstań przeciwko dynastii Qing^[8]^[9]^[10]
1911–1912: obalenie dynastii Qing, proklamowanie Republiki Chińskiej^[3]
1915–1916: istnienie Cesarstwa Chińskiego rządzonego przez Yuana Shikaia, zakończone jego powrotem do roli prezydenta przez bunt jednej z południowych prowincji^[11]^[12]
1916–1928: tzw. era militarystów^[13]
1927: początek chińskiej wojny domowej
1931: incydent mukdeński^[14]^[15]^[16]^[17]^[18]
1937: początek II wojny chińsko-japońskiej, przerwa w wojnie domowej
1946: wznowienie wojny domowej
1949: zwycięstwo komunistów w wojnie domowej, proklamowanie Chińskiej Republiki Ludowej, koniec stulecia upokorzeń.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Adcock Kaufman, Alison (2010). „The „Century of Humiliation,” Then and Now: Chinese Perceptions of the International Order”. Pacific Focus. 25 (1): 1–33. doi:10.1111/j.1976-5118.2010.01039.x.
↑ The China Beat · China: The Pessoptimist Nation [online], web.archive.org, 17 lutego 2013 [dostęp 2024-01-16] [zarchiwizowane z adresu 2013-02-17] .
↑ ^a ^b ^c Stanisław Niewiński System trybutarny i jego dziedzictwo we współczesnej dyplomacji Chin DOI: 10.4467/20827695WSC.23.017.18735.
↑ ^a ^b John Fairbank: Historia Chin. Warszawa: Bellona, 2003. ISBN 83-11-1109726-7.
↑ Nineteenth Century Death Tolls [online], com/wars19c.htm [dostęp 2024-04-26] .
↑ Wars, massacres and atrocities of the 20th century, Bristol University Press, s. 309–311, DOI: 10.2307/j.ctt1t891pj.38, JSTOR: j.ctt1t891pj.38 .
↑ Damian Fierla, Powstanie bokserów 1899–1901, z serii: „Wielkie Bitwy Historii” T. 4, Wydawnictwo „Taktyka i Strategia”, Oficyna Wydawnicza „Alma-Press”, Warszawa 2007. ISBN 978-83-7020-375-7.
↑ Khoo, Salma Nasution. (2008). Sun Yat Sen in Penang. Areca publishing. ISBN 983-42834-8-2, ISBN 978-983-42834-8-3.
↑ Tang Jiaxuan. [2011] (2011). Heavy Storm and Gentle Breeze: A Memoir of China’s Diplomacy. HarperCollins publishing. ISBN 0-06-206725-7, ISBN 978-0-06-206725-8.
↑ Yan, Qinghuang. (2008). The Chinese in Southeast Asia and beyond: socioeconomic and political dimensions. World Scientific publishing. ISBN 981-279-047-0, ISBN 978-981-279-047-7. s. 182–187.
↑ Jakub Polit: Chiny. Warszawa: Wydawnictwo Trio, 2004. ISBN 83-88542-68-0. ↑.
↑ Yuan Shikai, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2024-01-16] .
↑ Edwin E.E.E. Moïse Edwin E.E.E., Modern China, a History, Pearson/Longman, 2008, ISBN 978-0-582-77277-9 [dostęp 2024-01-16] (ang.).
↑ Wayback Machine [online], web.archive.org, 24 września 2015 [dostęp 2024-01-16] [zarchiwizowane z adresu 2015-09-24] .
↑ Jan Palmowski Słownik najnowszej historii świata 1900-2007, wydanie polskie 2008, tom 3., s. 186.
↑ Edward Frederick Langley Russell (1895-1981 ; baron) Russell of Liverpool, Tadeusz Wójcik: Rycerze bushido: krótka historia japońskich zbrodni wojennych. Warszawa: Wyd. Sensacje XX Wieku, 2004. ISBN 83-913460-5-6.
↑ Jakub Wojtkowiak: Stosunki radziecko-japońskie w latach 1931–1941. Poznań: Wyd. Poznańskie, 2000. ISBN 83-7177-018-9.
↑ Ewa Pałasz-Rutkowska, Katarzyna Starecka: Japonia. Wydawnictwo TRIO, 2004. ISBN 83-88542-84-2.

[1] Adcock Kaufman, Alison (2010). „The „Century of Humiliation,” Then and Now: Chinese Perceptions of the International Order”. Pacific Focus. 25 (1): 1–33. doi:10.1111/j.1976-5118.2010.01039.x.

[2] The China Beat · China: The Pessoptimist Nation [online], web.archive.org, 17 lutego 2013 [dostęp 2024-01-16] [zarchiwizowane z adresu 2013-02-17] .

[:0-3] Stanisław Niewiński System trybutarny i jego dziedzictwo we współczesnej dyplomacji Chin DOI: 10.4467/20827695WSC.23.017.18735.

[:1-4] John Fairbank: Historia Chin. Warszawa: Bellona, 2003. ISBN 83-11-1109726-7.

[5] Nineteenth Century Death Tolls [online], com/wars19c.htm [dostęp 2024-04-26] .

[6] Wars, massacres and atrocities of the 20th century, Bristol University Press, s. 309–311, DOI: 10.2307/j.ctt1t891pj.38, JSTOR: j.ctt1t891pj.38 .

[7] Damian Fierla, Powstanie bokserów 1899–1901, z serii: „Wielkie Bitwy Historii” T. 4, Wydawnictwo „Taktyka i Strategia”, Oficyna Wydawnicza „Alma-Press”, Warszawa 2007. ISBN 978-83-7020-375-7.

[8] Khoo, Salma Nasution. (2008). Sun Yat Sen in Penang. Areca publishing. ISBN 983-42834-8-2, ISBN 978-983-42834-8-3.

[9] Tang Jiaxuan. [2011] (2011). Heavy Storm and Gentle Breeze: A Memoir of China’s Diplomacy. HarperCollins publishing. ISBN 0-06-206725-7, ISBN 978-0-06-206725-8.

[10] Yan, Qinghuang. (2008). The Chinese in Southeast Asia and beyond: socioeconomic and political dimensions. World Scientific publishing. ISBN 981-279-047-0, ISBN 978-981-279-047-7. s. 182–187.

[11] Jakub Polit: Chiny. Warszawa: Wydawnictwo Trio, 2004. ISBN 83-88542-68-0. ↑.

[12] Yuan Shikai, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2024-01-16] .

[13] Edwin E.E.E. Moïse Edwin E.E.E., Modern China, a History, Pearson/Longman, 2008, ISBN 978-0-582-77277-9 [dostęp 2024-01-16] (ang.).

[14] Wayback Machine [online], web.archive.org, 24 września 2015 [dostęp 2024-01-16] [zarchiwizowane z adresu 2015-09-24] .

[15] Jan Palmowski Słownik najnowszej historii świata 1900-2007, wydanie polskie 2008, tom 3., s. 186.

[16] Edward Frederick Langley Russell (1895-1981 ; baron) Russell of Liverpool, Tadeusz Wójcik: Rycerze bushido: krótka historia japońskich zbrodni wojennych. Warszawa: Wyd. Sensacje XX Wieku, 2004. ISBN 83-913460-5-6.

[17] Jakub Wojtkowiak: Stosunki radziecko-japońskie w latach 1931–1941. Poznań: Wyd. Poznańskie, 2000. ISBN 83-7177-018-9.

[18] Ewa Pałasz-Rutkowska, Katarzyna Starecka: Japonia. Wydawnictwo TRIO, 2004. ISBN 83-88542-84-2.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

Prehistoria i starożytność	Neolit w Chinach (ok. 8000–2000 p.n.e.) Trzech Dostojnych i Pięciu Cesarzy (według tradycji 2850−2205 p.n.e.) Dynastia Xia (2070–1600 p.n.e.) Dynastia Shang (1600–1046 p.n.e.) Dynastia Zhou (1046–256 p.n.e.) Okres Wiosen i Jesieni Okres Walczących Królestw
Cesarstwo	Dynastia Qin (221 p.n.e.–206 p.n.e.) Dynastia Han (206 p.n.e.–220 n.e.) Dynastia Xin (9–23) Epoka Trzech Królestw (220–280) Wei Shu Wu Dynastia Jin (265–420) Szesnaście Królestw (304–439) Dynastie Południowe i Północne (420–589) Dynastia Sui (581–618) Dynastia Tang (618–907) Dynastia Zhou (690–705) Pięć Dynastii i Dziesięć Królestw (907–960) Dynastia Liao (907–1125) Dynastia Song (960–1279) Xixia (1038–1227) Jin (1115–1234) Dynastia Yuan (1271–1368) Dynastia Ming (1368–1644) Dynastia Qing (1644–1911)
Współczesność	/ Republika Chińska (1912–1949) ChRL (od 1949) Tajwan (od 1949)