Szczecioszczękie

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania
Szczecioszczękie
Chaetognatha
Leuckart, 1854
Okres istnienia: kambr wczesny–dziś
538.8/0
538.8/0
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Podkrólestwo

tkankowce właściwe

Typ

szczecioszczękie

Szczecioszczękie, szczecioszczęki (Chaetognatha), strzałki morskietyp drobnych morskich, drapieżnych zwierząt bezkręgowych o strzałkowato wydłużonym, dwubocznie symetrycznym ciele z otworem gębowym otoczonym cedzącymi szczeciami i chitynowymi kolcami. Kształtem ciała przypominają ryby. W zapisie kopalnym są nieliczne. Najstarsze skamieniałości pochodzące z kambru są słabo zachowane.

Występowanie[edytuj | edytuj kod]

Są to zwierzęta pospolicie, często licznie, występujące w wodach morskich o pełnym i niepełnym zasoleniu. Większość z nich żyje w strefie wód ciepłych, do głębokości 200 m, nieliczne żyją głębiej (do 3000 m) lub w słonawych wodach jaskiń. W Morzu Bałtyckim występują dwa gatunki z rzędu Aphragmophora: strzałka bałtycka i strzałka mała[1].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Chaetotilted.png

Szczecioszczękie posiadają szklisto przezroczyste, strzałkowate ciało długości 2–120 mm, spłaszczone grzbietowo-brzusznie, okryte wielowarstwowym nabłonkiem, zróżnicowane na krótki odcinek głowowy, wydłużony tułów i lancetowaty ogon. Po obu stronach ciała większości gatunków znajduje się jedna para (a u niektórych głębinowych dwie pary), stabilizujące płetwy boczne, a ogon zaopatrzony jest w płetwę ogonową. Przy pomocy ruchów tej płetwy oraz skurczów całego ciała zwierzęta te są w stanie sprawnie i stosunkowo szybko pływać. U gatunków głębinowych spotyka się jaskrawo czerwone zabarwienie.

CheatoHeadYvan.jpg

Głowa ma kształt rozpłaszczony, owalny lub stożkowaty. Wokół leżącego po jej brzusznej stronie aparatu gębowego znajdują się duże, oskórkowe, ruchliwe szczeciny chwytne (od 4 do 14), proste lub hakowate, pomocne przy zdobywaniu pokarmu; od nich wywodzi się nazwę tej grupy. W stanie spoczynku szczecinki osłonięte są fałdem skórnym. Otwór gębowy otacza 1 lub 2 rzędy drobnych ząbków. Na wyraźnie wydzielonym odcinku głowowym znajdują się parzyste, czarniawe oczy kubkowe, które mogą spoglądać we wszystkich kierunkach.

Przedstawicielom tego typu brak wyspecjalizowanych narządów oddechowych, krążenia i wydalniczych. Układ pokarmowy przebiega od otworu gębowego, przez gardziel połączoną z rurowatym jelitem środkowym przebiegającym przez całą długość tułowia, do jelita tylnego zakończonego położonym po stronie brzusznej na końcu tułowia otworem odbytowym.

Biologia[edytuj | edytuj kod]

Większość przedstawicieli tego typu pływa w wodach pelagialnych utrzymując niemal pionową pozycję ciała. Po wypatrzeniu ofiary rzucają się na nią błyskawicznie. Pożywieniem szczecioszczękich jest morski plankton: głównie okrzemki, pierwotniaki, drobne skorupiaki (widłonogi, wioślarki) oraz larwy ryb. Niektóre gatunki zdolne są do bioluminescencji, czyli samodzielnego emitowania światła na drodze kontrolowanych reakcji chemicznych. Są obojnakami; jajniki umieszczone są w tułowiu, a jądra w części ogonowej. Zapłodnienie następuje w toni wodnej, a z jaj wylęgają się od razu młodociane formy podobne do dorosłych.

Klasyfikacja[edytuj | edytuj kod]

Pozycja systematyczna Chaetognatha była od dawna przedmiotem licznych dyskusji. Na podstawie stosunkowo dobrze poznanych danych morfologicznych i embriologicznych stanowisko systematyczne tej grupy zwierząt było różnie oceniane[2]. Szczecioszczękie były tradycyjnie zaliczane do wtóroustych[3] (Deuterostomia), a więc uważane za stosunkowo bliskich krewnych strunowców. O ich ewolucyjnym zaawansowaniu miała też świadczyć obecność płetw usprawniających lokomocję. Badania genetyczne małej jednostki rybosomalnej (SSU) wykluczyły jednak pokrewieństwo z wtóroustymi[4]. Podobieństwo morfologiczne i anatomiczne kolców chwytnych sugeruje ich pochodzenie od wczesnopaleozoicznych protokonodontów (†Protoconodonta)[5]. Szczecioszczękie zostały zaliczone do pierwoustych (Protostomia), ale ich pozycja wewnątrz tej grupy nadal pozostaje niejasna[6].

Systematyka[edytuj | edytuj kod]

Typ dzieli się na dwie gromady, z których Archisagittoidea grupuje wyłącznie przedstawicieli wymarłych; najbardziej znanymi z nich są gatunki z rodzaju Amiskwia. Wyróżnia się ok. 130 żyjących gatunków szczecioszczękich.

Podany system klasyfikacji pochodzi z pracy: R. Bieri, 1991. Systematics of the Chaetognatha w: The biology of Chaetognatha, Bone, Q., H. Kapp & A.C. Pierrot-Bults (eds.). Oxford University Press, Oxford: 122-136.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. Ludwik Żmudziński: Świat zwierzęcy Bałtyku : atlas makrofauny. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 1990. ISBN 83-02-02374-4.
  2. Adam Urbanek: Jedno istnieje tylko zwierzę...: myśli przewodnie biologii porównawczej. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii Polskiej Akademii Nauk, 2007. ISBN 978-83-88147-08-1.
  3. Czesław Jura: Bezkręgowce : podstawy morfologii funkcjonalnej, systematyki i filogenezy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2007. ISBN 978-83-01-14595-8.
  4. Kenneth M. Halanych. Testing Hypotheses of Chaetognath Origins: Long Branches Revealed by 18S Ribosomal DNA. „Systematic Biology”. 45 (2), s. 223-246, 1996. DOI: 10.1093/sysbio/45.2.223. (ang.). 
  5. Hubert Szaniawski. New evidence for the protoconodont origin of chaetognaths. „Acta Palaeontologica Polonica”. 47 (3), s. 405-419, 2002. (ang.). 
  6. Hausdorf et al. Spiralian Phylogenomics Supports the Resurrection of Bryozoa Comprising Ectoprocta and Entoprocta. „Molecular Biology and Evolution”. 24 (125), s. 2723-2729, 2007. DOI: 10.1093/molbev/msm214. (ang.). 

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]