Przejdź do zawartości

Tapir czaprakowy

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Tapir czaprakowy
Tapirus indicus
(Desmarest, 1819)
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ssaki

Rząd

nieparzystokopytne

Podrząd

gruboskórce

Rodzina

tapirowate

Rodzaj

tapir

Podrodzaj

Acrocodia

Gatunek

tapir czaprakowy

Kategoria zagrożenia (CKGZ)[24]

Zasięg występowania
Mapa występowania
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku

Tapir czaprakowy[25], tapir malajski[26], tapir czaprakowaty[26] (Tapirus indicus) – gatunek ssaka, nieparzystokopytnego z rodziny tapirowatych. Największy przedstawiciel tej rodziny, osiąga długość głowy i tułowia do 300 cm i wysokość w kłębie do 130 cm. Od innych tapirów odróżnia go charakterystyczne czarno-białe ubarwienie. Występuje w Azji Południowo-Wschodniej. Prowadzi samotne, nocne życie, matka rodzi pojedyncze młode. Zamieszkuje tropikalne lasy pierwotne jak i wtórne. Żywi się roślinami. Według IUCN jest zagrożony wyginięciem.

Genetyka

[edytuj | edytuj kod]

Badania genetyczne wskazują na niewielką różnorodność genetyczną dzisiejszych populacji[27][28]. Dotyczy to choćby głównego układu zgodności tkankowej. W jednym z badań zidentyfikowano jeden gen pierwszej klasy MHC i 4 geny klasy drugiej o umiarkowanym bądź dużym podobieństwie do swych homologów u spokrewnionych gatunków[27]. Centromery wykazują znaczną plastyczność, obecne są zarówno bardziej konserwatywne, zbudowane z satelitarnego DNA, jak i 3 centromery bez satelitarnego DNA[29].

Budowa

[edytuj | edytuj kod]
Ubarwienie futra dorosłego tapira czaprakowego
Młody osobnik tapira czaprakowego

Długość ciała (bez ogona) od 180[30]–250 do 300 cm, długość ogona krótsza niż 10 cm, wysokość w kłębie 100–130 cm[31]. Masa ciała od 250[30]–280 do 400[31]–540 kg[30]. Występuje dymorfizm płciowy – samice są większe i cięższe od 20 do 100 kg od samców[32]. Tapir czaprakowy jest największym z czterech współcześnie żyjących gatunków tapirów[33][32]; w rzeczywistości jest jednym z największych roślinożerców lasów deszczowych Azji Południowo-Wschodniej, a pod względem wielkości przewyższają go jedynie dzikie gatunki bydła, nosorożce i słonie[33].

Tapiry czaprakowe są solidnie i masywnie zbudowane, z zaokrąglonym ciałem z tyłu i zwężającym się z przodu oraz z wydatną, chwytną trąbą utworzoną przez wydłużony nos i górną wargę[32], dłuższą niż u innych tapirów[30]. Charakterystyczną cechą tapirów czaprakowych jest ich ubarwienie futra – dorosłe osobniki mają czarną przednią częścią ciała, z białymi bokami i czarnymi tylnymi nogami; biały kolor futra zaczyna się za przednimi nogami i rozciąga się przez tył do ogona i wyglądem przypomina czaprak[33][32]. Tak kontrastowe ubarwienie tworzy zakłócający wzór, który zlewa zwierzę z otoczeniem i utrudnia drapieżnikom rozpoznanie go jako potencjalnej ofiary[33]. Na Sumatrze i w Malezji za pomocą fotopułapek sfotografowano całkowicie czarne osobniki[33]. Chociaż tapiry czaprakowe nie mają grzebienia spotykanego u tapirów amerykańskich, skóra z tyłu głowy i karku ma prawie od 2 do 3 cm grubości, prawdopodobnie w celu ochrony przed kłami drapieżników[33]. Owalne, stojące uszy otacza białe futro[32]. Oczy są małe, okrągłe i mało ruchliwe[32]. Trąba tapira czaprakowego jest dłuższa i silniejsza niż u jego mezoamerykańskich krewnych[33]. Tapiry czaprakowe mają cztery palce na przednich łapach i trzy na tylnych łapach, z których każdy kończy się kopytem[32]. Czwarty palec każdej z przednich stóp nie dotyka ziemi, więc odciski stóp pokazują odciski trzech palców[32]. Nowo narodzone i młode tapiry czaprakowe mają na futrze podłużne paski i blade plamy; biały „czaprak” zaczyna się pojawiać dopiero po około 70 dniach[33]. Ostatnie resztki młodzieńczych pręg całkowicie znikają po około 5–6 miesiącach życia[33].

Czaszka tapira czaprakowego

Czaszka, dość okrągła, baryłkowata[30], ma bardzo wysoką koronę. Kości nosowe wyłaniają się wysoko ponad dno jamy nosowej[34], są krótsze i grubsze niż u koni, z większym otworem apertura cavum nasi[30]. Profil grzbietowy, od nosa do potylicy, jest prosty; górne linie skroniowe nie spotykają się, a znajdująca się między nimi płyta grzbietowa jest niska i szeroka; potylica jest szeroka i pionowa[34]. Podobnie jak u gatunków z rodzaju Tapirus, chrzęstna przegroda nosowa jest mała i znajduje się w szczelinie pomiędzy dwoma szczękami[34]. Wgłębienia grzbietowe nosa tworzą głębokie, szerokie kanały, które są przedłużone z powrotem do przednich kości jako para bocznych, spiralnych zwojów[34]. Widoczny jest guzek czołowo-łzowy[34]. Oczodół jest otwarty z powodu braku łuku jarzmowego. Występuje grzebień strzałkowy stanowiący miejsce przyczepu mięśnia skroniowego[30].

Uzębienie określa się jako brachydontyczne o cechach bilofodontycznych[30]. Przednie zęby przedtrzonowe nie są dobrze wykształcone; górne zęby trzonowe mają szerokie przednie i tylne obręcze[34]. Przednie końce kości przedszczękowych zakrzywiają się w dół, tak że siekacze zgryzają się na poziomie znacznie poniżej linii zgryzu zębów policzkowych[34]. Wzór zębowy u dorosłych tapirów to I C P M = 42[35]. Uzębienie obrazuje przystosowania do żucia, składającego się głównie z ruchów góra–dół[30].

W szkielecie stopy, przypuszczalny zalążek pierwszego śródstopia jest odchylony na boki, aby połączyć się z MtIV, jak również MtIII i zewnętrzną kością klinowatą[34].

Systematyka

[edytuj | edytuj kod]
Tapir czaprakowy jest jednym z czterech współczesnych gatunków tapirów, podobnie jak widoczny wyżej tapir amerykański

Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1819 roku francuski zoolog Anselme Gaëtan Desmarest, nadając mu nazwę Tapirus indicus[1]. Holotyp pochodził z Półwyspu Malajskiego (Desmarest w oryginale podał fr. ...la presqu’ile de Malacca „...Półwysep Malakka”[1])[36]. Na holotyp składały się czaszka i skóra zebrane przez Pierre’a-Médarda Diarda i wysłane do Muzeum Historii Naturalnej w Paryżu; obecnie niezachowany[37].

Tapir czaprakowy umieszczany jest w rodzaju Tapirus[36], ale ze względu na duże różnice genetyczne między T. indicus a innymi tapirami, niektóre ujęcia zaliczają go do monotypowego współcześnie rodzaju Acrocodia[38]. Całkowicie czarna forma z Sumatry, która została nazwana brevetianus na podstawie dwóch osobników, nie jest obecnie uznawana za odrębną[38]. Analiza filogenetyczna oparta na mitochondrialnym genie COII wykazała, że T. indicus oddzielił się od neotropikalnych tapirów od 21 do 25 milionów lat temu[39]. Natomiast Ruiz-García i współpracownicy w 2012 roku wykorzystując w analizie gen cytochromu b, stwierdzili, że trzy amerykańskie tapiry faktycznie tworzą klad w stosunku do tapira czaprakowego, sugerując że najlepszy jest podział między Tapirus terrestris i Tapirus pinchaque na 3 miliony lat temu, a między kladem azjatyckim i amerykańskim na 18 milionów lat temu[40]. Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World uznają ten gatunek za monotypowy[38].

Etymologia

[edytuj | edytuj kod]
  • Tapirus: tupijska nazwa tapyra na określenie tapira, być może od tapy ‘gruba skóra’[41].
  • Acrocodia: gr. ακρος akros ‘najwyższy’, od ακη akē ‘punkt’; κωδεια kōdeia ‘głowa’[42].
  • indicus: łac. Indicus ‘indyjski’, od India ‘Indie’[43].

Ewolucja

[edytuj | edytuj kod]

Zwierzę rozprzestrzeniło się w Azji na granicy pliocenu i plejstocenu 2–3 miliony lat temu. Tapir czaprakowy osiągnął największą liczebność za ostatniego zlodowacenia, kiedy to z morza wynurzył się ląd Sunda. Zwierzę dotarło nań wraz z fauną Siwalik drogą sino-malajską. Porastały go lasy i sawanny. Najwcześniejsze znalezisko pochodzi z Jawy i liczy sobie 800–700 tysięcy lat, ale bytność tapirów malajskich na tym terenie może być znacznie starsza. W środkowym plejstocenie lasy zaczęły ustępować sawannom, ale pomimo środowiska faworyzującego roślinożerców żerujących nisko tapir czaprakowy zdołał przetrwać. Jednak 300–200 tysięcy lat temu populacja znacznie zmalała wobec transgresji morskiej. W późnym plejstocenie znowu zapanowały lasu, co zaowocowało podniesieniem się liczebności populacji. 75 000 lat temu wybuchł superwulkan Toba, w efekcie populacja przeszła efekt wąskiego gardła. Później podniesienie się poziomu wód spowodowało podzielenie tego lądu i rozdzielenie populacji kontynentalnych i wyspiarskich, co zaszło między 10 a 6 tysięcy lat temu[44]. Niemniej badania mtDNA wskazują na istnienie haplotypów, które oddzieliły się od siebie 12,5 miliona lat temu, co wskazuje na mały przepływ genów Półwyspem Malajskim[45].

Tryb życia

[edytuj | edytuj kod]
Tapir czaprakowy aktywny jest nocą

Tapir malajski widzicie nocny tryb życia. Szczyt jego aktywności przypada wedle badań z Parku Narodowego Way Cambas na Sumatrze na godzinę 19:00. Wtedy też mniej aktywny jest tygrys sumatrzański, jedyny właściwie drapieżnik polujący na tapira czaprakowego. Inne badanie, również sumatrzańskie, wskazało jednak godzinę 22:00. Niemniej w Malezji obserwowano osobniki żerujące za dnia. W dzień jednak znacznie częściej tapiry odpoczywały[31].

Zwierzę to żyje samotnie[31]. Jest skryte[24]. Ssaki te wydają głosy, przy czym odgłosy poszczególnych osobników różnią się między sobą. Podobieństwa nie wynikają z pokrewieństwa[46].

Potrafi przemierzać znaczne odległości. Jeden osobnik zajmuje obszar średnio 12,34 km² wedle badań z Malezji, co autorzy oceniają jako bardzo duży obszar. Niemniej dany osobnik nie zajmuje go sam. Przeciwnie: areały sąsiadujących ze sobą samców zachodzą na siebie. Samiec spotyka się też z samicą czy z jej młodym[31]. Wiele osobników korzysta z tej samej lizawki solnej (zwykle nie w tym samym czasie)[47]. W jednym z badań samiec przez 27 dni zajmował 0,52 km². Z kolei dystans przebyty w ciągu jednej doby przez samca wyniósł 0,32 km. Wedle innych badań, także malezyjskich, areał mieścił się w granicach od 10 do 15 km², aczkolwiek jedno ze zwierząt przemierzało powierzchnię 70 km²[31].

Zagęszczenie tapira czaprakowego ustępuje zagęszczeniu wszystkich trzech gatunków Nowego Świata. W Tajlandii uzyskano wartość 0,035 tapira czaprakowego na km². Badania sumatrzańskie dały wyniki pomiędzy 0,3 a 0,44 zwierzęcia na kilometr kwadratowy. W ulubionym przez tapiry czaprakowe odludnym lesie bagnistym bądź nizinnym było to natomiast 0,02 zwierzęcia na km². Na terenach bardziej górzystych w Parku Narodowym Bukis Barisan Selatan uzyskano wynik 0,02 osobnika na km². W innym parku narodowym Kerinci Seblat, położonym również na Sumatrze, uzyskano wartość 0,15 osobnika / km². W badaniu tym posłużono się fotopułapką. Jeszcze nowsze dane z okolicy Taratag na tej samej wyspie wskazały pół osobnika na kilometr kwadratowy[31].

Cykl życiowy

[edytuj | edytuj kod]
Wypchane młode w muzeum w Singapurze

Rozrodu tapira czaprakowego na wolności nie poznano zbyt dobrze. Dane pochodzą raczej z niewoli. Obserwowano niegdyś parę, która współżyła ze sobą 5 razy z odstępami od 29 do 31 dni. Wskazuje to na obecność cyklu miesięcznego trwającego około 30 dni[31]. Oszacowania na podstawie innych wynosiły średnio między 43,6 a 59,3 dnia. Z tego od 3 do 7 dni przypada na ruję. Fazę cyklu samicy można poznać po wyglądzie sromu, opuchniętego, bladego, z przezroczystą śluzową wydzieliną, stężeniach hormonów płciowych (estrogen, progesteron) w osoczu, stolcu czy moczu i cytologii pochwy. Nie występują natomiast ewidentne zmiany behawioralne, zwłaszcza w przypadku samic trzymanych osobno. Niemniej występuje tu pewna zmienność osobnicza i niektóre samice przed stosunkiem gryzły i goniły samca, zwykle też samica w rui wydaje więcej dźwięków, więcej dotyka samca i rozpyla mocz. Samiec wącha srom samicy, może też lizać go bądź wykorzystuje flehmen[48]. W nasieniu samca znaleziono CRISP2 i CRISP3, których ekspresja korelowała z jakością nasienia, była też wyższa u samców, które właśnie spłodziły potomstwo[49]. Kopulacja może odbywać się za dnia bądź nocą i w płodnym okresie samicy zachodzi kilkukrotnie, rzadko natomiast zdarza się, by samiec wchodził na samicę poza tym okresem. Samicę po stosunku poznać można po brudzie na plecach, a niekiedy i pogryzieniach kończyn[48].

Ciążę można stwierdzić po 1 miesiącu na podstawie wzrostu stężenia progesteronu (powyżej 2,5 ng/mL) i zmianie masy ciała. Można też badać stężenie siarczanu estronu w moczu, wartość odcięcia około 20 ng / mg, wykonać USG bądź cytologię[48].

Ciąża trwa od 11 do 13 miesięcy[24], dokładniej 390 do 410 dni[31], po którym to czasie samica rodzi pojedynczego noworodka. Tylko raz obserwowano narodziny bliźniąt (Sg Dusun Tapir Conservation Centre w Malezji, 2009), a odstęp między porodami wyniósł 12,5 dnia[24]. Rodzi się tyle samo samców co samic[31]. Matka sprawuje nad młodym opiekę przez 2 lata[24]. W niewoli już podczas karmienia źrebaka mlekiem samica wchodziła w ruję. Niemniej samca dopuszczała dopiero średnio 153 dni po porodzie[31].

Nie stwierdzono rozprzestrzeniania się zależnego od płci[28]. Samica przystępuje do współżycia niekiedy już w wieku 31–32 miesięcy, niemniej najwcześniejsze zapłodnienie zanotowano u mieszkanki zoo w Saint Louis mającej 36 miesięcy. Jednakowoż osobniki dziko żyjące prawdopodobnie przystępują do rozrodu w wieku jakichś 5 lat. Rozmnażają się aż do wieku 22–26 lat, bez różnicy ze względu na płeć. Samica może urodzić od 5 do 15 młodych w swoim życiu. Długość pokolenia szacuje się na 5[31]–12 lat[24]. Zwierzę żyje około 30 lat[31].

Rozmieszczenie geograficzne

[edytuj | edytuj kod]
Tapir czaprakowy w Malezji

Tapir czaprakowy występuje w dwóch odrębnych i odizolowanych populacjach – jedna na kontynencie w południowo-wschodniej Azji w Mjanmie (na południe od 18° szerokości geograficznej północnej), Tajlandii (wzdłuż zachodniej granicy i na półwyspowej części na południe do granicy z Malezją oraz w rezerwacie dzikiej przyrody Thung Yai-Huai Kha Kheng na północy) i na Półwyspie Malajskim, a druga w środkowej i południowej części Sumatry w Indonezji[38].

Tapir czaprakowy został również wymieniony jako występujący w południowej Kambodży i prawdopodobnie w południowym Wietnamie[50]. W 1944 roku został zgłoszony z dystryktu Hongquan, we wschodniej Kochinchinie, w dzisiejszym Wietnamie[51], a z 1902 roku pochodzi autentycznie brzmiący zapis z dzisiejszego Laosu[52] – przyjmuje się, że we wszystkich trzech krajach już wyginął[24]. Jednak dalsze badania tych historycznych zapisów oraz innych obserwacji z Laosu, Wietnamu, Kambodży, północnej Tajlandii, a nawet południowej Chińskiej Republiki Ludowej nie wykazały żadnych przekonujących dowodów na ich poparcie[24]. W publikacji z 2009 roku podano, że tapiry czaprakowe istniały do niedawna w Sabah (Borneo)[53] i zasugerowano, że reintrodukcja tego gatunku do Sabah powinna być rozważona w przyszłości[54].

Ekologia

[edytuj | edytuj kod]
Tapir czaprakowy jest zwierzęciem leśnym

Siedliskiem tapira czaprakowego są tropikalne wilgotne lasy, tak pierwotne, jak wtórne. Ważna jest dla niego gęsta pokrywa Leśna. Bardziej suchy bądź sezonowy klimat tym ssakom przeszkadza, dlatego też tapiry te nie zasiedlają północnej Tajlandii czy Mjanmy, Laosu, Wietnamu ani Kambodży. Niemniej w Tajlandii zamieszkują w suchych lasach dwuskrzydłowych, ale też w suchych lasach wiecznie zielonych, mieszanych lasach liściastych i wiecznie zielonych lasach pokrywających wzgórza. W porze suchej zwierzę wędruje do lasów wiecznie zielonych, podczas gdy w porze deszczowej może wracać do lasów mieszanych czy też suchych lasów dwuskrzydłowych. Wtedy bowiem pojawiają się nowe pędy, liście i gałązki. W Indonezji zwierzę zamieszkuje bagniste, gęste, wilgotne dżungle porośnięte krzewami w podszycie, ale także trawiaste łąki w okolicach strumieni. Na Sumatrze to właśnie na bagnach znaleziono największe zagęszczenia gatunku, podobnie jak w nizinnych lasach na dobrze drenowanej glebie. Zauważono również niskie gęstości tapira czaprakowego na obszarach w niższym stadium sukcesji. Istotną dla tego gatunku rzeczą jest dostępność wody. Zwierzęta te zazwyczaj przebywają w jej sąsiedztwie. Spędzają w niej dużo czasu, tam też oddają stolec. Zdarzało się nawet, że zwierzęta wpadały do studni wykopanych przez człowieka w wiosce bądź do dołów z błotem, skąd trzeba było je wyciągać[31].

Gatunek sięga wysokości od poziomu morza do 2150 m powyżej[24]. Zwierzę zamieszkuje jednak raczej tereny nizinne. W górach raczej przemieszcza się, a nie bytuje na stałe. Niemniej w Tajlandii w rezerwacie Huai Kha Khaend żyje ono na wysokości pomiędzy 100 a 1500 m nad poziomem morza. Na Sumatrze również sięga wysokości 1,5 km, aczkolwiek być może przekracza łańcuchy górskie na wysokości 2 km nad poziomem morza[31], jak w Parku Narodowym Kerinci Sebelat[24]. W Indonezji zaobserwowano, że zwierzęta zasiedlające niziny w porze suchej w porze deszczowej wyruszały w góry. Co więcej – siedliska nizinne są coraz szybciej niszczone, szybciej niż tereny położone wyżej[31].

Tapiry czaprakowe wykorzystują także lizawki solne, które zwierzę odwiedza raz czy dwa razy w miesiącu. Najczęściej czyni to w czasie pełni bądź też nowiu Księżyca. Odwiedza je częściej niż inne zwierzęta[31]. W badaniu malezyjskim wszystkie obserwacje tapirów odwiedzających lizawki dotyczyły dorosłych osobników, prawie zawsze samotnych (sporadycznie pary niezgodnej płci) i miały miejsce w nocy. Pojedynczy osobnik odwiedzał od jednej do trzech lizawek, a z tej samej lizawki korzystały liczne zwierzęta. Odwiedziny jednej lizawki miały miejsce średnio co 36 dni, aczkolwiek nie można wykluczyć odwiedzin innych lizawek, i trwały 3–4 godziny. W prawie 3/4 przypadków zwierzęta piły w pobliżu lizawek wodę. Dzięki temu uzupełniały sole mineralne[47].

Badania sumatrzańskie dowiodły również preferencji obszarów pierwotnych nad zniszczonymi przez człowieka. Niemniej znaleziono tapiry czaprakowe na skrawkach lasów zniszczonych czy podlegających wylesianiu. Donoszono również o tapirach czaprakowych na plantacjach palmy olejowej czy też gumy. W tym ostatnim przypadku zwierzęta te sprawiały istotny problem w Bengkulu na Sumatrze. Co więcej, zwierzęta te znaleziono w promieniu 5 km od dużych miast jak Kuantan, Seremban, Tamerloh[31].

Tapir czaprakowy potrafi pływać. Tu w zoo w Antwerpii

Zagęszczenie dorosłych osobników w kontynentalnej Malezji wyniosło 9,49 ± 2,55 osobnika na 100 km²[55].

Gatunek zdaje się odgrywać ważną rolę w ekosystemie leśnym[30].

Tapirowate są roślinożercami[56], podobnie zresztą jak pozostałe współczesne nieparzystokopytne, nosorożcowate[57] i koniowate[58]. Nie jest tutaj wyjątkiem również tapir czaprakowy, żywiący się selektywnie wysoko rosnącą roślinnością. Wybiera on rosnące gałązki i młode liście. Niewiele konsumuje roślin zielnych, spożywając raczej zdrewniały pokarm. Celem zdobycia pożywienia[31], zwłaszcza liści[24], potrafi naciskać na niewielkie drzewka i łamać mniejsze gałęzie[31], a nawet drzewa wysokości 8–10 m[24]. Złamane przezeń gałęzie rosły na wysokości od 0,8 do 1,4 m. Nie gardzi również opadłymi na ziemię owocami[31].

42% jego pokarmu należy do dwóch tylko rodzin: wilczomleczowatych i marzanowatych[31]. Analiza gatunkowa pokarmu tapira czaprakowego wykazała ponad 380 gatunków roślin[24]. Preferuje on jednak 27 gatunków stanowiących trzy czwarte jego menu. Wedle badań tajlandzkich zwierzę konsumowało 39 gatunków. Zjadało 86,5% liści, 8,1% owoców oraz 5,4% gałązek z liśćmi. Na Sumatrze z kolei zwierzęta te konsumowały w szczególności Asplenium i Symplocos. W lasach wtórnych niekiedy zjadały też Artocarpus i Durio. Pożerały sadzonki Baccaurea parviflora. Rzadziej żerowały na roślinach zielnych, jak Curculigo latipholia czy na niskich sukulentach, jak Homalomena czy też Phyllagathis rotundifolia. Autorzy podają jeszcze widłaki jednakozarodnikowe Selaginella willdenonii[31]. Spożywany pokarm tapir przeżuwa, co czyni go słabym roznosicielem nasion[24].

Tapiry te preferują żywić się na skrawkach lasu i w lasach wtórnych, w lasach pierwotnych zaś w podszycie. Nie mają swoich szczególnych ulubionych miejsc, w których żerują[31].

Zagrożenia i ochrona

[edytuj | edytuj kod]
Tapir czaprakowy bywa hodowany przez człowieka

Zwierzęciu zagraża wyginięcie[55]. IUCN klasyfikuje tapira czaprakowego jako gatunek zagrożony wyginięciem. Ocenę taką opublikowano po raz pierwszy w 1986, powtarzano w 1988, 1990 i 1994. W 1996 zmniejszono kategorię do narażenia na wyginięcie, jednak w 2002 powrócono do zagrożenia wyginięciem. W 2003 ponownie zmniejszono kategorię ryzyka, by w 2008 przywrócić status gatunku zagrożonego wyginięciem, co utrzymano w 2008 i 2014[24].

Powyższą ocenę uzasadnia niszczenie i fragmentacja siedlisk zwierzęcia, przekształcanych m.in. na plantacje palmy olejowej, a także utrzymujące się polowania. Tapir czaprakowy niekoniecznie jest ich głównym celem, niemniej łapie się w sidła zastawiane na inne zwierzęta. Polowania te nasilają się. Polowania dla rozrywki są nielegalne, ale to nie wyklucza ich prowadzenia. Tapir zaczyna służyć jako pokarm, niemniej zjada się go nieczęsto. Unika się jedzenia go w Mjanmie i Tajlandii, gdzie jego mięso uchodzi za niesmaczne. Ponadto zjadania tapirów zakazuje islam. W Malezji kłusownicy przybywają z Kambodży, Tajlandii i Wietnamu. Zwierzęta odławia się też celem hodowli. Dokłada się do tego umieralność na drogach. Niszczenie siedlisk nie dotyczy Mjanmy i Tajlandii, gdzie zwierzęta te spotyka się głównie na terenach objętych ochroną, jednak wśród głównych zagrożeń dla gatunku wymienia się wylesianie. Stworzenia te nie oddalają się na większą odległość od lasu[24].

Liczebność dorosłych osobników szacuje się na nie więcej niż 2499. Zmniejsza się ona[24]. Największą liczebność gatunek osiągnął w czasach ostatniego zlodowacenia, koło 6000–12 000 sztuk, kiedy to niski poziom mórz spowodował wynurzenie się spod wody lądu Sunda[44]. W ostatnich trzech pokoleniach spadła ona więcej niż o połowę. Przewiduje się, że w kolejnych dwóch spadnie przynajmniej o jedną piątą. Pozostają one w rozczłonkowanych siedliskach, ostałych fragmentach dawnego lasu objętych ochroną. Pozostały właściwie trzy odrębne populacje. Pierwsza obejmuje być może jakieś 400–500 osobników i zamieszkuje Sumatrę, zagrożona wycinką lasów i niszczeniem siedlisk, także na obszarach oficjalnie objętych ochroną. Miejscowa ludność zasadza wnyki i zabija tapiry w odwecie, odławia także tapiry celem handlu żywym zwierzęciem i jego mięsem. Niemniej bogacenie się Indonezji mogło zmniejszyć skalę tego zjawiska. W Mjanmie tylko 5% lasów podlega ochronie, wobec czego większość tapirów żyje poza nimi, w Tajlandii 60%. Znajdują się tam znaczne połacie ciągłych lasów, jednak wiele populacji tapira czaprakowego jest bardzo małych, licząc do 15 sztuk, co nie zapewnia wystarczającej różnorodności genetycznej dla utrzymania się populacji. Uniknięcie chowu wsobnego wymaga przenoszenia osobników z innych populacji. Najwięcej tapirów czaprakowych zamieszkuje Malezję i południe Tajlandii, te populacje wydają się też najbardziej odporne pomimo zanotowanego przynajmniej dziesięciokrotnego spadku liczebności. W przeszłości liczyły bowiem jakieś 20 000 sztuk, obecnie poniżej 2000, z czego między 1300 a 1700 w Malezji. W państwie tym tapiry czaprakowe zasiedlają wszystkie właściwie typy lasów, w tym niewielkie pozostawione ich skrawki, a nawet wylesianie nie wydaje się poważnie im zagrażać. Chętniej bowiem zapuszczają się na bardziej otwarte tereny. Liczne osobniki opuszczają też coraz mniejsze lasy i wałęsają się po terenach otwartych i siedzibach ludzkich. Niektóre z nich wracają do lasów, inne giną. Na południu Malezji bytują też niewielkie populacje liczące po kilka zwierząt, pozbawione szans na przetrwanie. Na tapira czaprakowego nie organizuje się w tym kraju polowań, niemniej ograniczanie polowań na nosorożce może w przyszłości spowodować polowanie na tapiry[24].

Gatunek objętą ochroną we wszystkich krajach swego występowania. Obejmuje go Załącznik I CITES. Zasiedla też liczne tereny chronione. Indonezja w 2013 wprowadziła plan jego ochrony, Malezja rok później rozpoczęła pracę nad podobnym[24].

Tapira czaprakowego hoduje się w niewoli. W 2021 60 instytucji trzymało 183 osobniki[49], czego przykładem Zoo w Łodzi[59]. W przeciwieństwie do wielu innych ssaków pobranie krwi do badań jest łatwe, gdyż tapir malajski daje się łatwo w tym celu wytresować[48].

W kulturze

[edytuj | edytuj kod]

Tapira przypomina jeden z Pokemonów 1 generacji, Drowzee, będący właściwie demonem baku z mitologii japońskiej jako pożeracz snów[60].

Uwagi

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Miejsce typowe: Malakka (Półwysep Malajski)[2]; opis na podstawie relacji mjr. Farquhara[3]; etymologia: Malaje, od mal. Melayu „Malaje”, od Melaka „Malakka”[4].
  2. ↑ Nomen nudum; etymologia: Sumatra, Indonezja[5].
  3. ↑ Miejsce typowe: Malakka (Półwysep Malajski)[2]; opis na podstawie relacji wcześniejszych autorów[7]; etymologia: łac. bicolor, bicoloris „dwukolorowy”, od bi- „dwu-”, od bis „podwójny”; color, coloris „kolor”[8].
  4. ↑ Miejsce typowe: Azja Południowo-Wschodnia[9]; etymologia: łac. orientalis „wschodni, orientalny”, od oriens, orientis „wschód”[10].
  5. ↑ a b Kombinacja nazw i niepoprawna późniejsza pisownia Hydrochoerus Sumatrensis J.E. Gray, 1843.
  6. ↑ Miejsce typowe: Chiny (Chińska Republika Ludowa)[13]; opis oparty na relacji Abela Remusata[14];etymologia: rodzima nazwa dla tapira[14].
  7. ↑ Niepoprawna późniejsza pisownia Tapirus malayanus Raffles, 1821.
  8. ↑ Miejsce typowe: Kendeng, Jawa, Indonezja[16]; holotyp: ząb trzonowy M2, sygn. RMNH Dubois 1458a[17]; etymologia: etymologia niejasna, Dubois nie wyjaśnił znaczania epitetu gatunkowego[16].
  9. ↑ Kombinacja nazw.
  10. ↑ Miejsce typowe: Palembang, Sumatra, Indonezja[19]; holotypy: szkielet młodej samicy, Muzeum Historii Naturalnej w Lejdzie, syg. RMNH 1384, pozyskany 27 stycznia 1925 roku; szkielet młodocianego samca, Muzeum Historii Naturalnej w Lejdzie, RMNH 1378, pozyskany 20 marca 1925 roku – oba okazy pochodziły z ogrodu zoologicznego w Rotterdamie z kolekcji K. Breveta[19]; etymologia: K. Brevet[20].
  11. ↑ Niepoprawna późniejsza pisownia Tapirus indicus var. brevetianus Kuiper, 1926.
  12. ↑ Miejsce typowe: prehistoryczna jaskinia na wyżynach Padang, środkowa Sumatra, Indonezja[22]; holotyp: prawy górny drugi ząb trzonowy, Muzeum Histrorii Naturalnej w Lejdzie, syg. RMNH Dubois 770Ak[22]; etymologia: łac. intermedius „pośredni, coś pomiędzy”[23].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ a b c A.G. Desmarest: Tapir, Tapirus, Linn. W: C.S. Sonnini (red.): Nouveau dictionnaire d’histoire naturelle, appliquée aux arts, à l’agriculture, à l’économie rurale et domestique, à la médecine, etc. Wyd. Nouv. éd. presqu’ entièrement refondue et considérablement angmentée. T. 32. Paris: Chez Deterville, 1819, s. 458. (fr.).
  2. ↑ a b F.N. Chasen. A handlist of Malaysian mammals. „Bulletin of the Raffles Museum”. 15, s. 207, 1940. (ang.). 
  3. ↑ a b T.S. Raffles. Descriptive Catalogue of a Zoological Collection, made on account of the Honourable East India Company, in the Island of Sumatra and its Vicinity, under the Direction of Sir Thomas Stamford Raffles, Lieutenant-Governor of Fort Marlborough; with additional Notices illustrative of the Natural History of those Countries. „Transactions of the Linnean Society of London”. 13, s. 270, 1822. (ang.). 
  4. ↑ The Key to Scientific Names ↓, malayanus [dostęp 2022-11-01].
  5. ↑ The Key to Scientific Names ↓, sumatrensis [dostęp 2022-11-01].
  6. ↑ J.E. Gray. On the Natural Arrangment of Vertebrose Animals. „The London Medical Repository”. 15, s. 306, 1821. (ang.). 
  7. ↑ a b J.A. Wagner: Vierte Gattung. Der Tapir. Tapirus. W: J.Ch.D. von Schreber: Die Säugthiere in Abbildungen nach der Natur, mit Beschreibungen. Cz. 6: Th. Das Pferd. Der Elephant. Das Nashorn. Das Flusspferd. Der Tapir. Das Schwein. Erlangen: Expedition des Schreber’schen säugthier- und des Esper’schen Schmetterlingswerkes, 1835, s. 400. (niem.).
  8. ↑ The Key to Scientific Names ↓, bicolor [dostęp 2022-11-01].
  9. ↑ a b J.W.D. Korth: Dr. Johann Georg Krünitz's ökonomisch-technologische Encyklopädie, oder allgemeines System der Staats-, Stadt-, Haus- und Landwirtschaft, under Kunstgeschichte, in alphabetischer Ordnung. Berlin: Paulische Buchhandlung, 1842, s. 200. (niem.).
  10. ↑ The Key to Scientific Names ↓, orientalis [dostęp 2022-11-01].
  11. ↑ J.E. Gray: List of the specimens of Mammalia in the collection of the British museum. London: The Trustees, 1843, s. 184. (ang.).
  12. ↑ Gray 1867 ↓, s. 884.
  13. ↑ a b Gray 1867 ↓, s. 885.
  14. ↑ a b F.D. Roulin. Mémoire pour servir a l’histoire du Tapir; et Description d’une espèce nouvelle appartenant aux hautes régions de la Cordilière des Andes. „Annales des Sciences Naturelles”. 18, s. 51, 1829. (fr.). 
  15. ↑ O. Mohnike: Blicke auf das Pflanzen- und Thierleben in den niederländischen Malaienländern. Münster: Aschendorff, 1883, s. 419. (niderl.).
  16. ↑ a b c E. Dubois. Das geologische Alter der Kendeng- oder Trinil-Fauna. „Tijdschrift van het Koninklijk Nederlandsch Aardrijkskundig Genootschap”. Tweede serie. 25, s. 1265, 1908. (niem.). 
  17. ↑ Hooijer 1947 ↓, s. 280.
  18. ↑ Goldman 1913 ↓, s. 65.
  19. ↑ a b Hooijer 1947 ↓, s. 259.
  20. ↑ a b K. Kuiper. On a black variety of the Malay tapir (Tapirus indicus). „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1926 (2), s. 426, 1926. DOI: 10.1111/j.1469-7998.1926.tb08105.x. (ang.). 
  21. ↑ H.C. Raven. Wallace’s line and the distribution of Indo-Australian mammals. „Bulletin of the American Museum of Natural History”. 68 (4), s. 261, 1935. (ang.). 
  22. ↑ a b c Hooijer 1947 ↓, s. 288.
  23. ↑ The Key to Scientific Names ↓, intermedius [dostęp 2022-11-01].
  24. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s C. Traeholt i inni, Tapirus indicus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2016, wersja 2022-1 [dostęp 2022-10-31] (ang.).
  25. ↑ W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 166. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
  26. ↑ a b K. Kowalski (red. nauk.), A. Krzanowski, H. Kubiak, B. Rzebik-Kowalska & L. Sych: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 364, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0637-8.
  27. ↑ a b Ismail i inni, Low diversity of major histocompatibility complex (MHC) genes in endangered Malayan tapir (Tapirus indicus), „Zoological Studies”, 62, 2023, e12, DOI: 10.6620/ZS.2023.62-12 (ang.).
  28. ↑ a b Lim i inni, Population genetic structure of wild Malayan tapirs (Tapirus indicus) in Peninsular Malaysia revealed by nine cross-species microsatellite markers, „Global Ecology and Conservation”, 40, Elsevier, 2022, e02321 (ang.).
  29. ↑ Biundo i inni, Unconventional centromere architectures in Tapirus indicus reveal hotspots for satellite-free centromere formation in Perissodactyla [online], bioRxiv, 2025 [dostęp 2025-10-15] (ang.).
  30. ↑ a b c d e f g h i j Marzuki i inni, Morphological characteristics of the skull of Malayan tapir (Tapirus indicus), „Journal of Wildlife and Conservation Medicine”, 1 (1), 2025, s. 11–17, DOI: 10.29244/jwcm.1.1.11 (ang.).
  31. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x Medici 2011 ↓, s. 202–204.
  32. ↑ a b c d e f g h W. Gearty: Tapirus indicus Malayan tapir. [w:] Animal Diversity Web [on-line]. LSA Museum of Zoology. [dostęp 2022-11-01]. (ang.).
  33. ↑ a b c d e f g h i Medici 2011 ↓, s. 202.
  34. ↑ a b c d e f g h C. Groves & P. Grubb: Ungulate Taxonomy. Baltimore: The Johns Hopkins University Press, 2011, s. 19–20. ISBN 978-1421400938. (ang.).
  35. ↑ Medici 2011 ↓, s. 182–183.
  36. ↑ a b D.E. Wilson & D.M. Reeder (red. red.): Species Tapirus indicus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-05-15]. (ang.).
  37. ↑ F. de Beaufort. Catalogue des types d’ongulés du Muséum national d’Histoire naturelle, Paris et recherches sur ces types. „Bulletin du Muséum national d’histoire naturelle”. 35 (6), s. 555, 1963. (fr.). 
  38. ↑ a b c d C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 388. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).
  39. ↑ M.V. Ashley, J.E. Norman & L. Stross. Phylogenetic analysis of the Perissodactylan family Tapiridae using mitochondrial cytochrome c oxidase (COII) sequences. „Journal of Mammalian Evolution”. 3, s. 315–326, 1996. (ang.). 
  40. ↑ M. Ruiz-García, C. Vásquez, M. Pinedo-Castro, S. Sandoval, A. Castellanos, F. Kaston, B. de Thoisy & J. Shostell: Phylogeography of the Mountain Tapir (Tapirus pinchaque) and the Central American Tapir (Tapirus bairdii) and the Origins of the Three Latin-American Tapirs by Means of mtCyt-B Sequences. W: K. Anamthawat-Jónsson (red.): Current Topics in Phylogenetics and Phylogeography of Terrestrial and Aquatic Systems. London: InTechOpen, 2012, s. 83–116. ISBN 978-953-51-0217-5. (ang.).
  41. ↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 663, 1904. (ang.). 
  42. ↑ Goldman 1913 ↓, s. 66.
  43. ↑ The Key to Scientific Names ↓, indicus [dostęp 2022-11-01].
  44. ↑ a b Lim i inni, Demographic history of the Malayan tapirs (Tapirus indicus) in Southeast Asia., „Ecological Research.”, 40, 2025, s. 505–522, DOI: 10.1111/1440-1703.12545 (ang.).
  45. ↑ Lim i inni, Genetic diversity and phylogenetic relationships of Malayan tapir (Tapirus indicus) populations in the Malay Peninsula based on mitochondrial DNA control region, „Biodiversity and Conservation”, 30 (8), Springer, 2021, s. 2433–2449 (ang.).
  46. ↑ Walb i inni, Individual differences in the vocal communication of Malayan tapirs (Tapirus indicus) considering familiarity and relatedness, „Animals”, 11 (4), 2021, s. 1026 (ang.).
  47. ↑ a b Tawa i inni, Salt-lick use by wild Malayan tapirs (Tapirus indicus): behavior and social interactions at salt licks, „European Journal of Wildlife Research”, 67 (5), Springer, 2021, s. 91 (ang.).
  48. ↑ a b c d Yawah, D., Han, M.H.W., Review on estrous cycle monitoring and pregnancy detection techniques in Malayan tapir (Tapirus indicus) in captivity, „Journal of Wildlife and Parks”, 39, 2024, s. 105–117 (ang.).
  49. ↑ a b Wittayarat i inni, CRISP protein expression in semen of the endangered Malayan tapir (Tapirus indicus), „Theriogenology”, 172, Elsevier, 2021, s. 106–115 (ang.).
  50. ↑ D.M. Brooks, R.E. Bodmer & S. Matola: Tapirs. Status Survey and Conservation Action Plan. Gland, Switzerland: IUCN, 1997, s. 24. ISBN 978-2-8317-0422-7. (ang.).
  51. ↑ F. Harper: Extinct and Vanishing Mammals of the Old World. New York, USA: American Committee for International Wild Life Preservation, 1945, s. 372. (ang.).
  52. ↑ J.W. Duckworth, R.E. Salter & K. Khounboline: Wildlife in Lao PDR: 1999 Status Report. Vientiane, Lao PDR: IUCN, 1999, s. 199. ISBN 2-8317-0483-9. (ang.).
  53. ↑ E.O. Cranbrook & P.J. Piper. Borneo Records of Malay Tapir, Tapirus indicus Desmarest: A Zooarchaeological and Historical Review. „International of Osteoarchaeology”. 19 (4), s. 491–507, 2009. DOI: 10.1002/oa.1015. (ang.). 
  54. ↑ E. Cranbrook. The Malayan Tapir, Tapirus (Acrocodia) indicus: once in Borneo, and again in Borneo?. „Tapir Conservation Newsletter”. 21, s. 7, 2012. (ang.). 
  55. ↑ a b Rayan i inni, Estimating the population density of the Asian tapir (Tapirus indicus) in a selectively logged forest in Peninsular Malaysia, „Integrative Zoology”, 7 (4), 2012, s. 373–380 (ang.).
  56. ↑ Medici 2011 ↓, s. 182–204.
  57. ↑ E. Dinerstein, Family Rhinocerotidae (Rhinoceroses), [w:] D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy), Handbook of the Mammals of the World, t. 2. Hoofed Mammals, Barcelona: Lynx Edicions, 2011, s. 144–181, ISBN 978-84-96553-77-4 (ang.).
  58. ↑ D. Rubenstein: Family Equidae (Horses and relatives). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 2: Hoofed Mammals. Barcelona: Lynx Edicions, 2011, s. 139–143. ISBN 978-84-96553-77-4. (ang.).
  59. ↑ Tapir malajski [online], Orientarium Łódź [dostęp 2025-10-15] (pol.).
  60. ↑ [96-97] Drowzee and Hypno, [w:] Miguel Carvalho Abrantes, The Secret Mythology of Pokémon: Pokémon Origins and Legends from Generations I through IX, 2023 (ang.).

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Tapir_czaprakowy&oldid=77859083”