Styrakowate
 Styrak benzoesowy | |
| Systematyka[1][2] | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Podkrólestwo | |
| Nadgromada | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Nadklasa | |
| Klasa | |
| Nadrząd | |
| Rząd | |
| Rodzina |
styrakowate |
| Nazwa systematyczna | |
| Styracaceae DC. & Spregl. Elem. Philos. Pl.: 140. Jul 1821[3] | |
Styrakowate, styrakowcowate (Styracaceae) – rodzina drzew i krzewów z rzędu wrzosowców. Obejmuje 11[2]–12[4] rodzajów liczących około 160[2][5]–180 gatunków[6] (ok. 80% gatunków należy do jednego rodzaju – styrak Styrax[5]). Rośliny te występują we wschodniej i południowo-wschodniej Azji, na obu kontynentach amerykańskich oraz w południowej Europie. Dawniej styrak lekarski dostarczał wonnej żywicy do kadzideł. Krzewy z rodzaju styrak i ośnieża uprawiane są jako ozdobne[7]. Wiele z rodzajów odkryto dopiero po latach 20. XX wieku, a Melliodendron, Rehderodendron i Sinojackia opisano dopiero w latach 60. XX wieku. W przeszłości rośliny z tej rodziny były szeroko rozprzestrzenione na półkuli północnej – znane są z trzeciorzędu Europy Środkowej i Ameryki Północnej[8] (najstarsze ślady kopalne pochodzą z eocenu[5]).
Rozmieszczenie geograficzne[edytuj | edytuj kod]
Niemal wszystkie rodzaje występują w Azji wschodniej i południowo-wschodniej (po Nową Gwineę na południowym wschodzie), największe zróżnicowanie osiągając w Chinach. Zasięg rodzaju ośnieża (Halesia) obejmuje wschodnią część Stanów Zjednoczonych. Rośliny z rodzaju styrak (Styrax) występują zarówno w Azji, jak i Ameryce Północnej, a poza tym w Ameryce Środkowej i Południowej (bez jej południowej części) oraz we wschodniej części basenu Morza Śródziemnego, gdzie rośnie jeden gatunek – styrak lekarski[7]. Wyodrębniany przez dawniejszych autorów rodzaj Pamphilia (współcześnie włączany do rodzaju Styrax[5]) występuje w Brazylii[8].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
- Pokrój
- Drzewa i krzewy cechujące się występowaniem na liściach, kielichach i młodych pędach gwiaździstych i tarczkowatych włosków[8], rzadko organy te są nagie[7].
- Liście
- Zwykle skrętoległe, bez przylistków (rzadko z drobnymi), pojedyncze i zazwyczaj całobrzegie[7].
- Kwiaty
- Drobne lub najwyżej średniej wielkości, zwykle pachnące[8], zebrane w kwiatostany groniaste, wiechowate lub wierzchotkowate, rzadko wyrastają pojedynczo na starszych pędach lub w pęczkach. Kwiaty są obupłciowe (czasem tylko żeńskie), promieniste, zwykle cztero- lub pięciokrotne. Kielich jest rurkowaty lub kubeczkowaty i składa się z 4–5 działek (czasem bardzo zredukowanych[6]). Korona biała, składa się z 4–5 płatków, przynajmniej u nasady zrośniętych i tu nieco rurkowata. Pręcików jest zwykle dwa razy więcej od liczby płatków, ale ułożone są w jednym okółku. Rzadziej jest ich tyle samo ile płatków. Bywają zrośnięte w rurkę lub zrośnięte u nasady z płatkami korony. U różnych rodzajów zalążnia jest górna, wpółdolna lub dolna. Powstaje z trzech lub pięciu owocolistków w dolnej części podzielona jest na odpowiadającą im liczbę komór. W każdej znajduje się zalążek, czasem nawet jest ich wiele, ale ostatecznie w owocu rozwijają się nie więcej jak dwa nasiona. Słupek jest pojedynczy i zwieńczony główkowatym lub podzielonym na łatki znamieniem[7][8].
- Owoce
- Różne w różnych rodzajach. Częste są pestkowce mięsiste lub suche, poza tym torebki i suche owoce niepękające[8]. Owoc wsparty jest zawsze trwałym kielichem i zawiera jedno lub dwa nasiona[7].
Systematyka[edytuj | edytuj kod]
- Pozycja systematyczna rodziny według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)
Rodzina styrakowatych (Styracaceae) jest siostrzana dla zimnicowatych (Diapensiaceae), wraz z którymi tworzą grupę, dla której klad bazalny stanowią symplokowate Symplocaceae w obrębie rzędu wrzosowców, wchodzącego w skład kladu astrowych (asterids) w obrębie dwuliściennych właściwych (eudicots)[2][5].
W obrębie rodziny klad bazalny tworzą rodzaje Huodendron i Styrax. Pozostała grupa rozbija się na dwie grupy niebazalne, z których jedna obejmuje rodzaje Alniphyllum i Bruinsmia, a druga pozostałe rodzaje[2][9].
| wrzosowce |
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
- Alniphyllum Matsum.
- Bruinsmia Boerl. & Koord.
- Changiostyrax C.T.Chen
- Halesia Ellis ex L. – ośnieża
- Huodendron Rehder
- Melliodendron Hand.-Mazz.
- Parastyrax W.W.Sm.
- Perkinsiodendron P.W.Fritsch
- Pterostyrax Siebold & Zucc. – styrakowiec
- Rehderodendron Hu
- Sinojackia Hu
- Styrax L. – styrak
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ a b c d e Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2018-12-15] (ang.).
- ↑ Robert W. Kiger, James L. Reveal: A comprehensive scheme for standardized abbreviation of usable plant-family names and type-based suprafamilial names. University of Maryland. [dostęp 2015-07-24].
- ↑ a b Styracaceae DC. & Spreng.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2021-10-01].
- ↑ a b c d e Peter W. Fritsch: Styracaceae de Candolle & Sprengel. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2015-07-24].
- ↑ a b Shumei Huang & James W. Grimes: Styracaceae Dumortier. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2015-07-24].
- ↑ a b c d e f Heywood V. H., Brummitt R. K., Culham A., Seberg O.: Flowering plant families of the world. Ontario: Firely Books, 2007, s. 313. ISBN 1-55407-206-9. (ang.).
- ↑ a b c d e f Wielka Encyklopedia Przyrody. Rośliny kwiatowe. 1. Warszawa: Muza SA, 1998, s. 114-116. ISBN 83-7079-778-4.
- ↑ Peter W. Fritsch, Cynthia M. Morton, Tao Chen, Candice Meldrum. Phylogeny and Biogeography of the Styracaceae. „International Journal of Plant Sciences”. 162, S6, s. S95-S116, 2001. DOI: 10.1086/323418.
- ↑ List of genera in family STYRACACEAE. [w:] Vascular Plant Families and Genera [on-line]. Kew Royal Botanical Gardens. [dostęp 2015-07-24].